Την περασμένη Τετάρτη, 30 Απριλίου 2025, πραγματοποιήθηκε η βιβλιοπαρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Δημητράκη Ιωάννου, Κυπριακές Παροιμίες σε Ποίηση. Πρόκειται για την Τρίτη συγγραφική δημιουργία του κ. Ιωάννου. Την ποιητική συλλογή παρουσίασαν οι καθηγητές Δρ. Θανάσης Σπηλιάς και Γιάννης Μηλίδης.
Ο Δρ. Σπηλιά τόνισε μεταξύ άλλων στην ομιλία του. «Απεριόριστη είναι η αγάπη και άμετρο το ενδιαφέρον του Δημητράκη Ιωάννου για την κυπριακή παράδοση, τον κυπριακό λαϊκό πολιτισμό και την κυπριακή ντοπιολαλιά. Και σε τούτο το έργο του -Κυπριακές Παροιμίες σε Ποίηση- όπως και στο προηγούμενο Λόγια που την καρκιάν μου (Μελβούρνη 2019) αντλεί αφειδώς από την πλούσια πηγή της κυπριακής κουλτούρας, κυρίως της υπαίθρου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση περισώζει, και συνακόλουθα κληροδοτεί στις επόμενες γενιές, το θησαυρό των παροιμιών του νησιού.
Ο Δημητράκης Ιωάννου καταπιάνεται με τις παροιμίες ακολουθώντας μια πορεία ασυνήθιστη, μια πορεία θα λέγαμε πρωτότυπη σχετικά με τη χρήση τους. Επιλέγει 136 παροιμίες της Κύπρου -εκφρασμένες φυσικά στο τοπικό ιδίωμα. Και δημιουργεί ο ίδιος τις ανάλογες συνθήκες -ένα τεχνητό “τελετουργικό”- μέσα στο οποίο πλάθει μια ενδιαφέρουσα έμμετρη ιστορία, μια ιστορία που εναρμονίζεται απόλυτα με το νόημα εκάστης παροιμίας. Με τον τρόπο αυτό κινείται σε τρία επίπεδα και ποιεί “τριπλήν εμπορίαν”: συλλέγει και καταγράφει την θυμοσοφία του κυπριακού λαού, περισώζει το κυπριακό ιδίωμα και ταυτόχρονα υπηρετεί την ποίηση.
Τα ποιήματα της παρούσας συλλογής όντως διανθίζονται με ποικίλα στοιχεία δομής της λαϊκής (ή και της δημοτικής) ποίησης. Οι στίχοι ξεχύνονται με τον αυθορμητισμό του γνήσιου λαϊκού ποιητή. Και παρόλο το γραπτό τους χαρακτήρα, τα ποιήματα διακατέχονται από μια έντονη προφορικότητα, μια άνεση εκφραστική που συναντιέται στον απλό καθημερινό λόγο. Σ’ αυτό βέβαια συντείνει και το γεγονός ότι ο αφηγητής φέρεται να διηγείται ζωντανά, απροετοίμαστα, -στο τοπικό ιδίωμα-, μια προσωπική ιστορία ή ένα πρόσφατο περιστατικό που συνέβη σ’ αυτόν ή σε κάποιους γνωστούς του. Λόγω της “προφορικότητας” των κειμένων που σχολιάσαμε παραπάνω, ο αναγνώστης πρέπει να διαβάσει τα κείμενα “φωναχτά”, έτσι που το αφτί να μπορέσει να συλλάβει τη μουσικότητα του κυπριακού ιδιώματος, με την προφορά των διπλών συμφώνων, την ιδιότυπη εκφορά κάποιων συμφωνικών συμπλεγμάτων καθώς και το ρυθμό του 15σύλλαβου στίχου.
Θα πρέπει να συγχαρούμε τον Δημητράκη Ιωάννου για την αγάπη του και το ενδιαφέρον του προς την παράδοση και το γλωσσικό ιδίωμα του νησιού. Και να τονίσουμε ότι η παρούσα ποιητική Συλλογή αποτελεί μια γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον, μια πηγή την οποία οι επόμενες γενιές θα μπορούν να επισκέπτονται και να αντλούν από την πλούσια κυπριακή παράδοση που, στις μέρες μας, συνεχώς διαφοροποιείται.»
