Στον κόσμο λειτουργούν σήμερα περίπου 25.000 πανεπιστήμια. Αλλα είναι καλά και άλλα καλύτερα, όπως αξιολογούνται από τις διεθνείς κατατάξεις. Τι είναι αυτό που κάνει τη διαφορά στα πανεπιστήμια; Από την αρχή να πω ότι αυτό που κάνει τη διαφορά είναι τα κριτήρια επιλογής των φοιτητών και των καθηγητών του.
Ας πάρουμε ως παράδειγμα το Πανεπιστήμιο του Harvard. Η επιλογή των φοιτητών, κυρίως των προπτυχιακών, που θα φοιτήσουν στο Harvard College γίνεται με κριτήρια όχι μόνο βαθμολογικά (να έχουν δηλαδή τους καλύτερους βαθμούς στις εξετάσεις σε διάφορα μαθήματα) αλλά κυρίως ποιοτικά. Το Harvard βλέπει στο πρόσωπο κάθε φοιτητή που θα κάνει δεκτό, τον επόμενο ηγέτη που θα προσφέρει κάτι παραπάνω στον κόσμο. Γι’ αυτό και επιλέγει, τους μελλοντικούς φοιτητές, απ’ όλες τις χώρες του κόσμου, απ’ όλα τα σχολεία (ιδιωτικά και δημόσια), απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα. Γι’ αυτό και καλύπτει πλήρως όλα τα έξοδά τους (δίδακτρα, διαμονή, σίτηση, ακόμα και αεροπορικά εισιτήρια στη χώρα του) και για τα τέσσερα χρόνια σπουδών, όταν το οικογενειακό εισόδημα είναι κάτω των 100.000 δολαρίων ετησίως.
Ακόμα και οι ελάχιστοι φοιτητές που δεν ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους διατηρούν αυτό το πνεύμα προσφοράς, για το οποίο και επιλέχθηκαν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Bill Gates που ύστερα από 2 χρόνια σπουδών, παραιτήθηκε για να δημιουργήσει τον οικονομικό κολοσσό της Microsoft αλλά και αργότερα να επενδύσει από την προσωπική του περιουσία 60 δισεκατομμύρια δολάρια στην ΜΚΟ Gates Foundation, που προσφέρει στους φτωχούς κατοίκους της Αφρικής σημαντικές υπηρεσίες δημόσιας υγείας. Μάλιστα πρόσφατα δήλωσε δημόσια ότι «δεν θα πεθάνω πλούσιος» και όλη η περιουσία του που ανέρχεται σε πάνω από 200 δισεκατομμύρια θα δοθεί για το συνεχιζόμενο φιλανθρωπικό του έργο.
Με ανάλογα κριτήρια ακαδημαϊκά αλλά και προσφοράς στην κοινωνία γίνεται και η επιλογή των καθηγητών του Harvard.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο καθηγητής της Ιατρικής Paul Farmer, ο οποίος δεν σταμάτησε να προσφέρει στους πιο εγκαταλελειμμένους ασθενείς από την Αϊτή μέχρι τις ρωσικές φυλακές, την προσωπική του παρουσία και εκείνη των συνεργατών και εθελοντών της ΜΚΟ Partners in Health, μέχρι τον ξαφνικό του θάνατο στη Ρουάντα το 2022.
Το ενδιαφέρον είναι ότι η επιλογή των καλύτερων φοιτητών και καθηγητών συνεχίζεται και αργότερα πάντοτε με κριτήρια δυνητικής προσφοράς στην κοινωνία.
Ως παράδειγμα θα αναφερθώ στη Harvard Society of Fellows που αποτελείται από καθηγητές (Senior Fellows) όπως ο Amartya Sen, κάτοχος βραβείου Nομπέλ στα οικονομικά αλλά και γνωστός για τους αγώνες του για κοινωνική δικαιοσύνη. Κάθε τρία χρόνια αυτοί οι διακεκριμένοι καθηγητές επιλέγουν 12 διακεκριμένους μεταπτυχιακούς φοιτητές (Junior Fellows). Στον κάθε φοιτητή προσφέρεται ένα τριετές συμβόλαιο με ετήσιο μισθό 100.000 δολάρια, γραφείο και οποιαδήποτε άλλη υλικοτεχνική δυνατότητα επιλέξει. Ο φοιτητής μπορεί να κάνει ό,τι θέλει την περίοδο αυτή και η μόνη υποχρέωσή του προς το Harvard είναι να παραμένει στη Βοστώνη και να τρώει κάθε Δευτέρα βράδυ με έναν Senior Fellow (και να τρώνε μεταξύ τους 2-3 φορές την εβδομάδα)! Το πανεπιστήμιο πιστεύει ότι η μεταπτυχιακή φοιτήτρια της Νομικής που συζητάει κατά τη διάρκεια δείπνου με τον νομπελίστα J. Watson (της διπλής έλικας του DNA), θα προσφέρει περισσότερα και στην επιστήμη της και στην ανθρωπότητα. Παρόμοιες πρακτικές κάνουν τη διαφορά στα καλά πανεπιστήμια.
Ο Δημήτρης Λινός είναι καθηγητής Ιατρικής ΕΚΠΑ, Lecturer Harvard Medical School, εθελοντής ιερέας