Την «πυρόσφαιρα» που παραμένει ενεργή εδώ και καιρό στην υπόθεση της σιδηροδρομικής τραγωδίας των Τεμπών, διαχωρίζοντας σε δύο «στρατόπεδα» εμπειρογνώμονες και συγγενείς των θυμάτων, ήρθε να… αναζωπυρώσει το χθεσινό πολυαναμενόμενο πόρισμα του καθηγητή του εργαστηρίου Τεχνολογίας Καυσίμων και Λιπαντικών της Σχολής Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Δημήτρη Καρώνη.
Ο καθηγητής του ΕΜΠ, που κλήθηκε από τον ανακριτή της υπόθεσης, Σωτήρη Μπακαΐμη, να εντοπίσει ως δικαστικός πραγματογνώμονας την αιτία της δημιουργίας της πυρόσφαιρας, μετά τη σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών, στο πόρισμά του αναφέρει ότι το έλαιο σιλικόνης, υπό συνθήκες ηλεκτρικού τόξου, που εκδηλώθηκε στο εν λόγω συμβάν, μπορεί να δημιουργήσει πυρόσφαιρα. Παράλληλα, αναφέρει πως το έλαιο σιλικόνης αναφλέγεται σε θερμοκρασίες πάνω από 330 βαθμούς Κελσίου.
Η πραγματογνωμοσύνη του Δ. Καρώνη, που αριθμεί 123 σελίδες, είναι βασισμένη σε αναλύσεις και δεδομένα του Γενικού Χημείου του Κράτους, σε αυτοψίες και λήψη υλικών από τον χώρο του δυστυχήματος, σε διεθνή επιστημονικά δεδομένα και σε συγκρίσεις και αξιολογήσεις.
Τα 6 κρίσιμα ερωτήματα στα οποία απαντά ο Δημήτρης Καρώνης με το χθεσινό πόρισμά του είναι:
1. Σε τι οφείλεται το καταγραφέν από τις κάμερες φαινόμενο «πύρινης σφαίρας» («fireball») και με ποιον μηχανισμό εκδηλώθηκε αυτό;
Απάντηση: «Ο σχηματισμός πύρινης σφαίρας υπό συνθήκες ηλεκτρικού τόξου υψηλής έντασης ρεύματος είναι εφικτός. Αυτό σημαίνει πως και στην περίπτωση του υπό διερεύνηση τραγικού δυστυχήματος είναι ένα πιθανό ενδεχόμενο, αφού έχουν καταγραφεί αναλαμπές που αποδίδονται σε ηλεκτρικό τόξο», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο πόρισμα. Ο καθηγητής του Πολυτεχνείου καταλήγει στην έρευνά του πως ο σχηματισμός της πύρινης σφαίρας έγινε υπό συνθήκες ηλεκτρικού τόξου και σε αυτήν – την πυρόσφαιρα – είναι πιθανό να συμμετείχαν και τα έλαια σιλικόνης των μετασχηματιστών, αφού αναπτύχθηκαν πολύ υψηλές θερμοκρασίες. «Σύμφωνα με τις σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές, η επίδραση του ηλεκτρικού τόξου οδηγεί στον σχηματισμό αερίων που περιλαμβάνουν κυρίως υδρογόνο, καθώς και ακετυλένιο και μεθάνιο. Από τη διάρρηξη των τοιχωμάτων του μετασχηματιστή της επιβατικής αμαξοστοιχίας (η μόνη που ανεφλέγη) εξήλθε όχι μόνο έλαιο, αλλά και τα αέρια που προέκυψαν από τη διάσπαση του ελαίου σιλικόνης. Το υδρογόνο και το ακετυλένιο έχουν πολύ χαμηλή ελάχιστη ενέργεια έναυσης (minimum ignition energy, ΜΙΕ), ευρέα όρια αναφλεξιμότητας και υψηλή ταχύτητα φλόγας», επισημαίνεται στο πόρισμα.
Απαντώντας στο ίδιο ερώτημα, κατά πόσο είναι πιθανόν να προκλήθηκε από εύφλεκτο υλικό που ήταν φορτωμένο στο τρένο, ο καθηγητής αποφαίνεται «πως για να υπάρξει πυρόσφαιρα όπως αυτή που είδαμε στα Τέμπη, θα απαιτούνταν καύσιμο από 2.300 έως 3.100 kg». Βασιζόμενος στις εκθέσεις της ΕΛ.ΑΣ. και στα βίντεο της εταιρείας σεκιούριτι INTERSTAR, καταλήγει ότι «δεν φαίνεται να υπήρχε στην εμπορική αμαξοστοιχία φορτίο με πτητικό υλικό που θα μπορούσε να προκαλέσει πύρινη σφαίρα».
