Η καρδιά των πυρηνικών του Ιράν – Το Φορντό και η βόμβα – «τέρας» των ΗΠΑ που μπορεί να το χτυπήσει
Πέντε σήραγγες που διαπερνούν μια οροσειρά, μια μεγάλη βοηθητική δομή και μια εκτεταμένη ζώνη ασφαλείας: Αυτά είναι όλα όσα διακρίνονται από τις πρόσφατες δορυφορικές εικόνες του απόρρητου εργοστασίου εμπλουτισμού καυσίμου στο Φορντό του Ιράν.
Το άκρως απόρρητο και βαριά φρουρούμενο συγκρότημα, το οποίο βρίσκεται κοντά στην ιερή πόλη Κομ, έχει αποτελέσει αντικείμενο έντονης φημολογίας για το πραγματικό του μέγεθος και σκοπό από τότε που αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2009, αναφέρει το CNNi.
Ένα σημαντικό μέρος όσων γνωρίζουμε προέρχονται από ιρανικά έγγραφα που έκλεψε πριν από χρόνια η ισραηλινή υπηρεσία πληροφοριών.
ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΛΕΠΤΟ ΠΡΟΣ ΛΕΠΤΟ
Οι κύριες αίθουσες του εργοστασίου εκτιμάται ότι βρίσκονται σε βάθος 80 έως 90 μέτρων κάτω από τη γη, ασφαλείς από οποιαδήποτε εναέρια βόμβα διαθέτει το Ισραήλ , καθιστώντας την καταστροφή της εγκατάστασης από αέρος -σχεδόν- αδύνατη.
Καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη η ισραηλινή επίθεση, ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι το Φορντό ενδέχεται να είναι το μέρος όπου η Τεχεράνη θα σπεύσει να μετατρέψει αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου σε πυρηνική βόμβα.
Το Ισραήλ έχει στοχοποιήσει την εγκατάσταση τις τελευταίες ημέρες, αλλά σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA), μέχρι στιγμής δεν κατάφερε να της προκαλέσει ουσιαστική ζημιά.
Η Τεχεράνη υποστηρίζει εδώ και χρόνια ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα είναι ειρηνικό, όμως το Φορντό βρίσκεται στο επίκεντρο των ανησυχιών για τις πραγματικές της προθέσεις.
«Το μέγεθος και η διαρρύθμιση αυτής της εγκατάστασης δεν συνάδουν με ένα ειρηνικό πρόγραμμα», δήλωσε ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα το 2009, όταν, μαζί με τον τότε Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί και τον Βρετανό πρωθυπουργό Γκόρντον Μπράουν, αποκάλυψαν δημοσίως την ύπαρξη του Φορντό.
Λίγες ημέρες πριν από την ανακοίνωση, οι Ιρανοί —προφανώς γνωρίζοντας ότι οι δυτικές υπηρεσίες είχαν εντοπίσει την εγκατάσταση— ενημέρωσαν την IAEA για την πρόθεσή τους να κατασκευάσουν μια νέα μονάδα εμπλουτισμού καυσίμου. Μέχρι εκείνο το σημείο, όμως, οι εργασίες στο Φορντό είχαν ήδη ξεκινήσει εδώ και χρόνια.
Η Τεχεράνη απέρριψε τις κατηγορίες, όμως η καταδίκη ακόμα και από συμμάχους όπως η Ρωσία και οι ανησυχίες από την Κίνα περιόρισαν σημαντικά τα περιθώριά της.
Οι πρώτες εργασίες ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν έχουν δώσει πολλές λεπτομέρειες για την ακριβή έναρξη της κατασκευής του Φορντό, αλλά δημόσια διαθέσιμες δορυφορικές εικόνες δείχνουν δραστηριότητα ήδη από το 2004, με φωτογραφίες να αποκαλύπτουν δύο λευκές τετράγωνες δομές στα σημερινά σημεία εισόδου των σηράγγων. Η IAEA αναφέρει ότι διαθέτει πρόσθετες εικόνες που δείχνουν οικοδομική δραστηριότητα ήδη από το 2002.
«Το Φορντό είναι στην πραγματικότητα ένα έργο που ξεκίνησε στο πλαίσιο αυτού που ονομάζουμε πρόγραμμα ταχείας κατασκευής πυρηνικών όπλων στις αρχές της δεκαετίας του 2000», δήλωσε ο Ντέιβιντ Όλμπραϊτ, επικεφαλής του Ινστιτούτου για την Επιστήμη και τη Διεθνή Ασφάλεια στην Ουάσινγκτον. «Η ιδέα ήταν να παραχθεί ουράνιο υψηλού εμπλουτισμού σε εκείνη την εγκατάσταση, χρησιμοποιώντας χαμηλού εμπλουτισμού ουράνιο από το πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.»
