Το επεισόδιο κράτησε το πολύ τρία δευτερόλεπτα: πίσω από μια μισάνοιχτη πόρτα αεροπλάνου, ένα γυναικείο χέρι ρίχνει κάτι σαν χαστούκι στο πρόσωπο του γάλλου προέδρου. Ο Εμανουέλ Μακρόν δεν τα χάνει ούτε στιγμή, γιατί υπάρχουν δεκάδες κάμερες στραμμένες πάνω του. Χαμογελάει, πιάνει το ίδιο χέρι που τον χτύπησε, αυτό της συζύγου του. Κατεβαίνουν γελαστοί τη σκάλα του αεροσκάφους που μόλις έχει προσγειωθεί στο Βιετνάμ. Ποια διεθνής διπλωματία, ποιο γαλλικό τακτ; Ο διαδικτυακός ψίθυρος αναγκάζει το Ελιζέ να κάνει επίσημο σχόλιο, για να υποβαθμίσει τη μοναδική είδηση που «έβγαλε» το ταξίδι: η Μπριζίτ χτύπησε τον Εμανουέλ, η πρώτη κυρία σφαλιάρισε τον πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας.
Η αποδόμηση της εξουσίας δεν χρειάστηκε λόγια: «Δεν είναι κάτι καινούργιο, όμως η ταχύτητα διάδοσης των social media πολλαπλασιάζει τη δύναμη της εικόνας. Η γλώσσα του σώματος μπορεί να γίνει πιο ισχυρή από μια πολιτική δήλωση. Ενα στιγμιότυπο λίγων δευτερολέπτων, χωρίς ήχο, χωρίς πλαίσιο, αρκεί για να μας πει μια ολόκληρη ιστορία», αναφέρει ο σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας Ηλίας Τσαουσάκης. «Με την έκθεση που υπάρχει, η ιδιωτικότητα θρυμματίζεται, η απομυθοποίηση των πολιτικών έρχεται πολύ πιο γρήγορα. Το ίδιο ισχύει και για άλλους προέδρους που σπάνε τη φόρμα, με τρόπο που δεν ταιριάζει στη συμπεριφορά που περιμένουν από αυτούς. Ειδικά σε μια εποχή απονομιμοποίησης, όπως η σημερινή», τονίζει και ο συνάδελφός του Γρηγόρης Τσιμογιάννης. Υπάρχει, όμως, εξαρχής ιδιωτικότητα σε τέτοια ζευγάρια; «Το δημόσιο αξίωμα είναι ρόλος, δεν έχει ωράριο και ως εκ τούτου κάθε στιγμή είναι δημόσια, ειδικά όταν βρίσκεσαι στο προεδρικό αεροσκάφος παρουσία συνεργατών», απαντάει η πολιτική αναλύτρια Μαρία Καρακλιούμη.
Το δημόσιο και το ιδιωτικό
Η πραγματική ιστορία πίσω από το πλάνο πιθανό να μη μαθευτεί ποτέ. Η μισάνοιχτη πόρτα ωστόσο έγινε το σημείο επαφής ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό μιας σχέσης που δεν αφορά μόνο δύο. «Η βίαιη κίνηση ήταν πραγματικά σοκαριστική, γιατί κανείς δεν αναμένει ότι η προσωπική ένταση θα εκδηλωθεί με αυτόν τον τρόπο. Το δημόσιο προφίλ του Μακρόν δεν διανύει την καλύτερή του περίοδο, η εικόνα του επηρεάζεται από την αποδοχή της πολιτικής του. Είναι, βέβαια, πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας. Μια τέτοια συμπεριφορά από τη γυναίκα του είναι προβληματική και για τον ίδιο και για τη χώρα του», εξηγεί ο Τσιμογιάννης. Ισως, επισημαίνει από την πλευρά της η Καρακλιούμη, γιατί η Μπριζίτ Μακρόν δεν είναι απλώς «η σύζυγος», αλλά δρα και κινείται δημόσια: «Χωρίς να κατέχει επίσημο τίτλο, έχει εθιμοτυπικό ρόλο στο Μέγαρο των Ηλυσίων όπως και στις επίσημες επισκέψεις. Το ειδικό βάρος του ρόλου είναι μεγαλύτερο του θεσμικού, ακριβώς γιατί η πολιτική εμπεδώνεται διά του παραδείγματος, με το προσωπικό παράδειγμα να είναι πάντα ισχυρότερο», εξηγεί.
