Η διάβρωση «καταπίνει» τις νότιες ακτές της Κύπρου – Ο ανθρώπινος παράγοντας, η κλιματική αλλαγή και οι λύσεις – «Σοβαρό πρόβλημα» σε όλη την Ευρώπη – Ο Παράκτιος Γεωμορφόλογος και Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου Δρ. Μιλτιάδης Πολυδώρου στη Cyprus Times
Τα κατασκευαστικά έργα ιδιώτη επιχειρηματία στην παραλία Κουρίου στην Επισκοπή Λεμεσού αναδεικνύουν για άλλη μία φορά το μεγάλο πρόβλημα της παράκτιας διάβρωσης το οποίο φαίνεται ότι «καταπίνει» τις νότιες ακτές της Κύπρου. Πρόκειται για ένα διαχρονικό φαινόμενο το οποίο εντείνεται κυρίως λόγω των ανθρώπινων ενεργειών αλλά και της κλιματικής αλλαγής της οποίας θύμα της είναι και το νησί μας.
Η Cyprus Timesεπικοινώνησε με τον Παράκτιο Γεωμορφόλογο και Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κύπρου στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Δρ. Μιλτιάδη Πολυδώρου, ο οποίος μας εξήγησε πώς προκαλείται η διάβρωση αλλά και ποιες ενέργειες μπορούν να την αποτρέψουν.
«Η παράκτια διάβρωση και γενικότερα οι διαδικασίες της ακτογραμμής διαρκούν αρκετό καιρό. Μπορεί να διαρκέσουν από κλάσματα του δευτερολέπτου μέχρι εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Η ακτογραμμή είναι ένα αρκετά δυναμικό σύστημα στο οποίο έχουμε συνέχεια κίνηση, όλες οι διεργασίες που γίνονται επαναλαμβάνονται διαρκώς. Πρόκειται για τα κύματα που πηγαινοέρχονται, το ρεύμα του νερού που παρασύρει το υλικό που έρχεται με το κύμα οπόταν έχουμε συνεχώς αλλαγή της ακτογραμμής».
Το ανθρώπινο χέρι… «Γεμίσαμε τον τόπο φράγματα»
Ερωτηθείς για την παραλία Κουρίου, για την οποία και γίνεται ντόρος το τελευταίο διάστημα, ο Δρ. Πολυδώρου ανέφερε ότι γενικότερα η μετακίνηση των ιζημάτων μπορεί να υπήρχε στην περιοχή από έκτοτε.
«Το θέμα είναι ότι έχουμε φτάσει με κάποιες παρεμβάσεις που κάναμε, είτε φυσικές είτε μη, να μην φθάνει ίζημα στις παραλίες ούτως ώστε να αντικαθιστά αυτό το οποίο φεύγει. Δηλαδή φεύγοντας η άμμος, πλέον δε μπορεί να έρθει άλλη για την αναπληρώσει. Αυτό είναι ένα αρκετά σημαντικό πρόβλημα, το οποίο μπορεί να οφείλεται είτε στη διαφοροποίηση των κλιματικών συνθηκών, δηλαδή λόγω της ανομβρίας που παρατηρείται και έως εκ τούτου οι ποταμοί δεν έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν το ίζημα, το οποίο στη συνέχεια θα αποτεθεί σε κάποια παραλία, είτε γιατί έχουμε γεμίσει τον τόπο με φράγματα. Χτίζοντας φράγματα σταματάμε εμείς την παροχή του ιζήματος με αποτέλεσμα να φεύγει το ίζημα, να μην μπορεί να αντικατασταθεί και να εντείνεται έτσι το φαινόμενο. Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι πολύ σημαντικός καθώς έρχεται και εντείνει αυτή την κατάσταση. Αντιλαμβάνεστε ότι εάν φτιάξουμε έναν κυματοθραύστη, μια προβλήτα ή ε ένα λιμάνι για να δημιουργήσουμε έναν ανάχωμα τότε αμέσως επεμβαίνουμε πάνω στο ισοζύγιο που έχει μία παραλία. Οπότε εναλλάσσοντας αυτή την ισορροπία που υπάρχει, αμέσως ή προκαλούμε διάβρωση ή συγκέντρωση ιζήματος».
