Το δολάριο παραμένει, δίχως αμφιβολία, ο βασιλιάς των νομισμάτων. Το αποδεικνύει, άλλωστε, το γεγονός ότι εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει ποσοστό άνω του 57% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων, καθώς και το ήμισυ σχεδόν (κοντά στο 49% για την ακρίβεια) των πληρωμών που διεξάγονται διεθνώς, κυρίως μέσω του συστήματος SWIFT.
Το τελευταίο διάστημα, όμως, ειδικά μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, ο «πράσινος θεός» δεν δείχνει να αισθάνεται και τόσο καλά. Η υποχώρηση της ισοτιμίας του κατά περίπου 12% έναντι του ευρώ από τις αρχές του έτους – και κατά περίπου 10,7% έναντι του «καλαθιού» των νομισμάτων των βασικών εταίρων των Ηνωμένων Πολιτειών – αποδεικνύει του λόγου το αληθές, πολλαπλασιάζοντας τον προβληματισμό αναφορικά με το μέλλον του.
«Πρόκειται για το χειρότερο ξεκίνημα έτους από το 1973, καθώς η εμπορική και οικονομική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ αναγκάζουν τους διεθνείς επενδυτές να ξανασκεφτούν την έκθεσή τους στο κυρίαρχο σήμερα νόμισμα», σημειώνουν χαρακτηριστικά οι Financial Times στη σχετική τους ανάλυση. Κι αυτό, την ίδια στιγμή που οι 59 στους 66 στρατηγικούς αναλυτές της αγοράς συναλλάγματος που μετείχαν σε δημοσκόπηση του Reuters θεωρούν ότι η πτωτική πορεία θα συνεχιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Η αλήθεια είναι πως η αρχή της δεύτερης θητείας Τραμπ στην προεδρία δεν προμήνυε μια τέτοια εξέλιξη. Άλλωστε, αμέσως μετά τον εκλογικό του θρίαμβο, στις 5 Νοεμβρίου 2024 και μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου, το δολάριο είχε ενισχυθεί κατά 6,5% έναντι του ευρώ, αντανακλώντας έτσι την αισιοδοξία που έτρεφαν επενδυτές και αγορές για μια διαφορετική πολιτική, που θα τους ευνοούσε.
Στην πορεία, ωστόσο, ειδικά μετά τον εμπορικό πόλεμο που κήρυξε ο πρόεδρος των ΗΠΑ την αποκαλούμενη «Ημέρα της Απελευθέρωσης», επιβάλλοντας βαρύτατους δασμούς εναντίον αντιπάλων και συμμάχων, τα δεδομένα άλλαξαν. Μαζί τους και η προσέγγιση προς το δολάριο, που έγινε από επιφυλακτική έως
και αρνητική, όπως αποτυπώνεται – καλύτερα από οπουδήποτε αλλού – στη διαρκή ενίσχυση του γνωστού «ασφαλούς καταφυγίου» σε περιόδους κρίσης ή αβεβαιότητας, του χρυσού, η τιμή του οποίου καταρρίπτει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.
Η «αποκαθήλωση» δεν θα έρθει γρήγορα
Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα που διαμορφώνεται και οι προβλέψεις των ειδικών κάνουν πολλούς να αναρωτιούνται εάν το αμερικανικό νόμισμα έχει ήδη εισέλθει στη «ζώνη του λυκόφωτος», οδηγώντας στο τέλος μιας ολόκληρης εποχής. Ακολουθώντας, επί της ουσίας, πορεία παράλληλη με εκείνη των ΗΠΑ, καθώς είναι γνωστό ότι η ισχύς και η ηγεμονία της υπερδύναμης βασίζεται επί δεκαετίες σε δύο κατά βάση πυλώνες: το δολάριο και τα… αεροπλανοφόρα.
Τα συμπεράσματα, ωστόσο, δεν μπορεί να είναι βιαστικά. Αφενός, διότι οι ΗΠΑ απέχουν πολύ από το να παραδώσουν το στέμμα της οικονομικής και (γεω)πολιτικής υπερδύναμης. Αφετέρου, διότι η όποια αλλαγή αναφορικά με τη θέση του δολαρίου διεθνώς θα γίνει σταδιακά και σε βάθος χρόνου – εκτός, βεβαίως, και εάν μεσολαβήσει κάποιος πόλεμος ή άλλη δραματική εξέλιξη που θα ανατρέψει βίαια και ταχύτατα τη σημερινή τάξη πραγμάτων.
Πρόκειται για δεδομένα τα οποία γνωρίζουν καλύτερα από όλους οι μεγάλοι ανταγωνιστές του δολαρίου, οι οποίοι εποφθαλμιούν τη θέση του εδώ και καιρό και σχεδιάζουν πώς θα το «αποκαθηλώσουν» από τον θρόνο του. Αυτός είναι και ο λόγος (μαζί με τις εσωτερικές τους αντιθέσεις, φυσικά) που η Κίνα και τα «άλλα παιδιά» κρατούν χαμηλούς τόνους, παρ’ ότι δεν έχουν εγκαταλείψει τα σχέδια για τη δημιουργία ενός συστήματος εναλλακτικού προς το SWIFT.
Ενδεικτικά, όπως τόνισε στους FT ο Άντριου Μπολς, επικεφαλής του επενδυτικού τμήματος της Pimco, αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται να υφίσταται κάποια απειλή απέναντι στη θέση του δολαρίου ως κυρίαρχου αποθεματικού νομίσματος παγκοσμίως. «Χωρίς αυτό να σημαίνει, πάντως, ότι δεν μπορεί να υπάρξει σημαντική αποδυνάμωση του δολαρίου», προσθέτει ο ίδιος.
Από την πλευρά του, ο γνωστός οικονομολόγος Κένεθ Ρόγκοφ δεν μοιάζει να είναι εξίσου σίγουρος. Απόδειξη όσα έγραφε στον Economist στις αρχές Μαΐου, όταν είχε ήδη ξεκινήσει η πτώση του δολαρίου: «Δεν είναι αυτό που δεν γνωρίζεις ότι σε σκοτώνει. Είναι αυτό που νομίζεις ότι ξέρεις ότι δεν σε σκοτώνει. Τίποτα δεν θα μπορούσε να περιγράψει καλύτερα τις ανόητες σκέψεις που κρύβονται πίσω από το χάος το οποίο έχει προκαλέσει ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο Ραπούτιν του σε θέματα εμπορίου, Πίτερ Ναβάρο, στη διεθνή οικονομία». Για να συμπληρώσει: «Ανάμεσα στις πιθανές απώλειες θα είναι και η ηγεμονική θέση του δολαρίου. Παρά το γεγονός ότι είναι σχεδόν
βέβαιο ότι θα παραμείνει το κυρίαρχο νόμισμα παγκοσμίως τουλάχιστον για δύο ακόμη δεκαετίες, ενδεχομένως να υποχωρήσει αρκετές βαθμίδες».
Το σίγουρο είναι ότι ο βασιλιάς δεν μπορεί να αισθάνεται, πλέον, εξίσου ασφαλής. Έστω και αν όσοι τον αμφισβητούν είναι ακόμη αρκετά αδύναμοι για να επιχειρήσουν να τον ανατρέψουν