Αλλο ένα «θερμό» καλοκαίρι αναμένεται να βιώσει το επιβατικό κοινό του μετρό της Αθήνας και κυρίως της γραμμής 3, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά – Αεροδρόμιο, όπου τις ημέρες με καύσωνα θα «λιώνει» μαζί με τους τουρίστες μέσα σε παλιούς συρμούς χωρίς κλιματισμό. Την ώρα που η διοίκηση της εταιρείας Σταθερές Συγκοινωνίες (ΣΤΑΣΥ) αναζητά εναγωνίως λύσεις για την κάλυψη των συσσωρευμένων αναγκών στα μέσα σταθερής τροχιάς, η νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών… παραγγέλνει μελέτες βιωσιμότητας για την 24ωρη λειτουργία τους τα Σάββατα!
Ωστόσο, για τους διοικούντες τη ΣΤΑΣΥ, η προσοχή τους είναι στραμμένη σε πέντε κρίσιμα «μέτωπα». Καθώς οι γραμμές του μετρό της Αθήνας έχουν φτάσει στα όριά τους, εξαιτίας της έλλειψης συρμών και της αυξημένης επιβατικής κίνησης – ιδιαίτερα μετά την επέκταση της γραμμής 3 προς Πειραιά – αναζητούνται λύσεις για να «ανασάνει» το δίκτυο, το οποίο πλέον μετράει 25 χρόνια λειτουργίας.
Σημειώνεται, ότι σήμερα με τα μέσα σταθερής τροχιάς της Αθήνας μετακινούνται καθημερινά 800.000 επιβάτες. Το 2024 η επιβατική κίνηση σημείωσε άνοδο περίπου 8% έναντι του 2023 και 25% σε σύγκριση με το 2022, γεγονός που δείχνει πως ο κόσμος επιστρέφει ξανά στο Μετρό μετά την πανδημία.
Στο πλαίσιο αυτό, προτεραιότητες για τη ΣΤΑΣΥ αποτελούν η αύξηση της διαθεσιμότητας και ο εκσυγχρονισμός του τροχαίου υλικού, όπως και η αναβάθμιση των άλλων υποδομών (σταθμών, σιδηροτροχιών κ.λπ.), καθώς ήδη κάποια συστήματα δεν υποστηρίζονται τεχνολογικά και πρέπει να αναβαθμιστούν σε «επόμενης γενιάς».
Οι σημαντικές ελλείψεις σε συρμούς και προσωπικό, προκαλούν πραγματικό πονοκέφαλο στη διοίκηση της ΣΤΑΣΥ, καθώς είναι οι βασικές αιτίες για τις καθυστερήσεις που εμφανίζουν τα δρομολόγια σε καθημερινή βάση. Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τις γραμμές 2 και 3 του μετρό, οι οποίες αναμένεται και φέτος να «λυγίσουν» υπό το βάρος της αυξημένης επιβατικής κίνησης της τουριστικής περιόδου (περισσότερο στη Γραμμή 3, που εξυπηρετεί και τον αερολιμένα της Αθήνας), χρηματοδότηση προμήθειας καινούργιων συρμών έχει βρεθεί μόνο για 7 νέους διρευματικούς που θα πηγαίνουν έως το «Ελευθέριος Βενιζέλος». Το κόστος τους εκτιμάται ότι θα φτάσει περίπου στα 188 εκατ. ευρώ, ενώ αναζητούνται πόροι και για την αγορά άλλων 8 συμβατικών συρμών.
Σε κάθε περίπτωση, το 2025 θεωρείται κρίσιμη χρονιά για την ανανέωση του στόλου της ΣΤΑΣΥ, προκειμένου μέσα στα αμέσως επόμενα χρόνια να ενταχθούν καινούργιοι συρμοί στο δίκτυο του Μετρό και να συνεχιστούν οι εργασίες αναβάθμισης των υπαρχόντων συρμών και των υποδομών.
Η υπερφορτωµένη Γραµµή 3
Σε πρώτο πλάνο βρίσκεται η πολύπαθη Γραμμή 3 του Μετρό που σηκώνει καθημερινά το μεγαλύτερο βάρος των μετακινήσεων, καθώς φτάνει μέχρι το Αεροδρόμιο. Τη συγκεκριμένη γραμμή εξυπηρετούν συνολικά 24 συρμοί, με τις συχνότητες διέλευσής τους από τους σταθμούς τις ώρες αιχμής να διαμορφώνονται σε 4 λεπτά τις καθημερινές και σε 7 λεπτά το Σαββατοκύριακο. Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται ακριβώς στα δρομολόγια προς το Αεροδρόμιο, όπου πλέον η συχνότητα εκτέλεσής τους παραμένει «κολλημένη» στα 36 λεπτά, με αποτέλεσμα οι συρμοί να είναι ασφυκτικά γεμάτοι ως το Μοναστηράκι.
