Το κοιτάω, το ξανακοιτάω και δεν μπορώ να το πιστέψω. Μάλιστα, έχω την εντύπωση ότι κάπως το ήξερα και το είχα απωθήσει. Σαν σήμερα λοιπόν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αφαίρεσε την ομοφυλοφιλία από τη λίστα των ψυχιατρικών παθήσεων. Πότε; Το 1990. Δηλαδή όταν τη δεκαετία του 1980 έσκασε το AIDS, οι ομοφυλόφιλοι, εκτός από φορείς της θανατηφόρου αρρώστιας («AIDS, η νόσος των ομοφυλοφίλων» έγραφε το πρώτο σχετικό με το θέμα εξώφυλλο σε ελληνικό περιοδικό), θεωρούνταν και ψυχάκηδες; Ο Κλάους Νόμι και ο Φρέντι Μέρκιουρι επίσης; Ο Billy Bo, που πέθανε το 1987, το ίδιο; Ο Γιώργος Μαρίνος που στα τέλη εκείνης της δεκαετίας είχε πει, χαριτολογώντας, σε συνέντευξη Τύπου «αφού εμείς οι γκέι δεν κάνουμε παιδιά, πώς πολλαπλασιαζόμαστε;», ήταν ψυχικά διαταραγμένος; Το ίδιο και πάρα πολλοί φίλοι μου; Και συνάδελφοί μου;
Σκέφτομαι ότι, σε κάποια θέματα, η κοινωνία προηγείται των νόμων και των επίσημων διατυπώσεων. Βέβαια και εκείνη την εποχή η πλειοψηφία θεωρούσε την ομοφυλοφιλία «κακό σπυρί» – θυμάμαι γνωστό έλληνα κειμενογράφο να λέει δημόσια ότι «εμείς στο χωριό μου τις αδελφές τις παίρναμε με τις πέτρες» –, αλλά κυρίως όταν αυτό το «σπυρί» χτυπούσε την πόρτα της οικογένειας. Γιατί, μήπως σήμερα, με ψηφισμένη την ισότητα στον γάμο δεν κυκλοφορούν τέτοιες απόψεις; Ακόμη και το δικαίωμα στην άμβλωση (που ασκούσαμε χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι ήταν παράνομο) δεν επανέρχεται από καιρού εις καιρόν με αυτά τα κακόγουστα «μη με σκοτώνεις, μανούλα»; Ή μήπως οι άνθρωποι δεν μοίχευαν πριν αποποινικοποιηθεί η μοιχεία;
Από την άλλη, αναρωτιέμαι για όλα αυτά που το 1990 θα μας φαίνονταν εκτός πραγματικότητας και σήμερα έχουν εγκατασταθεί στην καθημερινότητά μας. Κυρίως έχουν να κάνουν με τεχνολογικές εξελίξεις. Ποιος φανταζόταν τότε την κινητή τηλεφωνία; Τις «βούτες» στον απέραντο κόσμο του Διαδικτύου; Την τεράστια και ορθάνοιχτη πρόσβαση στη γνώση, τόσο τεράστια και τόσο ορθάνοιχτη ώστε να την μπερδεύουμε με την τεχνολογία; Την παγκόσμια κοινότητα των σόσιαλ και την επιδραστικότητά της στα πάντα; Το επάγγελμα των ινφλουένσερ; Τις συναλλαγές και τις επικοινωνίες μας που γίνονται με το πάτημα ενός κουμπιού;
Η σύγχρονη καθημερινότητά μας το 1990 θα ήταν επιστημονική φαντασία με τόσα πρακτικά προβλήματα λυμένα. Κι αυτό είναι σίγουρα πρόοδος. Τι παρατηρούμε άλλωστε στις παλιές ελληνικές ταινίες ανιχνεύοντας το παρελθόν; Πώς ήταν τότε τα ψυγεία, τα αυτοκίνητα, τα τηλέφωνα, οι συγκοινωνίες. Τα ήθη μας όμως νομίζω ότι έχουν αλλάξει μόνο ως προς τη διατύπωση. Μιλάμε, μιλάμε, μιλάμε, αλλά στο τέλος της ημέρας χωνόμαστε στις προκαταλήψεις, τους φόβους, τις αμηχανίες μας. Είναι κι αυτή η ρήση του Γκράμσι που χρόνια τώρα δυσκολεύομαι να αποκωδικοποιήσω. Οτι για να αλλάξουν όλα πρέπει τα πάντα να μείνουν ίδια.