Τα όρια
Ποια είναι τα όρια των συζύγων; Μιλώντας ειδικά για τις γυναίκες συντρόφους, που είναι περισσότερες, όλα εξαρτώνται από το πρόσωπο. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, υπήρξαν γυναίκες που βρήκαν ξεχωριστούς ρόλους, όπως η Μαργαρίτα Παπανδρέου, ή εντυπώθηκαν στην ελληνική πολιτική μυθολογία ανορθόδοξα, όπως η Μαρίκα Μητσοτάκη με τα περίφημα ντολμαδάκια. Εχουμε επίσης γίνει μάρτυρες του τρόπου με τον οποίο μια σύζυγος επηρεάζει την εικόνα ενός πολιτικού – και πάλι, η μετάβαση από τη Μαργαρίτα στη Δήμητρα Λιάνη συνοδεύτηκε από την αλλαγή οπτικής για την ισχύ του Ανδρέα Παπανδρέου. Θορυβώδεις ή αθόρυβες, ωστόσο, το κουκούλι προστασίας που φτιάχνουν για να προστατεύσουν τον σύζυγό τους συνήθως ξεπερνάει την προσωπικότητά τους – η Μισέλ Ομπάμα πρόσφατα εξομολογήθηκε πως ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο δεν άφησε να φανούν τα προβλήματα στη σχέση της. Θυσίες μεν, απολύτως συνειδητές δε. Το περιστατικό των Μακρόν, εξηγεί η Καρακλιούμη, υπερέβη τον βασικό κανόνα προστασίας, γιατί «μας θύμισε ότι κάθε σχέση έχει τη δική της δυναμική, με τους σχετιζόμενους να επιλέγουν την παραμονή τους σε αυτήν ή όχι. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως ανέδειξε την αδυναμία δύο ώριμων ανθρώπων να φερθούν όπως απαιτεί ο θεσμός που εκπροσωπούν». Πάτησε κάτω την εικόνα των «ατσαλάκωτων πολιτικών», η οποία «εξυπηρετεί μια ψευδαίσθηση που οι πολίτες έχουν ανάγκη. Θέλουν να ταυτιστούν με κάτι μεγαλύτερο, ισχυρότερο, πιο σημαντικό από εκείνους, που δεν υποκύπτει στα ανθρώπινα πάθη».
Οι έμφυλοι ρόλοι
Επειδή κανένα πάθος δεν είναι ίδιο με το άλλο, το ζεύγος Μακρόν συζητείται με διαφορετικό τρόπο, αναλόγως την παρέα – δεν υπάρχει ούτε ένας άνδρας που να μην έχει απόλυτη επίγνωση πως αν οι έμφυλοι ρόλοι ήταν αντεστραμμένοι, τίποτα δεν θα έσωζε (ούτε θα έπρεπε να σώσει) τον θύτη. «Εξουσία, φύλο, συντροφικότητα, δημόσια εικόνα. Αυτή η διάσταση των πολλαπλών αναγνώσεων του δίνει πολύ μεγαλύτερη ισχύ», επισημαίνει από τη μεριά του ο Τσαουσάκης για τη σημασία που έχει ο συμβολισμός του χαστουκιού. «Δεν πρόκειται για ένα σκάνδαλο ή μια αμφιλεγόμενη πολιτική απόφαση, αλλά για ένα τυχαίο γεγονός που φορτίζεται συμβολικά. Η επιθετική κίνηση της Μπριζίτ Μακρόν και η αμηχανία του προέδρου, αρκούν για να πυροδοτήσουν ερμηνείες, θεωρίες, ερωτήματα και, τελικά, να δημιουργήσουν μεγάλο πολιτικό θόρυβο. Και για έναν πολιτικό που έχει επενδύσει στη λογική της ηγεμονίας, του ελέγχου και της αυτοπεποίθησης, η εικόνα αυτή μπορεί να λειτουργήσει σαν ρωγμή», τονίζει.
Αυτή είναι ίσως η πιο πολιτική ερώτηση. Πόσο κόστισε ένα χαστούκι; «Δεν θα του στοιχίσει άμεσα, ο θόρυβος θα καταλαγιάσει πολύ σύντομα, αλλά είναι από εκείνες τις εικόνες που μπορούν, σε δεύτερο χρόνο, να επανέρχονται ως ένα στιγμιότυπο αδυναμίας», λέει ο Τσαουσάκης, ενώ και ο Τσιμογιάννης συμφωνεί: «Η δημόσια εικόνα δεν κινδυνεύει από το επεισόδιο. Ο Μακρόν καθορίζεται από τα πολιτικά αποτελέσματα που φέρνει. Αν τα πράγματα πάνε καλά, όλοι θα το δικαιολογήσουν. Αν όχι, θα το επικαλούνται αρνητικά».