Σημείο καμπής για τη Γραμμή 3 αποτέλεσε η παράδοση σε δύο δόσεις των έξι νεότερων σταθμών της επέκτασης προς Πειραιά, που προσέθεσε 7,2 χλμ. στο δίκτυο, αλλά με τον αριθμό των συρμών να παραμένει ίδιος. Ετσι, ειδικά τα δρομολόγια του Αεροδρομίου, που εκτελούνται με τους επτά υπάρχοντες διρευματικούς συρμούς, μειώθηκαν κατά πέντε. Ωστόσο, οι συγκεκριμένοι συρμοί, διατρέχοντας καθημερινά το σύνολο των 46,5 χλμ. της γραμμής προς το Αεροδρόμιο, είναι πλέον καταπονημένοι.
Η οριστική λύση στο πρόβλημα, που θα… ρίξει τη συχνότητα των δρομολογίων του Αεροδρομίου από τα 36 στα 20 λεπτά, είναι μόνο η προμήθεια νέων συρμών. Η πολυσυζητημένη προμήθεια συνολικά 15 καινούργιων συρμών για τις Γραμμές 2 και 3, μεταξύ των οποίων και επτά επιπλέον διρευματικοί για τη γραμμή του Αεροδρομίου, μόλις τώρα φαίνεται να μπαίνει – κατά το ήμισυ – σε τροχιά ωρίμασης από την Ελληνικό Μετρό. Συγκεκριμένα, τον περασμένο Οκτώβριο εντάχθηκε προς χρηματοδότηση στο τρέχον ΕΣΠΑ 2021-2027 η προμήθεια των επτά νέων διρευματικών συρμών, που μπορούν να κινούνται τόσο στο υπόγειο δίκτυο του Μετρό όσο και στο ανοιχτό κομμάτι Δουκίσσης Πλακεντίας – Αεροδρόμιο που ανήκει στον ΟΣΕ. Σε εκκρεμότητα παραμένει όμως η εξεύρεση χρηματοδότησης για τους υπόλοιπους οκτώ συμβατικούς συρμούς.
Το κόστος των επτά διρευματικών συρμών έχει προσδιοριστεί στα 187,24 εκατ. ευρώ. Ομως, βάσει της εξέλιξης των διαδικασιών ωρίμασης, δεν αναμένεται να μπουν στο δίκτυο πριν από τις αρχές του 2028, καθώς για την παραλαβή τους θα χρειαστούν τουλάχιστον 24 μήνες. Κι αυτό, εφόσον ο διαγωνισμός προκηρυχθεί και έχει ανάδοχο ως τα τέλη του 2025.
Σχέδια επί χάρτου για τα δρομολόγια
Δεδομένου ότι το διάστημα της αναμενόμενης έλευσης των παραπάνω καινούργιων συρμών είναι μεγάλο, η διοίκηση της ΣΤΑΣΥ φέρεται να επεξεργάστηκε διάφορα εναλλακτικά σχέδια για τη βελτίωση της κατάστασης στη Γραμμή 3. Ωστόσο, οι εναλλακτικές λύσεις που συζητήθηκαν και αφορούν ειδικά τα δρομολόγια προς το Αεροδρόμιο, επί του παρόντος, παραμένουν… επί χάρτου.
Μια πρόταση ήταν να «σπάσει» η διαδρομή Δημοτικό Θέατρο – Αεροδρόμιο, που διαρκεί 59 λεπτά, με ενδιάμεσο σταθμό μετεπιβίβασης το Μοναστηράκι ή το Αιγάλεω. Ομως, η παλαιότερη αποτυχία ανάλογου εγχειρήματος, με ενδιάμεση στάση στον σταθμό Δουκίσσης Πλακεντίας, όπου οι επιβάτες από ή προς Αεροδρόμιο έπρεπε να ανεβοκατεβαίνουν σκάλες με τις αποσκευές στα χέρια για να αλλάξουν αποβάθρα, έχει δημιουργήσει κακό προηγούμενο. Επίσης, μια άλλη σκέψη αφορούσε την καθιέρωση ενός συρμού-μπαλαντέρ στη διαδρομή Δουκίσσης Πλακεντίας – Αεροδρόμιο, ώστε να αυξηθεί η συχνότητα σε αυτό το τμήμα και να «ανασάνει» η Γραμμή 3 του Μετρό. Ωστόσο, ούτε και αυτή δείχνει να προχωράει.