Στη δική του ομιλία ο καθηγητής Γιάννης Μηλίδης ανέλυσε την τεχνική των ποιημάτων, την αξία των παροιμιών και τ ορισμένα διδάγματα που εξάγονται από τα ποιητικά αφηγήματα τα οποία δημιούργησε ο Δημητράκης Ιωάννου βασισμένος στη σοφία που περικλείει η κάθε παροιμία. Παραθέτουμε ένα τέτοιο παράδειγμα από την ομιλία του:
«Η επόμενη παροιμία λέγεται για αυτούς που δεν υπολογίζουν μια δουλειά απ’ όλες τις απόψεις και όταν αποτύχουν ή όταν κάτι δεν πάει καλά, τότε καθιστούν την τύχη τους υπεύθυνη.
Άβουλος νους κάμνει την τύχην γέριμην
Άσκεφτος νους κάνει την τύχη έρημη.
Είχαμεν έναν χωρκανόν, Ζαβόν τον ελαλούσαν,
Τίποτ’ έν εκαμνεν σωστά, τζι’ούλλοι του αναγελούσαν.
Ότι έκαμνεν ο γέριμος, ήταν να αποτύχει,
τζιαί πάντα ελάλεν έφταιεν η άτιμη η τύχη.
Εμέν λαλεί η τύχη μου πάντα με κατατρέσσιει,
ούλλα’ ρκουνται ανάποδα, τζιαί νεπαμόν δεν έσσιει.
Μα αφούτις ο αμπάλατος έπιασεν τον σβανάν του,
τζιαί εξεκίνησεν πορνόν να πάει στην δουλειάν του,
εβκήκεν πάνω στο δεντρόν να κόψει έναν κλώνον,
τζιαί άρκεψεν το κόψιμο με μιάν σιγάτσαν μόνον.
Πάνω στον κλώνον έκατσεν τζείνον που’ ταν να κόψει,
αφούτις εν ισκέφτετε, κάμνει ότι του δόξει.
Ο δασονόμος έρεσσεν, λαλεί του ώρα καλή σου,
άμαν τον κόψεις εν να φας Ζαβέ, την τζιεφαλή σου.
Μα τζείνος εσυνέχισεν τζιαί έκοβκεν τον κλώνον
τζιαί σημασίαν εν δια πιλέ στον δασονόμο.
Αντάν τζιαί εποσπάστηκεν έππεσεν που τζειπάνω
στον κλώνον καβαλλητζιευτός, σαν το αεροπλάνο.
Εκαταφατσελλώθηκεν μα γλύτωσεν την όμως,
τζι’ εφώναζεν πως έφταιεν γι’ αυτά ο δασονόμος.
Εσούνι με αμμάδκιασες, ελάλεν με μανίαν,
είσαι γουρσούζης τζι’ έφερες τζιαί την κακοτυχίαν.
Μα ο παππούς είσσιεν την παροιμίαν έτοιμην
ότι «ο νους ο άβουλος, κάμνει την τύχην γέρημην».
Το ποίημα αυτό είναι ένα ωραίο παράδειγμα λαϊκής σοφίας, χιούμορ και κριτικής προς την ανθρώπινη τάση να αποδίδουμε τις ευθύνες αλλού – συνήθως στην τύχη – αντί να αναγνωρίζουμε τα δικά μας λάθη. Η παροιμία τονίζει ότι όταν κάποιος δεν σκέφτεται, δεν σχεδιάζει σωστά και ενεργεί απερίσκεπτα, τότε οι συνέπειες είναι δικές του, όχι της τύχης. Το δίδαγμά της – η τύχη δεν φταίει πάντα, η ευθύνη είναι προσωπική. Ο «Ζαβός» στο ποίημα, κάνει συνεχώς λάθη επειδή δεν σκέφτεται πριν πράξει. Το πιο χαρακτηριστικό είναι το κόψιμο του κλαδιού πάνω στο οποίο κάθεται – μια μεταφορική και κυριολεκτική πράξη αυτοκαταστροφής. Η έλλειψη σκέψης οδηγεί σε αποτυχία. Παρότι ο δασονόμος τον προειδοποιεί, ο Ζαβός δεν τον ακούει και μετά τον κατηγορεί για την πτώση του. Ο άνθρωπος συχνά κατηγορεί τους άλλους για τις δικές του αποτυχίες. Ο παππούς, με την παροιμία στο τέλος, εκπροσωπεί τη φωνή της εμπειρίας και της κοινής λογικής. Αντιπροσωπεύει την σοφία των παλαιότερων. Είναι αυτός που υπενθυμίζει ότι η ζωή απαιτεί σκέψη και σύνεση.
