Σε μία κίνηση με σαφές γεωπολιτικό και συμβολικό βάρος, η Γερμανία και η Ιταλία ενεργοποιούν σχέδιο επαναπατρισμού συνολικά 5.800 τόνων χρυσού που παραμένουν αποθηκευμένοι εδώ και δεκαετίες στις θυρίδες της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης. Η αποκάλυψη των Financial Times έφερε στο φως τη βαθιά ανησυχία ευρωπαϊκών κρατών απέναντι στη σταθερότητα του αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, ειδικά ενόψει της πιθανής επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Ο χρυσός, μακροχρόνιο σύμβολο νομισματικής ασφάλειας και κυριαρχίας, αποθηκεύτηκε εκτός των εθνικών συνόρων κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, κυρίως για λόγους ασφαλείας και οικονομικής συνεργασίας. Ωστόσο, η αυξανόμενη παγκόσμια αστάθεια, η αναζωπύρωση των γεωπολιτικών εντάσεων, και η διάβρωση της εμπιστοσύνης απέναντι στις ΗΠΑ οδηγούν πολλά κράτη να επανεξετάσουν αυτή την πρακτική. Σήμερα, η Γερμανία κατέχει 3.352 τόνους χρυσού, εκ των οποίων περίπου το 35% παραμένει στις ΗΠΑ, ενώ η Ιταλία διαθέτει 2.452 τόνους, με πάνω από 700 τόνους επίσης αποθηκευμένους στη Νέα Υόρκη.
Η πολιτική επιστροφή του Τραμπ, η ρητορική του περί ελέγχου της Fed και η χρήση οικονομικών εργαλείων ως μέσο άσκησης πίεσης στη διεθνή πολιτική, έχουν εγείρει φόβους ότι στο μέλλον οι ΗΠΑ ίσως χρησιμοποιήσουν ακόμη και τα ξένα αποθέματα χρυσού ως διαπραγματευτικό όπλο ή ως μέσο τιμωρίας απέναντι σε συμμάχους. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, οι ΗΠΑ και η ΕΕ πάγωσαν τα αποθεματικά της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, θέτοντας ένα προηγούμενο που δεν πέρασε απαρατήρητο από τις υπόλοιπες χώρες.
Παρά το γεγονός ότι δεν έχει ακόμη ξεκινήσει επίσημα η φυσική μεταφορά του χρυσού, το αίτημα επαναπατρισμού έχει ήδη πολιτικές προεκτάσεις. Ενισχύεται η τάση για “νομισματική αυτονομία”, με κράτη να διεκδικούν τον φυσικό έλεγχο των αποθεμάτων τους, φοβούμενα πιθανή αμερικανική αυθαιρεσία. Επιπλέον, εάν η τάση επεκταθεί και σε άλλες χώρες, όπως η Γαλλία, η Ολλανδία ή ακόμη και η Ιαπωνία, αυτό θα μπορούσε να πλήξει σοβαρά τη φήμη των ΗΠΑ ως ουδέτερου και αξιόπιστου θεματοφύλακα παγκόσμιων αποθεμάτων.
Η Fed διατηρεί μέχρι σήμερα τη φήμη του “θησαυροφυλακίου του κόσμου”, φιλοξενώντας πάνω από 6.000 τόνους ξένου χρυσού. Όμως η νομισματική εξουσία της Αμερικής φαίνεται πλέον να αμφισβητείται όχι από αντιπάλους, αλλά από τους ίδιους της τους συμμάχους. Η αμφισβήτηση αυτή ενδέχεται να έχει βαθύτερες συνέπειες για τη θέση του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, αλλά και για το ίδιο το οικοδόμημα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.
Η επιστροφή του χρυσού στην Ευρώπη, αν τελικά υλοποιηθεί, θα σηματοδοτήσει ένα νέο κεφάλαιο στην εποχή της «απο-παγκοσμιοποίησης». Ο χρυσός δεν είναι πλέον απλώς επενδυτικό προϊόν ή ασφαλές καταφύγιο. Στην τρέχουσα συγκυρία, επανέρχεται ως σύμβολο εθνικής κυριαρχίας και ως εργαλείο στρατηγικής ανεξαρτησίας. Και αυτό αποκαλύπτει πολλά για τον κόσμο που διαμορφώνεται μετά το 2020 — έναν κόσμο λιγότερο προβλέψιμο, πιο κατακερματισμένο και ενδεχομένως πιο επικίνδυνο.