Το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου για την «αντιμετώπιση της βίας και ανομίας στα ΑΕΙ» περιέχει πλήθος διατάξεων που, πέραν του αμφίβολου ουσιαστικού αποτελέσματος, προκαλούν εύλογες ανησυχίες για την πλήρη αποδόμηση της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της αυτοτέλειας των πανεπιστημίων, που προστατεύονται τόσο από το άρθρο 16 του Συντάγματος όσο και από θεμελιώδεις αρχές του διοικητικού και εκπαιδευτικού δικαίου.
Οι διατάξεις του άρθρου 67, σε συνδυασμό με το άρθρο 65 (στ. δ), προτείνουν, για παράδειγμα, έναν επικίνδυνα ευρύ ορισμό των πειθαρχικών παραπτωμάτων, βάσει της «χρήσης των πανεπιστημιακών χώρων κατά τρόπο αντίθετο προς τον προορισμό τους». Η διατύπωση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε ποινικοποίηση ή πειθαρχική δίωξη της κοινωνικής, πολιτιστικής ή ακόμη και επιστημονικής δράσης, εφόσον δεν εντάσσεται αυστηρά στην εκπαίδευση ή έρευνα.
Ως καθηγητής και ενεργό μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας, οφείλω, όπως και κάθε ακαδημαικός ελπίζω, να εκφράσω την κάθετη αντίθεσή μου στο παρόν νομοσχέδιο, που με το πρόσχημα της «αντιμετώπισης της βίας» επιχειρεί μια σαρωτική επέμβαση στην ακαδημαϊκή ελευθερία, στην αυτονομία των Ιδρυμάτων και στην ίδια την ουσία της δημοκρατίας εντός του πανεπιστημίου.
Δεν είναι μόνο η ουσία των διατάξεων που προκαλεί ανησυχία· είναι και η ίδια η στόχευση: να επιβληθεί ποινικοποίηση της διαφωνίας, ποινικοποίηση της κοινωνικής και πολιτικής δράσης, και μάλιστα στο πιο ζωηρό πεδίο του δημόσιου λόγου, το πανεπιστήμιο. Το νομοσχέδιο προβλέπει πειθαρχικές και ποινικές διώξεις ακόμα και για τη διοργάνωση ειρηνικών κοινωνικών εκδηλώσεων, που δεν συνάδουν, υποτίθεται, με τον «προορισμό» των χώρων.
Αναρωτιέμαι: Πότε και πού αποφασίστηκε ότι ο ακαδημαϊκός χώρος δεν μπορεί να φιλοξενεί κοινωνικές, πολιτιστικές ή πολιτικές εκδηλώσεις; Ποιος αποφασίζει τι σημαίνει «ορθή χρήση» του χώρου και με ποια κριτήρια; Εγώ, ως καθηγητής, κινδυνεύω πλέον να διωχθώ πειθαρχικά αν καλέσω παλαιούς φοιτητές, κοινωνικούς φορείς ή καλλιτέχνες σε ένα πάνελ, αν το θέμα κριθεί «ξένο» προς τα καθήκοντά μου.
Το πανεπιστήμιο όμως δεν είναι στρατώνας, ούτε διοικητήριο. Είναι ζωντανός οργανισμός γνώσης, αμφισβήτησης, κοινωνικής κριτικής, πολιτισμού και δημιουργίας. Η προσπάθεια μετατροπής του σε αστυνομοκρατούμενο και πειθαρχικά ευνουχισμένο σώμα είναι ένα ακόμη βήμα στον εκφασισμό της δημόσιας ζωής.
Το κερασάκι στην τούρτα; Η σύνδεση του πανεπιστημίου με το υπουργείο Παιδείας μέσω μηχανισμών «διαφάνειας» στις πειθαρχικές διώξεις, που στην πράξη ισοδυναμεί με υποταγή των Ιδρυμάτων στον κομματικό έλεγχο. Δηλαδή, όποιος καθηγητής ή φοιτητής ασκεί λόγο πολιτικό ή κοινωνικό, όποιος οργανώνει δράσεις αντίστασης ή διαφωνίας, θα έχει πλέον πειθαρχικό φάκελο στο υπουργείο.
Καμία πραγματική μέριμνα για τη βία δεν υπάρχει στο παρόν νομοσχέδιο. Οσοι έχουν ζήσει την πανεπιστημιακή καθημερινότητα ξέρουν καλά ότι η βία δεν καταπολεμάται με κάμερες και ποινικά μητρώα, αλλά με ενίσχυση της παιδείας, του διαλόγου και της φοιτητικής συμμετοχής. Με κοινότητες μάθησης και σεβασμού, όχι με απειλές, αποκλεισμούς και φακέλωμα.
Καλώ την πανεπιστημιακή κοινότητα, αλλά και κάθε δημοκρατικό πολίτη, να σταθεί απέναντι σε αυτή την ανελεύθερη παρέμβαση. Αν η διαφωνία ποινικοποιηθεί, τότε το πανεπιστήμιο παύει να υπάρχει ως τέτοιο.
Ο Νίκος Μαρκάτος είναι ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ, π. πρύτανης