Ελλειψη κλιµατισµού στους παλιούς συρµούς
Στο μεταξύ, η έλλειψη κλιματισμού στους παλιούς συρμούς (τους λεγόμενους γαλλικούς) αναμένεται να ταλαιπωρήσει και αυτό το καλοκαίρι τους επιβάτες του Μετρό. Πρόκειται συνολικά για 28 συρμούς της σειράς 1 του Μετρό, που πρωτοκυκλοφόρησαν το 2000 και εκ κατασκευής δεν διαθέτουν κλιματισμό. Από αυτούς, τέσσερις συρμοί έχουν μεταφερθεί στον Ηλεκτρικό (πρώην ΗΣΑΠ), τέσσερις είναι εκτός λειτουργίας και 20 είναι ενεργοί στο δίκτυο του μετρό. Στόχος της εταιρείας, πέρα από την επαναφορά των τεσσάρων συρμών που βρίσκονται εκτός λειτουργίας, είναι και η αναβάθμιση των 20 γαλλικών συρμών – μαζί με την εγκατάσταση συστημάτων κλιματισμού – οι οποίοι το καλοκαίρι «βράζουν» και σε λίγο καιρό συμπληρώνουν 30 χρόνια λειτουργίας. Η διαδικασία, εφόσον εξασφαλιστεί η απαιτούμενη χρηματοδότηση –πληροφορίες αναφέρουν πως θα καλυφθεί και αυτή μέσω ΕΣΠΑ – θα προχωρήσει σταδιακά, ξεκινώντας με την αναβάθμιση 12 παλαιότερων συρμών και την εγκατάσταση κλιματισμού. Σημειώνεται ότι η έλλειψη air condition αναγκάζει σήμερα τη ΣΤΑΣΥ να τους αποσύρει από τα δρομολόγια τις θερμότερες ώρες της ημέρας ή σε περιόδους καύσωνα, με αποτέλεσμα η κατάσταση να γίνεται ακόμα πιο πιεστική σε ό,τι αφορά τις χρονοαποστάσεις των δρομολογίων και την εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού.
Επίσης, η διοίκηση της ΣΤΑΣΥ έχει θέσει σε εφαρμογή σχέδιο ανάταξης άλλων πέντε συρμών του Μετρό της Αθήνας από τη σειρά 2 του 2004. Οι συγκεκριμένοι συρμοί έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας από το 2017 και τώρα δρομολογούνται διαδικασίες ώστε να προχωρήσει η ανακατασκευή τους. Μόλις πρόσφατα εγκρίθηκε πίστωση ύψους 6,4 εκατ. ευρώ για τη γενική επισκευή – μέσω διαγωνισμού – των συγκεκριμένων συρμών και με στόχο η σχετική σύμβαση να υπογραφεί μέχρι το καλοκαίρι. Εφόσον κυλήσουν όλα ομαλά, οι πρώτοι συρμοί θα αρχίσουν να παραλαμβάνονται περί τα τέλη του 2026 με αρχές του πρώτου τριμήνου του 2027. Πάντως, τα προηγούμενα χρόνια, η ΣΤΑΣΥ, προκειμένου να ενισχύσει τον ενεργό της στόλο, έχει προχωρήσει στην αποκατάσταση άνω των 20 παλαιών συρμών, εκ των οποίων οι 15 κινούνται στις Γραμμές 2 και 3 του Μετρό.
Ο γέρικος στόλος της Γραµµής 1 (πρώην ΗΣΑΠ)
Την ίδια στιγμή, έπειτα από 20 χρόνια αποεπένδυσης στη Γραμμή 1 (πρώην ΗΣΑΠ), την παλαιότερη γραμμή του Μετρό της Αθήνας, τα τελευταία χρόνια ξεκίνησε από τη ΣΤΑΣΥ μια προσπάθεια ανάταξης του τροχαίου υλικού της. Συγκεκριμένα, ανατάχθηκαν και επανακυκλοφορούν τέσσερις συρμοί που ήταν παροπλισμένοι στο αμαξοστάσιο επί μία δεκαετία, λόγω τεχνικών βλαβών. Επιπλέον, η Γραμμή 1 ενισχύθηκε και με τέσσερις συρμούς που αποσύρθηκαν από τις Γραμμές 2 και 3 του Μετρό.
