Η δεύτερη πενταμερής Διάσκεψη για το Κυπριακό (Ν. Υόρκη, 16-17 Ιουλίου), με συμμετοχή των ηγετών ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής Κοινότητας και εκπροσώπων Ελλάδας, Τουρκίας και Μ. Βρετανίας με συντονισμό του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, αποτελεί μία – ακόμα – κρίσιμη καμπή για το Κυπριακό.
Στόχος δεν είναι – σε αυτή τη φάση – να φτάσουμε σε επίλυση του προβλήματος, αλλά να διερευνηθεί κατά πόσο υπάρχουν οι δυνατότητες για να ξεκινήσει η επί της ουσίας διαπραγμάτευση.
Ο γ.γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, δεν θα διακινδυνέψει το πολιτικό κεφάλαιό του με μια νέα αποτυχία, μετά την άπρακτη κατάληξη των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας το 2017. Πριν ξεκινήσει τις ουσιαστικές διαπραγματεύσεις, που δεν θα έχουν ανοιχτό τέλος αλλά σαφές χρονοδιάγραμμα, θέλει να λάβει ορισμένες εγγυήσεις.
Από την Τουρκία αναμένει την εγγύηση ότι δεν θα επιμείνει στη «λύση δύο κρατών», ενώ από την ελληνοκυπριακή πλευρά ζητά σαφή, έμπρακτη εγγύηση ότι εννοεί πραγματικά την «πολιτική ισότητα».
- Η Τουρκία το τελευταίο διάστημα έχει φέρει στην επιφάνεια νέα πολιτική για το Κυπριακό, που είναι η «λύση δύο κρατών». Λέει ότι απέτυχαν οι συνομιλίες για Ομοσπονδία, που έγιναν μέχρι τώρα.
Η Τουρκία ξέρει ότι η «λύση δύο κρατών» δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή διεθνώς. Τη χρησιμοποιεί για διαπραγματευτικούς λόγους. Βέβαια, δεν θα την αποσύρει πριν από τις συνομιλίες. Αλλά κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, εφόσον λάβει τα κατάλληλα ανταλλάγματα (επανασύνδεση σχέσεων με ΕΕ, συμμετοχή στο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου κ.ά.), μπορεί να το κάνει. Αν θέλει η Τουρκία να προχωρήσει, είναι πιθανό να παραμερίσει τον αδιάλλακτο τουρκοκύπριο ηγέτη, Ερσίν Τατάρ. Οταν ήρθε το Σχέδιο Ανάν (2004), ο Ερντογάν παραμέρισε τον ιστορικό ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, Ραούφ Ντενκτάς, τον κακό δαίμονα του Κυπριακού, προκειμένου να προχωρήσει η προτεινόμενη λύση. Αρα έχει δυνατότητα να το κάνει και τώρα. Υπάρχουν προοδευτικές δυνάμεις στην τουρκοκυπριακή Κοινότητα, η οποία έχει εκλογές το προσεχές φθινόπωρο, που μπορεί να αναλάβουν τα ηνία.
- Η ελληνοκυπριακή ηγεσία πρέπει να εγγυηθεί την «πολιτική ισότητα». Τα ψηφίσματα του ΟΗΕ μιλούν για διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα.
Κάθε Ομοσπονδία βασίζεται στην πολιτική ισότητα. Στις ΗΠΑ, η μικροσκοπική Πολιτεία του Βερμόντ είναι ίση πολιτικά με την τεράστια Πολιτεία της Καλιφόρνιας. Συνεπώς μιλάμε για ένα «συνεταιρικό κράτος» στην Κύπρο.
Αυτό σημαίνει ότι μετά την επίλυση του Κυπριακού, τόσο η ελληνοκυπριακή όσο και η τουρκοκυπριακή συνιστώσα του μελλοντικού κυπριακού κράτους θα συμμετέχουν αποτελεσματικά και ισότιμα (πολιτικά, όχι αριθμητικά) στη λήψη όλων των αποφάσεων που αφορούν το κοινό κράτος. Δεν θα μπορεί να λαμβάνονται αποφάσεις που είναι σε βάρος της μιας από τις δύο πλευρές, ούτε να αγνοείται κάποια από τις δύο. Παράλληλα, η καθεμιά θα έχει ευρεία αυτονομία για τις δικές της υποθέσεις στην περιοχή της.
Στο σύστημα αυτό περιλαμβάνεται η «εκ περιτροπής» προεδρία του κράτους (δύο θητείες Ελληνοκύπριος, μία θητεία Τουρκοκύπριος), καθώς και η απαραίτητη συμφωνία τουλάχιστον ενός τουρκοκύπριου υπουργού για να λαμβάνονται αποφάσεις στο κοινό υπουργικό συμβούλιο του κεντρικού κράτους. Σε αυτά πρέπει να δεσμευτεί η ελληνοκυπριακή ηγεσία, αν επιθυμεί να προχωρήσουμε σε λύση του Κυπριακού.
Ο Θόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας – διεθνολόγος, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ενωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης (ΕΕνΟΕ)