Τον τελευταίο καιρό έχουμε γίνει μάρτυρες μιας εντεινόμενης προσπάθειας αμφισβήτησης ελληνικών δικαιωμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο και νοτίως της Κρήτης (το γνωστό παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, η πιθανολογούμενη οριοθέτηση ΑΟΖ με Συρία, η παρεμπόδιση εργασιών του καλωδίου Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ), παράλληλα με την πολιτική των «ήρεμων νερών», που αξιοποιήθηκε από την Τουρκία για να εισχωρήσει στα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Αμυνας.
Το 2011 με τον Ν. 4001 η Ελλάδα για πρώτη φορά νομοθέτησε και δημοσίευσε χάρτη με τα απώτατα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, με Αλβανία, Ιταλία και Λιβύη.
Ο νόμος αυτός, που έχει εφαρμογή σε όλες τις ελληνικές θάλασσες, στη συνέχεια απεστάλη με ρηματική διακοίνωση στον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Την εποχή εκείνη ήταν προφανώς αδύνατη οποιαδήποτε συμφωνία με τη Λιβύη, η οποία βρισκόταν σε εμφύλιο πόλεμο.
Η τελευταία κρίση, με την εκδίωξη από τον Χαφτάρ του Ευρωπαίου Επιτρόπου Μετανάστευσης και τριών υπουργών (μεταξύ των οποίων και ο έλληνας), όξυνε τις καταστάσεις.
Εχουμε συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με τη Λιβύη;
Δεν έχουμε υπογράψει συμφωνία με τη Λιβύη, όμως με τον Ν. 4001/2011 προβλέψαμε πλήρη επήρεια των νησιών, ανοιχτό τον Κόλπο της Σύρτης και οριοθέτηση με βάση τη μέση γραμμή από κάθε ηπειρωτικό και νησιωτικό σημείο. Ετσι προχωρήσαμε το 2011-2014 σε σεισμικές έρευνες, προκήρυξη διαγωνισμών και κατακύρωση οικοπέδων, δημοσιεύοντας όλα αυτά στην ελληνική και ευρωπαϊκή επίσημη εφημερίδα. Η Λιβύη, έως πριν από λίγες ημέρες, δεν είχε αντιδράσει, ενώ τον Μάρτιο 2025 προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό, που σέβεται την ελληνική οριοθέτηση ΑΟΖ.
Η εκδήλωση ενδιαφέροντος της CHEVRON νοτιοανατολικά της Κρήτης επηρεάζει τη σχέση μας με τη Λιβύη;
Τόσο η ΕΧΧΟΝMOBIL το 2018-19 με κυβέρνηση Τσίπρα – Καμμένου όσο και η CHEVRON το 2025 με κυβέρνηση Μητσοτάκη, βλέποντας την πλήρη αδιαφορία έως απέχθεια της Ελλάδας να προκηρύξει διαγωνισμούς στις ελληνικές θάλασσες (μάλιστα ο Κ. Μητσοτάκης είχε χαρακτηρίσει το 2021 στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το φυσικό αέριο ως αγαθό του προηγούμενου αιώνα, που χάνει την αξία του), ζήτησαν την προκήρυξη διαγωνισμών για συγκεκριμένες περιοχές με ισχυρές ενδείξεις ύπαρξης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Ευτυχώς στον Ν. 4001/2011 είχαμε προβλέψει, ακόμα κι αν οι ελληνικές κυβερνήσεις είναι παντελώς αδιάφορες για έρευνες, να υποχρεούνται να προκηρύξουν σχετικό διαγωνισμό, όταν ο αιτών είναι αξιόπιστη εταιρεία, όπως στις δύο παραπάνω περιπτώσεις.
Το ενδιαφέρον της CHEVRON για τα οικόπεδα 13, 14, 15, 18, 19, 20 του διαγωνισμού του 2014 επικαλύπτει το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Το μέγεθος και η σχέση της με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αποτρέπει πιθανές διαμαρτυρίες της Λιβύης. Επειδή λοιπόν η Λιβύη στους δύο φετινούς διαγωνισμούς της δείχνει να σέβεται το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), είναι ιδανική ευκαιρία η ελληνική κυβέρνηση να προτείνει δημοσίως και γνωστοποιώντας το στην ΕΕ και τον ΟΗΕ την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση ΑΟΖ Ελλάδας – Λιβύης.
Τι γίνεται τελικά με το καλώδιο Ισραήλ – Κύπρος – Κρήτη; Υπάρχει κίνδυνος ματαίωσης του έργου;
Η πιθανή ματαίωση του έργου θα συνιστά κορυφαία εθνική ήττα!
Το καλώδιο αυτό το σχεδιάσαμε το 2011 και το 2013 το εντάξαμε για χρηματοδότηση στα ευρωπαϊκά προγράμματα PCIs, με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα να έχει χρηματοδοτηθεί με πάνω από 650 εκατ. ευρώ. Εχω προτείνει προσωπικά στον κύπριο Πρόεδρο Χριστοδουλίδη και δημοσίως στον έλληνα πρωθυπουργό από κοινού να θέσουν θέμα στήριξης του έργου στο ανώτατο επίπεδο, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Οι προκλητικές παραβιάσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας από την Τουρκία σε Κάσο – Κάρπαθο – Βόρεια Κρήτη δεν μπορεί να μείνουν αναπάντητες, όταν η Τουρκία εποφθαλμιά τα 150 δισ. ευρώ του ευρωπαϊκού αμυντικού προγράμματος SAFE.
Δυστυχώς, από την ελληνική πλευρά φωνή βοώντος… Επιπλέον, έχω προτείνει στην Υπατη Εκπρόσωπο, τον επίτροπο Ενέργειας και τις δύο κυβερνήσεις, για την επίλυση όλων των προβλημάτων, να ορίσουμε ευρωπαίο “συντονιστή”, κατά το παράδειγμα των τριών Βαλτικών Χωρών στη σχέση τους με τη Ρωσία, ώστε η Τουρκία να μην έχει απέναντί της μόνο την Ελλάδα, αλλά όλη την ΕΕ.
Η πιθανή συμφωνία Τουρκίας – Συρίας για οριοθέτηση ΑΟΖ είναι πιθανό να μας δημιουργήσει νέες εμπλοκές;
Αν η φιλοσοφία της Τουρκίας παραμένει ίδια, δηλαδή αγνόηση της Κύπρου που είναι νησί και αντιμετώπιση του βόρειου κατεχόμενου τμήματος ως ξεχωριστής διεθνούς οντότητας, τότε ασφαλώς και θα υπάρξουν σημαντικά προβλήματα.
Πρόσφατα, ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Φιντάν, ενημέρωσε τον πρόεδρο της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης ότι έχουν ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με το νέο καθεστώς της Συρίας για τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών, πέραν των χωρικών υδάτων.
Αμεσα με ερώτησή μου ζήτησα από την Υπατη Εκπρόσωπο να αναλάβει πρωτοβουλίες, ώστε να αποτρέψει την υπογραφή ενός τουρκοσυριακού συμφώνου, που θα παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών της Ενωσης και τις προβλέψεις του Δικαίου της Θάλασσας.
Συνεπώς, υπάρχει ανησυχία για το αν η ελληνική κυβέρνηση έχει εξασφαλίσει δεσμεύσεις από την ΕΕ για επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση τέτοιων εξελίξεων, δεδομένου ότι πρόσφατα συμφώνησε στην άρση των ευρωπαϊκών κυρώσεων προς το νέο συριακό καθεστώς, χωρίς προϋποθέσεις.