Ας προσπαθήσουμε κάτι που απαιτεί προσοχή: να μιλήσουμε για την ηλικία χωρίς να διολισθήσουμε στον ηλικιακό ρατσισμό. Ποτέ άλλοτε στη σύγχρονη ιστορία δεν ήταν τόσο ηλικιωμένοι οι άνθρωποι που κρατούν τη μοίρα του κόσμου στα χέρια τους. Βλαντίμιρ Πούτιν και Σι Τζινπίνγκ είναι και οι δύο 72 ετών. Ο Ναρέντρα Μόντι είναι 74, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου 75, ο Ντόναλντ Τραμπ 79 και ο Αλί Χαμενεΐ είναι 86.
Χάρη στις προόδους της ιατρικής επιστήμης, οι άνθρωποι μπορούν να ζουν περισσότερο και να είναι πιο ενεργοί – αλλά σήμερα παρατηρούμε ότι ένας ανησυχητικά υψηλός αριθμός πολιτικών ηγετών όσο γερνούν σφίγγουν περισσότερο τον κλοιό της εξουσίας, συχνά εις βάρος των νεότερων συναδέλφων τους.
Κατά τη διάρκεια της ετήσιας συνόδου κορυφής την περασμένη εβδομάδα, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ – μεταξύ των οποίων ο Εμανουέλ Μακρόν και η Μέτε Φρεντέρικσεν (και οι δύο 47 ετών), η Τζόρτζια Μελόνι (48) και ο Πέδρο Σάντσεθ (53) – αναγκάστηκαν να καταπιούν την απαίτηση του Τραμπ για αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες. Η μέση ηλικία των αρχηγών κρατών του ΝΑΤΟ είναι τα 60 έτη. Ο Φρίντριχ Μερτς της Γερμανίας είναι 69, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν της Τουρκίας είναι 71. Ολοι υπέκυψαν σε έναν νέο στόχο αμυντικών δαπανών 5% – ένα αυθαίρετο νούμερο, επιβληθέν χωρίς σοβαρό στρατιωτικό σκεπτικό ή ορθολογικό διάλογο, πόσω μάλλον δημοκρατικό διάλογο εντός των χωρών τους. Δεν επρόκειτο για πολιτική, αλλά για υποταγή στις ιδιοτροπίες ενός στρυφνού πατριάρχη. Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε – μόλις 58 ετών – έφτασε στο σημείο να αποκαλέσει τον Τραμπ «μπαμπάκα». Αυτό δεν είναι διπλωματία. Είναι υποταγή.
Αυτή η διαγενεακή σύγκρουση εκτυλίσσεται και σε άλλα πεδία. Ο 47χρονος πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αντιστέκεται στις επιβλητικές φιλοδοξίες του εβδομηντάρη Πούτιν. Ο επίσης εβδομηντάρης Σι εποφθαλμιά την Ταϊβάν, η οποία διοικείται από έναν πρόεδρο επτά χρόνια νεότερό του. Ο Νετανιάχου, 75 ετών, επιβλέπει την καταστροφή στη Γάζα, όπου σχεδόν ο μισός πληθυσμός είναι κάτω των 18. Στο Ιράν, ένας 86χρονος κυβερνά έναν λαό με μέσο όρο ηλικίας τα 32 έτη. Ο Πολ Μπία του Καμερούν, 92 ετών, βρίσκεται στην εξουσία από το 1982, σε μια χώρα όπου η διάμεση ηλικία είναι 18 και το προσδόκιμο ζωής μόλις 62. Δεν υπάρχει κάποια γεροντοκρατική συνωμοσία εδώ – καμία λέσχη ηλικιωμένων που επιδιώκει παγκόσμια κυριαρχία. Αλλά υπάρχει κάτι ανησυχητικό στο ότι ο κόσμος αποδομείται από τους ίδιους ανθρώπους των οποίων οι ζωές καθορίστηκαν από την αρχιτεκτονική της μεταπολεμικής τάξης. Ο Χαμενεΐ ήταν έξι ετών όταν τελείωσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Ο Τραμπ γεννήθηκε το 1946, τη χρονιά που πραγματοποιήθηκε η πρώτη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Ο Νετανιάχου γεννήθηκε έναν χρόνο μετά την ίδρυση του Ισραήλ. Ο Μόντι γεννήθηκε το 1950, όταν η Ινδία ανακηρύχθηκε δημοκρατία. Ο Πούτιν ήρθε στον κόσμο τον Οκτώβριο του 1952, λίγους μήνες πριν πεθάνει ο Στάλιν. Ο Σι τον Ιούνιο του 1953, αμέσως μετά. Και ο Ερντογάν γεννήθηκε το 1954, δύο χρόνια αφότου η Τουρκία μπήκε στο ΝΑΤΟ. Αυτοί οι άνδρες είναι τα παιδιά του μεταπολεμικού κόσμου – και καθώς πλησιάζουν στο τέλος της ζωής τους, μοιάζουν αποφασισμένοι να τον καταστρέψουν. Μοιάζει σχεδόν με εκδίκηση.
Ναι, η διεθνής τάξη που βασίζεται σε κανόνες ήταν ανέκαθεν πιο μπερδεμένη στην πράξη απ’ ό,τι στα χαρτιά. Αλλά τουλάχιστον υπήρχε ένα ιδανικό. Ενα κοινό ηθικό πλαίσιο – εύθραυστο, ναι, αλλά ειλικρινές – βασισμένο στην πεποίθηση ότι η ανθρωπότητα δεν πρέπει ποτέ να επαναλάβει τα φρικαλέα εγκλήματα του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, και ότι ο διάλογος και η διπλωματία είναι καλύτερα. Αυτή η πεποίθηση έχει πλέον εξατμιστεί – ιδίως μάλιστα από το μυαλό εκείνων που θα έπρεπε να την τιμούν περισσότερο.
Πρόκειται για μια συγκυρία χωρίς προηγούμενο. Οι αρχιτέκτονες της προηγούμενης παγκόσμιας αποδιοργάνωσης – Χίτλερ, Μουσολίνι, Στάλιν, Μάο – ήταν όλοι στα 30 ή 40 τους όταν ανέβηκαν στην εξουσία. Μια νέα γενιά έχτισε έναν νέο κόσμο και έζησε με τις συνέπειές του. Σήμερα, αυτός ο νέος κόσμος αποδομείται από μια ηλικιωμένη γενιά – μια γενιά που δεν θα ζήσει για να δει τα ερείπια που αφήνει πίσω της.
Ο David Van Reybrouck είναι φιλόσοφος και συγγραφέας από τη Φλάνδρα. Τα βιβλία του «Κονγκό» και «Revolusi» έχουν γίνει παγκόσμια μπεστ σέλερ.