2. Είναι δυνατή η καύση του ελαίου (σιλικόνης) ψύξης των μετασχηματιστών των ηλεκτραμαξών των συγκρουσθεισών αμαξοστοιχιών; Εάν ναι, υπό ποιες συνθήκες;
Απάντηση: «Οσον αφορά την καύση, τα έλαια σιλικόνης με αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν να αναφλεγούν όταν η θερμοκρασία στον χώρο υπερβεί τους 300 °C και εν συνεχεία να καούν. Σε έγγραφό της η Hellenic Train αναφέρεται ότι: “Σε κανονικές συνθήκες λειτουργίας, η θερμοκρασία του μετασχηματιστή εξαρτάται από διάφορους παράγοντες εξωτερικούς, όπως η θερμοκρασία περιβάλλοντος, και εσωτερικούς, όπως η τιμή της ζητούμενης και της παραγόμενης ισχύος η οποία διαρκώς μεταβάλλεται. Σύμφωνα με τον κατασκευαστή, θεωρείται υπερβολική όταν υπερβαίνει τους 155 °C στην περιέλιξη του μετασχηματιστή και τους 90 °C στο υγρό σιλικόνης. Επομένως, η θερμοκρασία των ελαίων πρέπει να ήταν στην περιοχή των 90 °C και κατά συνέπεια πολύ χαμηλότερη του σημείου ανάφλεξης των ελαίων. Αρα, όσον αφορά την καύση, είναι λογικό να υποτεθεί ότι τα έλαια σιλικόνης συμμετείχαν στην πυρκαγιά λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούσαν μετά την ανάπτυξη της πύρινης σφαίρας».
3. Δικαιολογούνται τα ευρήματα των αναλύσεων του Γενικού Χημείου του Κράτους από τα φορολογικά και λοιπά στοιχεία – έγγραφα φόρτωσης της εμπορικής αμαξοστοιχίας;
Απάντηση: «Οι θύρες των εμπορευματοκιβωτίων βρέθηκαν σφραγισμένες χωρίς ίχνη φωτιάς και λαμβάνοντας υπόψη πως, πλην ενός, όλα τα εμπορευματοκιβώτια βρέθηκαν σφραγισμένα, τα αποτελέσματα των αναλύσεων του Γενικού Χημείου του Κράτους δεν μπορούν να συσχετιστούν με το περιεχόμενο της εμπορικής αμαξοστοιχίας».
4. Δικαιολογούνται τα ευρήματα των αναλύσεων του Γενικού Χημείου του Κράτους από τα υλικά κατασκευής των συγκρουσθεισών επιβαταμαξών, φορταμαξών και ηλεκτραμαξών;
Απάντηση: Εστιάζοντας στα υλικά κατασκευής των βαγονιών, ο καθηγητής αναφέρει πως: «Υλικό κατασκευής λογικά είναι ο χάλυβας, ο οποίος φέρει εξωτερική επίστρωση με χρώμα. Τα χρώματα αποτελούνται από ρητίνες, χρωστικές και διαλύτες, με τους διαλύτες να εξατμίζονται και να απομακρύνονται κατά την εφαρμογή του χρώματος». Επίσης, αναφέρει ότι «υπήρχαν στα βαγόνια καλωδιώσεις, διακόπτες και πλακέτες, που περιέχουν πολυμερή υλικά, όπως και καθίσματα, παράθυρα και επιστρώσεις από τα ίδια υλικά». «Πολλά από αυτά τα είδη και αντικείμενα συμμετείχαν στην πυρκαγιά που εκδηλώθηκε μετά τη σύγκρουση…».
5. Δικαιολογούνται τα ευρήματα των αναλύσεων του Γενικού Χημείου του Κράτους από την ίδια τη σύσταση των υλικών των δειγμάτων που αναλύθηκαν;
Απάντηση: «Κατά την καύση πολυμερών υλικών εκπέμπονται διάφορες ενώσεις της κατηγορίας των πτητικών οργανικών ενώσεων, όπως μονοαρωματικοί υδρογονάνθρακες, πτητικές αλδεΰδες, κετόνες, όπως επίσης και πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες. Αντίστοιχες κατηγορίες ενώσεων έχουν αναλυθεί στο Γενικό Χημείο του Κράτους, οπότε είναι πιθανό, κάποιες από τις παρατηρηθείσες ενώσεις να οφείλονται στην καύση αυτών των υλικών».
6. Δικαιολογούνται τα ευρήματα των αναλύσεων του Γενικού Χημείου του Κράτους από τη σύσταση και τα ειδικότερα χαρακτηριστικά του ελαίου (σιλικόνης) ψύξης των μετασχηματιστών των ηλεκτραμαξών των συγκρουσθεισών αμαξοστοιχιών;
Απάντηση: Τα δείγματα που στάλθηκαν στο Γενικό Χημείο του Κράτους για μετρήσεις ήταν τέσσερα και αφορούσαν έλαιο μετασχηματιστή από την 1η ηλεκτράμαξα της εμπορευματικής αμαξοστοιχίας, έλαιο μετασχηματιστή από τη 2η ηλεκτράμαξα της εμπορευματικής αμαξοστοιχίας, υγρό από αγωγό του μετασχηματιστή στην ηλεκτράμαξα της επιβατικής αμαξοστοιχίας και υγρό από αντλία του μετασχηματιστή της ίδια ηλεκτράμαξας. «Τα αποτελέσματα των μετρήσεων κοινοποιήθηκαν στις 20/12/2024, ενώ από τα δείγματα αυτά, επαρκή ποσότητα για μέτρηση του σημείου ανάφλεξης του ελαίου σιλικόνης είχε μόνο ένα δείγμα, το οποίο μετρήθηκε στους 288 deg * C, τιμή η οποία χαρακτηρίζεται απόλυτα φυσιολογική και ασφαλής για δείγμα ελαίου σιλικόνης σε χρήση».