Το ποίημα, με σατιρικό ύφος, κριτικάρει την αμέλεια, την αφέλεια και την ανευθυνότητα, ενώ παράλληλα υπερασπίζεται τη λογική και τη συνειδητή δράση. Η λογοτεχνική δύναμη του ποιήματος πηγάζει από πολλαπλά στοιχεία που συνδυάζουν τη λαϊκή σοφία με το χιούμορ και τη σάτιρα. Το ποίημα έχει έντονο σατιρικό ύφος: γελοιοποιεί τον Ζαβό όχι για να τον ταπεινώσει, αλλά για να κάνει ένα βαθύτερο κοινωνικό σχόλιο. Το χιούμορ είναι λαϊκό, προσιτό, και ταυτόχρονα δηκτικό – «εκαταφατσελλώθηκεν μα γλύτωσεν την όμως…»
Η υπερβολή και η αφέλεια του Ζαβού προκαλούν γέλιο, αλλά και προβληματισμό. Ο Ζαβός είναι ένας αρχετυπικός χαρακτήρας – αντιπροσωπεύει τον άνθρωπο που αποτυγχάνει διαρκώς όχι λόγω ατυχίας, αλλά έλλειψης σκέψης. Είναι σύμβολο της ανευθυνότητας και της μεταφοράς ευθυνών. Αντίστοιχα, ο δασονόμος και ο παππούς αντιπροσωπεύουν τη φωνή της λογικής και της εμπειρίας.
Η χρήση της κυπριακής διαλέκτου δίνει ζωντάνια, αμεσότητα και αυθεντικότητα στο ποίημα. Δημιουργεί μια λαϊκή αίσθηση προφορικότητας, και ακούγεται σαν αφήγηση κάποιου ανάμεσα σε μια παρέα. Το ποίημα έχει σταθερό ρυθμό και ομοιοκαταληξία, που το καθιστούν ευχάριστο στην ακρόαση και αυτό ενισχύει τον γνωμικό χαρακτήρα του μηνύματός του. Το ηθικό δίδαγμα του ποιήματος δεν δίνεται με μια στεγνή εξήγηση, αλλά μέσα από μια ιστορία, κάτι που το κάνει πιο παραστατικό και αποτελεσματικό. Θυμίζει παραμύθι ή μύθο του Αισώπου με κωμικά στοιχεία. Η λογοτεχνική μορφή του ποιήματος έγκειται στο πώς μια απλή, χιουμοριστική ιστορία καταφέρνει να μεταδώσει ένα διαχρονικό μήνυμα με έντεχνο, ρυθμικό και παραστατικό τρόπο, αντλώντας από τη σοφία της παράδοσης και την ζωντάνια της γλώσσας του κυπριακού λαού.»
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν και έδωσαν τον χαιρετισμό τους η κα. Καίτη Αλεξοπούλου, πρόεδρος του Ελληνο-Αυστραλιανού Πολιτιστικού Συνδέσμου Μελβούρνης, ο κ. Γιάννης Σαχινίδης, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Λογοτεχνών και Συγγραφέων Αυστραλίας και ο κ. Ανδρέας Χριστοδούλου, πρόεδρος του Ελληνο-Κυπριακού Συνδέσμου Γονέων και Νεολαίας, Αποστόλου Ανδρέα Sunshine. Χρέη τελετάρχη είχε η κα. Λαμπρινή Λάμπρου Κρίστοφερ. Επίσης, ο φίλος και συνεργάτης Δημήτρης Δημητριάδης διάβασε ένα αποχαιρετιστήριο ποίημα που έγραψε για τον Δημήτρη Ιωάννου.
Στο τέλος της εκδήλωσης ο Δημητράκης Ιωάννου ευχαρίστησε το κοινό και τους διοργανωτές καθώς και όλους τους φίλους του με τους οποίους συνεργάστηκε για να δημιουργήσουν τον Σύνδεσμο Γονέων και Νεολαίας, Αποστόλου Ανδρέα Sunshine λόγω του ότι ο κ . Ιωάννου επαναπατρίζεται αυτόν τον μήνα στην Κύπρο.
The post Λαϊκή σοφία και Κυπριακές Παροιμίες σε Ποίηση του Δημητράκη Ιωάννου appeared first on ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.