Κληθείς να εξηγήσει τι θα επέφερε η συγκέντρωση ιζήματος ανέφερε ότι το αποτέλεσμα θα ήταν να είχαμε επέκταση της παραλίας προς τη θάλασσα. «Αυτό μπορούμε να το δούμε στη Λεμεσό με τους κυματοθραύστες και είναι αυτό που προσπαθούν να κάνουν στα Περβόλια. Έχαναν την παραλία λόγω της διάβρωσης και έτσι αποφάσισαν να φτιάξουν κυματοθραύστες μπροστά ώστε να αποδυναμώσουμε τον κυματισμό με αποτέλεσμα το ίζημα να παραμένει εκεί και σιγά σιγά να αρχίσει να μεγαλώνει η παραλία».
Γιατί «χτυπάει» περισσότερο τις νότιες ακτές
Το φαινόμενο της διάβρωσης παρατηρείται, όπως είπε, έντονα στις νότιες ακτές της Κύπρου κάτι που επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης τα οποία κατέγραψε στη διάρκεια του μεγάλου ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος Emodnet.
Ως εκ τούτου, όπως ανέφερε, γνωρίζουμε πως συγκεκριμένες περιοχές χρήζουν περισσότερης προσοχής. «Οι περιοχές αυτές ανήκουν όλες στη νότια ακτή της Κύπρου και ιδιαίτερα από την περιοχή του αεροδρομίου Πάφου μέχρι και τη Ξυλοφάγου. Αυτό έχει να κάνει και με το γεγονός ότι τα πετρώματα τα οποία έχουμε στην παράκτια ζώνη στη νότια ακτή της Κύπρου είναι αρκετά ευδιάλυτα, με αποτέλεσμα με τη δράση του νερού να μπορούν να διαβρώνονται πιο εύκολα σε σχέση με άλλα. Οπότε είναι ένας συνδυασμός γεωλογίας και κυματικής δράσης, που οδήγησε στη διάβρωση όλης της νότιας ακτογραμμής».
Τα δεδομένα για τη δημιουργία του χάρτ από τον Δρ. Μιλτιάδη Πολυδώρου, λήφθηκαν από το https://emodnet.ec.europa.eu/geoviewer/#!/Λύσεις πέραν από τους… γνωστούς κυμαθραύστες
Σε πολλές των περιπτώσεων είδαμε ότι για αποτροπή του φαινομένου οι αρμόδιοι αποφάσισαν τη δημιουργία κυματοθραυστών. Μία λύση που, όπως ανέφερε ο Δρ. Πολυδώρου, δεν είναι κακή όταν και εφόσον τοποθετούνται με τον σωστό τρόπο.
«Πλέον μπορούν με φυσικά υλικά να κάνουν 3D printed κυματοθραύστες, οι οποίοι τοποθετούνται εντός της θάλασσας και δε φαίνονται από πάνω, οπότε δε χαλάνε και το θαλάσσιο πεδίο και έχουν πολύ καλά αποτελέσματα. Βρίσκονται στο βάθος της θάλασσας, έχουν ύψος ανάλογα με το που θα τοποθετηθούν και πόσο θέλουμε να μειώσουμε την ενέργεια του κύματος. Θα είναι από κάτω, γίνεται χαρτογράφηση, γνωρίζουμε πού είναι και υπάρχει σχετική σήμανση εκεί που τοποθετείται».
Επίσης, σημείωσε, ότι τα τελευταία χρόνια στην επιστημονική κοινότητα, κάτι που είναι πολύ δημοφιλές και εξετάζεται, είναι η ταχύτερη ενεργοποίηση της φύσης μέσω κάποιων σχηματισμών που η ίδια παράγει, όπως παραδείγματος χάρη οι ακτόλιθοι. «Δηλαδή μια διαδικασία που η φύση θα έκανε κάποιες δεκάδες ή κάποιες εκατοντάδες χρόνια μετά, να μπορέσουμε να την κάνουμε σε ένα πιο σύντομο χρονικό διάστημα. Οπότε να το δημιουργήσουμε εκεί που θέλουμε, να είναι φυσικό, να μην έχει καθόλου αποτύπωμα άνθρακα και να κάνουμε τη διεργασία που θα έκανε από μόνη της η φύση.Σε αυτό τον τομέα πρωτοστατεί μία έρευνα στην Ιαπωνία όπου και αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα με εμάς. Επίσης και στην Ελλάδα υπάρχει μια εξαιρετική ομάδα η οποία εργάζεται πάνω σε αυτό το θέμα με τεχνητούς ακτόλιθους, στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας».