Το 2009, είχε ήδη κατασκευαστεί μια μεγάλη εξωτερική βοηθητική υποδομή και συνεχίζονταν οι εκσκαφές για αυτό που οι ειδικοί πιστεύουν ότι ήταν ένας αεραγωγός, κρίσιμος για τον εξαερισμό του συγκροτήματος. Ο συγκεκριμένος άξονας καλύφθηκε και καμουφλαρίστηκε αργότερα, όπως δείχνουν μεταγενέστερες εικόνες.
Η Τεχεράνη εξήγησε σε επιστολή προς την IAEA τον Οκτώβριο του 2009 ότι η απόφαση να κατασκευαστεί η εγκατάσταση υπόγεια οφειλόταν σε «απειλές στρατιωτικών επιθέσεων κατά του Ιράν», προσθέτοντας ότι το Φορντό θα λειτουργούσε ως εφεδρική μονάδα για το κοντινό εργοστάσιο του Νατάνζ, το οποίο —όπως ισχυρίστηκε— «ήταν μεταξύ των στόχων που απειλήθηκαν με στρατιωτική επίθεση».
Το Ιράν δήλωσε στην IAEA ότι η εγκατάσταση μπορούσε να φιλοξενήσει έως και 3.000 φυγοκεντρητές.
Η πυρηνική συμφωνία και οι κατηγορίες του Ισραήλ
Οι κίνδυνοι που ενέπνεε το Φορντό περιορίστηκαν σημαντικά μέσω της Κοινής Ολοκληρωμένης Σχέσης Δράσης (JCPOA) — της λεγόμενης «πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν» — η οποία απαιτούσε από την Τεχεράνη να αφαιρέσει τα δύο τρίτα των φυγοκεντρητών από την εγκατάσταση, καθώς και όλο το πυρηνικό υλικό, απαγορεύοντας οποιαδήποτε τέτοια δραστηριότητα.
Αυτή η διαδικασία ανεστάλη σταδιακά όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αποχώρησε μονομερώς από τη συμφωνία το 2018.
Περαιτέρω λεπτομέρειες για την εγκατάσταση αποκαλύφθηκαν από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου το ίδιο έτος, όταν η ισραηλινή κατασκοπεία κατέσχεσε περισσότερα από 55.000 έγγραφα από αυτό που αποκάλεσε «πυρηνικό αρχείο» του Ιράν.
Μεταξύ των εγγράφων περιλαμβάνονταν λεπτομερή σχέδια του Φορντό και πληροφορίες για τους στόχους του: η παραγωγή ουρανίου οπλικής καθαρότητας στο πλαίσιο ενός πυρηνικού εξοπλιστικού προγράμματος, με δυνατότητα κατασκευής ενός ή δύο πυρηνικών όπλων ανά έτος.
«Δεν είδαμε ποτέ καμία, μα καμία ανακολουθία», δήλωσε ο Όλμπραϊτ, ο οποίος μελέτησε τα έγγραφα. «Μιλάμε για εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες. Δεν μπορείς να τα κατασκευάσεις όλα αυτά. Κανείς δεν τα αμφισβήτησε – και μάλλον γι’ αυτό υπάρχει απόφαση του Συμβουλίου Διοικητών της IAEA κατά του Ιράν.»
Ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αραγτσί, χαρακτήρισε τις αποκαλύψεις και τις δηλώσεις Νετανιάχου «παιδαριώδεις» και «γελοίες». Ο τότε Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο δήλωσε ότι οι ΗΠΑ γνώριζαν το υλικό «εδώ και καιρό» και θεωρούσαν τα έγγραφα αυθεντικά.
Προστατευμένο ακόμη και από τις πιο ισχυρές βόμβες
Πρόσφατες εκθέσεις της IAEA δείχνουν ότι το Ιράν αύξησε την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου σε επίπεδο 60% στο εργοστάσιο του Φορντό, το οποίο, σύμφωνα με την Υπηρεσία και ανεξάρτητους ειδικούς, τώρα περιλαμβάνει 2.700 φυγοκεντρητές.
«Η σημαντικά αυξημένη παραγωγή και συσσώρευση ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού από το Ιράν, το μοναδικό μη πυρηνικό κράτος που παράγει τέτοιο υλικό, προκαλεί σοβαρή ανησυχία», ανέφερε έκθεση της IAEA στις 31 Μαΐου.
