Η ενεργειακή ασφάλεια αποτελεί έναν από τους θεμελιώδεις πυλώνες της σύγχρονης ευρωπαϊκής πολιτικής. Σε μια εποχή αυξανόμενης ζήτησης και μετάβασης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η σταθερότητα του ηλεκτρικού δικτύου είναι ζωτικής σημασίας. Ωστόσο, δύο σοβαρά περιστατικά μέσα σε λιγότερο από έναν μήνα – στη Βόρεια Μακεδονία και στην Ιβηρική Χερσόνησο – προκαλούν εύλογες ανησυχίες για τη δυνατότητα του ευρωπαϊκού διασυνδεδεμένου συστήματος να ανταποκριθεί σε ακραίες συνθήκες.
Το πιο πρόσφατο επεισόδιο σημειώθηκε τα ξημερώματα της 18ης Μαΐου στη Βόρεια Μακεδονία. Από τις 04.59 έως τις 06.27, ολόκληρη η χώρα έμεινε χωρίς ηλεκτροδότηση, καθώς χάθηκε σχεδόν το 100% της φορτίου του συστήματος. Σύμφωνα με την προκαταρκτική έρευνα, η κρίση οφείλεται σε ασυνήθιστα υψηλές τάσεις, πολύ χαμηλή ζήτηση και περιορισμένη δραστηριότητα στις διασυνδέσεις με γειτονικά κράτη. Η αδυναμία του τοπικού συστήματος να διαχειριστεί αυτόν τον ακραίο συνδυασμό παραγόντων οδήγησε στην πλήρη κατάρρευση του δικτύου, η οποία ευτυχώς περιορίστηκε εντός των εθνικών συνόρων χάρη στις άμεσες ενέργειες του διαχειριστή MEPSO. Η ENTSO-E, ο πανευρωπαϊκός φορέας των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ανακοίνωσε τη σύσταση επιτροπής ανεξάρτητων ειδικών για την πλήρη διερεύνηση του περιστατικού.
Η έρευνα θα εκτυλιχθεί σε δύο στάδια: στην τεχνική αποτύπωση των αιτιών και στη διαμόρφωση πολιτικών και τεχνολογικών προτάσεων πρόληψης. Το προκαταρκτικό πόρισμα αναμένεται σύντομα, ενώ τα τελικά συμπεράσματα θα επηρεάσουν τη διαμόρφωση νέων κανόνων λειτουργίας. Το μπλακάουτ αυτό ήρθε λίγο μετά από ένα ακόμη σοβαρό επεισόδιο: στις 28 Απριλίου, η Ιβηρική Χερσόνησος βίωσε το μεγαλύτερο μπλακάουτ στην ιστορία της, όταν αποσυνδέθηκαν ξαφνικά 15 GW ισχύος, αφήνοντας πάνω από 60 εκατομμύρια ανθρώπους σε Ισπανία και Πορτογαλία χωρίς ρεύμα. Η χρονική εγγύτητα και η έκταση των δύο γεγονότων θέτουν σοβαρά ερωτήματα για την ευρωστία των υφιστάμενων μηχανισμών πρόληψης και απόκρισης σε κρίσεις. Η αξιοπιστία και η σταθερότητα του ευρωπαϊκού ηλεκτρικού συστήματος τίθενται πλέον στο μικροσκόπιο. Οι προκλήσεις της ενεργειακής μετάβασης, η αυξανόμενη εξάρτηση από διασυνδέσεις και η κλιμακούμενη μεταβλητότητα απαιτούν ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας και επανεξέταση των κανόνων σταθερότητας. Οι εν εξελίξει έρευνες της ENTSO-E και της ACER θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στον επανασχεδιασμό των υποδομών και των διαδικασιών για ένα ασφαλές, ανθεκτικό και βιώσιμο ενεργειακό μέλλον στην Ευρώπη. Η ENTSO-E ανακοίνωσε ότι η ανεξάρτητη επιτροπή διερεύνησης θα περιλαμβάνει ειδικούς από ευρωπαϊκούς διαχειριστές συστημάτων, περιφερειακά κέντρα ελέγχου, την ACER και εθνικές ρυθμιστικές Αρχές.
Ενας από τους βασικούς στόχους είναι να εντοπιστεί αν υπήρξε αποτυχία σε αυτοματοποιημένους μηχανισμούς προστασίας ή ελλιπής συνεργασία μεταξύ περιφερειακών συστημάτων. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη χαμηλή κατανάλωση τις πρώτες πρωινές ώρες, η οποία, σε συνδυασμό με υψηλή παραγωγή ή εισαγόμενη ενέργεια, μπορεί να προκαλέσει αποσταθεροποίηση. Το περιστατικό ενισχύει τη σημασία των ευέλικτων υποδομών και της ταχείας ανταπόκρισης σε αποκλίσεις ισορροπίας. Η έρευνα αναμένεται να προτείνει τεχνολογικές αναβαθμίσεις και αναθεώρηση των κανόνων ασφαλούς λειτουργίας. Τα σερί μπλακάουτ δεν είναι δείγμα καλής λειτουργίας…