Σοβαρό πρόβλημα σε όλη την Ευρώπη, κινητοποίηση ΕΕ
Το πρόβλημα της παράκτιας διάβρωσης δεν αφορά μόνο την Κύπρο αλλά και όλον τον ευρωπαϊκό χώρο. «Περίπου το 60% του πληθυσμού της Ευρώπης μένει σε παράκτιες περιοχές οπόταν είναι ένα σοβαρό πρόβλημα το οποίο θα επηρεάσει τα κοινωνικοοικονομικά και πολιτιστικά διότι απειλείται και η πολιτιστική κληρονομιά της κάθε χώρας. Βλέπουμε ότι υπάρχει μια έντονη κινητικότητα αυτή τη στιγμή και στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να μπορέσουμε να έχουμε τις καταλληλότερες λύσεις. Δυστυχώς, ακόμη είμαστε μακριά από το να μπορέσουμε να έχουμε ολοκληρωτικές λύσεις. Ωστόσο με τα εργαλεία που έχουμε μέχρι στιγμής, αυτό που προσπαθούν οι επιστήμονες να κάνουν είναι ό,τι καλύτερο».
Ερωτηθείς εάν μπορεί να υπάρξει κάποιος χρονικός ορίζοντας για εξεύρεση λύσεων απάντησε ότι δε μπορεί να υπάρξει χρονοδιάγραμμα καθώς δε μπορεί να προβλεφθεί το πότε μία έρευνα μπορεί να επιφέρει αποτέλεσμα. «Επίσης χρειάζονται εξατομικευμένες λύσεις καθώς η κάθε παραλία είναι διαφορετική. Συνεπώς, εντοπίζουμε πού είναι το πρόβλημα και προσπαθούμε με τον καλύτερο τρόπο να το αντιμετωπίσουμε σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα που έχουμε. Έχουμε αντιμετωπίσει αρκετά, αλλά ακόμα όχι τόσο πολύ, ούτως ώστε να μπορέσουμε να ανατρέψουμε το φαινόμενο».
Μάλιστα, υπογράμμισε ότι είναι πολύ σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε ότι έχουμε διαφοροποιήσει της διάβρωσης ανάλογα με τις εποχές. «Το χειμώνα, λόγω των πιο έντονων φαινομένων, ισχυρών ανέμων και τρικυμιών στη θάλασσα, μπορεί να έχουμε μεγαλύτερους ρυθμούς στη διάβρωσης. Το καλοκαίρι, συνήθως, τα κύματα επανατοποθετούν το ίζημα πίσω στην παραλία. Οπότε, για να έχουμε μια γενική εικόνα του ισοζυγίου μιας παραλίας, πρέπει να έχουμε εικόνα και από τον χειμώνα και από το καλοκαίρι ούτως ώστε να δούμε στη διάρκεια ενός έτους τι συμβαίνει στην παραλία. Είναι πολύ σημαντικό αυτό γιατί μπορεί να δούμε μια φωτογραφία το χειμώνα και να θεωρήσουμε ότι η παραλία έχει διαβρωθεί πέντε μέτρα ενώ το καλοκαίρι να έρθει η θάλασσα και να μας προσθέσει εκείνα τα πέντε μέτρα και να μην έχει καθόλου διαφοροποίηση. Ως εκ τούτου πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί και αυτοί που κάνουν τις έρευνες αλλά και αυτοί που τις αναλύουν ώστε να δίνουν λύσεις στα προβλήματα».
Το άρθρο Η διάβρωση «καταπίνει» τις νότιες ακτές της Κύπρου εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.