Ο στόλος των συρμών του πρώην ΗΣΑΠ αναμένεται να ενισχυθεί ουσιαστικά με την ολοκλήρωση του έργου αναβάθμισης 14 συρμών, που όμως μοιάζει με… γεφύρι της Αρτας και είναι αυτήν την περίοδο σε εξέλιξη στον Βόλο, από την ισπανική εταιρεία CAFSA.
Μόλις πριν από 10 μέρες έφτασε στον Βόλο, από την Ισπανία, το πρότυπο βαγόνι που θα αποτελέσει τον πιλότο για την ανακατασκευή των 14 συρμών της Γραμμής 1, στην οποία, πάντως, εξακολουθούν να κινούνται τρένα ηλικίας άνω των 40 ετών!
Η υλοποίηση της σύμβασης αναβάθμισης των 14 συρμών, αξίας 71,7 εκατομμυρίων ευρώ πλέον ΦΠΑ (αναθεωρήθηκε προς τα πάνω κατά περίπου 6 εκατ. ευρώ), η οποία είχε υπογραφεί στα τέλη του 2022, εμφανίζει μεγάλες καθυστερήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι βάσει του αρχικού χρονοδιαγράμματος, ο πρώτος συρμός αναμενόταν να κυκλοφορήσει το καλοκαίρι του 2024. Τελικά, αυτό δεν θα γίνει ούτε το φετινό καλοκαίρι!
Ο πρώτος ολόκληρος ανακατασκευασμένος συρμός θα είναι έτοιμος στα τέλη του ερχόμενου Νοεμβρίου. Στη συνέχεια θα πρέπει να ακολουθήσουν δίμηνες δοκιμές στο δίκτυο του Ηλεκτρικού, προκειμένου η ΣΤΑΣΥ να ανάψει το πράσινο φως ώστε να προχωρήσει και η αναβάθμιση των υπολοίπων δεκατριών. Στόχος του υπουργείου Μεταφορών είναι περίπου κάθε μήνα να ολοκληρώνεται και ένας συρμός βάσει του προτύπου, ώστε μέχρι το τέλος του 2026 να έχει ενσωματωθεί εκ νέου στον στόλο της ΣΤΑΣΥ το σύνολο των υπό αναβάθμιση συρμών. Πάντως, οι συγκεκριμένοι «γέρικοι» συρμοί δεν είναι οι μοναδικοί παλαιοί της Γραμμής 1. Η ΣΤΑΣΥ διαθέτει άλλους 10 συρμούς που αγοράστηκαν τις χρονιές 1994-1995, για τους οποίους επίσης αναζητείται χρηματοδότηση προκειμένου να αναβαθμιστούν.
Η αναβάθµιση των σταθµών
Πέραν όλων των παραπάνω ζητημάτων που καλείται να διευθετήσει η διοίκηση της ΣΤΑΣΥ, δυσκολίες υπάρχουν και σε ό,τι αφορά την εξεύρεση των αναγκαίων πόρων για μια σειρά άλλων αναγκαίων έργων. Για παράδειγμα, για την αναβάθμιση των σταθμών του Μετρό, έχει υπολογιστεί πως θα χρειαστούν συνολικά περί τα 20 εκατ. ευρώ, κυρίως για την αντικατάσταση ανελκυστήρων και κυλιόμενων κλιμάκων που δεν λειτουργούν, καθώς και για άλλες παρεμβάσεις.
Επιβεβληµένη η αλλαγή των σιδηροτροχιών
Εξαιρετικά κρίσιμο για την ασφάλεια επιβατών και εργαζομένων είναι και το ζήτημα που έχει ανακύψει με την απαιτούμενη αλλαγή των σιδηροτροχιών σε μήκος 32 χλμ. στο Μετρό. Ο αρχικός διαγωνισμός κηρύχθηκε άγονος και επαναπροκηρύχθηκε. Πλέον, η εκκίνηση του έργου που έχει καθυστερήσει επικίνδυνα μετατίθεται για το καλοκαίρι, καθώς οι διαγωνιστικές διαδικασίες βρίσκονται στην τελική φάση και αναμένεται η υπογραφή των συμβάσεων για τις Γραμμές 2 και 3 μέχρι τον Ιούνιο.