«Δεν υπάρχει κανένας απολύτως τεχνικός λόγος για να το κάνουν, εκτός αν θέλουν να κάνουν το επόμενο βήμα και να παράγουν ουράνιο οπλικής καθαρότητας», δήλωσε ο Όλμπραϊτ.
«Η ενέργεια αυτή ερμηνεύτηκε ως προετοιμασία, ώστε να είναι σε θέση να προχωρήσουν, αν το αποφασίσουν. Κι αν έχεις φτάσει στο 60%, μπορείς πολύ γρήγορα να το μετατρέψεις σε οπλικού τύπου ουράνιο», πρόσθεσε.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο ISIS, «το Ιράν μπορεί να μετατρέψει το υπάρχον απόθεμα ουρανίου εμπλουτισμένου στο 60% σε 233 κιλά οπλικού ουρανίου μέσα σε τρεις εβδομάδες στο Φορντό» — ποσότητα επαρκής για την κατασκευή εννέα πυρηνικών όπλων.
Γι’ αυτό το Φορντό αποτελεί βασικό στόχο του Ισραήλ στην προσπάθειά του να υπονομεύσει ή να καταστρέψει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Αλλά είναι εφικτό;
Ο πρέσβης του Ισραήλ στις ΗΠΑ, Γιεχιέλ Λάιτερ, δήλωσε σε συνέντευξή του στο Merit TV τη Δευτέρα πως μόνο οι ΗΠΑ διαθέτουν τη βόμβα που θα μπορούσε να καταστρέψει το Φορντό από αέρος.
«Για να καταστραφεί το Φορντό από αέρος, η μόνη χώρα στον κόσμο που έχει αυτό το είδος βομβών είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Και είναι μια απόφαση που πρέπει να λάβουν οι ίδιες οι ΗΠΑ», είπε ο Λάιτερ. «Αλλά δεν είναι η μόνη επιλογή», πρόσθεσε. «Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να αντιμετωπιστεί το Φορντό».
Σύμφωνα με έκθεση του βρετανικού ινστιτούτου RUSI τον Μάρτιο, η καταστροφή του Φορντό από το Ισραήλ θα ήταν σχεδόν αδύνατη χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ και σημαντική χρήση ισχύος.
Ακόμα και οι αμερικανικές βόμβες διάσπασης GBU-57 δεν θα μπορούσαν να φτάσουν το βάθος του, καθώς η διείσδυσή τους περιορίζεται στα περίπου 60 μέτρα. Και μπορούν να εκτοξευθούν μόνο από τα αμερικανικά βομβαρδιστικά B-2 stealth, τα οποία το Ισραήλ δεν διαθέτει — ακόμη κι αν οι ΗΠΑ του παρείχαν τις βόμβες.
«Ακόμα και η GBU-57/B θα απαιτούσε πολλαπλά πλήγματα στο ίδιο σημείο για να υπάρξει πιθανότητα διείσδυσης», αναφέρει η έκθεση.
Άλλοι αναλυτές συμφωνούν ότι ούτε οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να καταστρέψουν το Φορντό με μία μόνο επίθεση.
«Θα βασιζόμουν σε επαναλαμβανόμενα πλήγματα», δήλωσε στο CNNi ο αναλυτής και πρώην συνταγματάρχης της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ Σέντρικ Λίτον.
Ο Όλμπραϊτ λέει πως υπάρχουν και άλλοι τρόποι να τεθεί εκτός λειτουργίας το εργοστάσιο.
«Το Ισραήλ θα μπορούσε πιθανότατα να καταστρέψει τις εισόδους των σηράγγων αρκετά βαθιά και σίγουρα το σύστημα εξαερισμού», είπε. «Αν καταστραφούν οι σήραγγες και η παροχή ρεύματος, θα χρειαστούν μήνες για να επαναλειτουργήσει.»
Παρά την καθοριστική του σημασία, ο Όλμπραϊτ επισημαίνει ότι το Φορντό είναι απλώς ένα κομμάτι του παζλ.
«Αν το καταστρέψεις, δεν τελειώνει εκεί η απειλή. Η επόμενη ερώτηση είναι: πόσους φυγοκεντρητές έχει φτιάξει το Ιράν που δεν έχουν εγκατασταθεί ούτε στο Φορντό ούτε στο Νατάνζ; Και πού βρίσκονται;»
«Πιστεύω ότι ο κόσμος υπερεκτιμά την ανάγκη να το καταστρέψει γκρεμίζοντας την οροφή του, κάτι που πιθανότατα μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να κάνουν», κατέληξε.
Πηγή: cnn.gr
Το άρθρο Η καρδιά των πυρηνικών του Ιράν και η βόμβα των ΗΠΑ που μπορεί να το χτυπήσει εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.