Οι νέοι έχουν πάντα δίκιο. Είναι ένα από τα αξιώματα που συχνά υποβάλλονται ως διαρκείς και μόνιμες αλήθειες από έναν μελοδραματικό προοδευτισμό. Ακούστε τους νέους, λένε. Δώστε σημασία στους νέους, μην τους υποτιμάτε, μην ξεχνάτε ότι κι εσείς ήσασταν νέος.
Η αυταξία της νεολαίας στην πολιτική ήταν ένα από τα ιδεολογικά όπλα του ΣΥΡΙΖΑ. Εκλεινε το μάτι στους ψηφοφόρους μέσω της νεότητας του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος άλλωστε είχε γίνει γνωστός στο πανελλήνιο ως καταληψίας σε μαθητική αναταραχή. Το σύνθημα «Κλείστε τις γιαγιάδες και τους παππούδες στο σπίτι» το πρωτάκουσα από οπαδούς του Οχι στο δημοψήφισμα του 2015. Επειδή κάποιες δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι μεγαλύτερες ηλικίες ψήφιζαν περισσότερο προσφεύγοντας στη λογική και υπολογίζοντας τις συνέπειες ενός πιθανού Οχι, οι οπαδοί του Οχι ήταν υπέρ της παρόρμησης και της συναισθηματικής στάσης στο πιο μεγάλο δίλημμα που τέθηκε ποτέ τα μεταπολεμικά χρόνια, ένα δίλημμα υπαρξιακού χαρακτήρα για τη χώρα.
Η εκδίκηση της πραγματικότητας, μάλιστα, ήταν το 2023, όταν από τις μετρήσεις στις διπλές εκλογές του καλοκαιριού έγινε σαφές ότι οι νέοι στην πλειοψηφία τους επιδοκίμασαν τη ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη κι όχι τον ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα.
Επιστρέφω στο θέμα του φετιχισμού της νεότητας επειδή, μετά την εισβολή αριστεριστών στο βιβλιοπωλείο Ιανός, που προσπάθησαν να διακόψουν εκδήλωση για τα Τέμπη, δόθηκε η εντύπωση ότι συγκρούστηκαν δυο διαφορετικές γενιές. Οτι οι εισβολείς, νέοι στην ηλικία, απωθήθηκαν από όσους παρακολουθούσαν την εκδήλωση, που ήσαν ηλικιωμένοι. Κι αυτό το σχήμα τροφοδότησε αντιπαραθέσεις, σε όσους το πήραν τοις μετρητοίς. Ο Νίκος Μπίστης έγραψε ότι πολλοί παλαιοί αριστεροί που δεν αποδέχονται τις πρακτικές της πολιτικής βίας την οποία μετέρχονται νέοι «μισούν τα νιάτα τους». Κι ο καθηγητής Νικόλας Σεβαστάκης ότι «πολλοί γέροντες συνασπίζονται εναντίον της εικόνας των εαυτών τους στα είκοσι» κι ότι «δεν είναι απαραίτητο να γερνά κανείς σιχτιρίζοντας το φάντασμα του άλλου του εαυτού».
Οι άνθρωποι ούτως ή άλλως εξελίσσονται – κι η νεανική στάση δεν είναι ασφαλής δείκτης, επειδή δεν είναι το μόνο κριτήριο της εξέλιξης κάθε προσωπικότητας ξεχωριστά. Η βία, όντως, ήταν μια μεταπολιτευτική σταθερά των περισσότερων πολιτικών οργανώσεων, αλλά όχι όλων – και όχι επιθετικά: πάντα έφτιαχναν μια απολογία, ότι αμύνονταν απέναντι στους ταξικούς εχθρούς, στην αστυνομία ή σε ιδεολογικούς αντιπάλους. Ενώ η βία που αποθεώνεται τα τελευταία χρόνια, και συμπεριλαμβάνει το έγκλημα της Μαρφίν, είναι άγρια, επιθετική, μηδενιστική και δεν υπολογίζει ούτε τις συνέπειες του νόμου ούτε την αξία της ανθρώπινης ζωής.
Ολα αυτά οδηγούν σε μια αναλυτική σταθερά. Η γενεακή αντιπαλότητα δεν είναι κριτήριο για να αποφασίζει κανείς ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο στις πολιτικές αντιπαραθέσεις. Υπάρχουν πολύ πιο ισχυρές σταθερές: οι ταξικές αναφορές, η παιδεία, πολιτισμικά χαρακτηριστικά, η ισχύς ιδεών όπως η ελευθερία και η δημοκρατία, αλλά και ο φόβος, η επιβολή, η μίμηση, η συνήθεια. Οι πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες διευρύνουν το αναλυτικό τους πεδίο αντί να το συρρικνώνουν.
Αλλά σε κάθε περίπτωση, ένα πράγμα είναι σίγουρο: η νεότητα, ως αυταξία, δεν μπορεί να είναι επιχείρημα που δικαιολογεί συμπεριφορές οι οποίες βρίσκονται πέραν του νόμου ή των δημοκρατικών κανόνων.