Είναι κοινώς αποδεκτό πως όταν κάποιο στέλεχος της ΝΔ αναλαμβάνει μια σημαντική θέση ευθύνης πέρα από τα ελληνικά σύνορα, στο πλαίσιο της ευρύτερης κεντροδεξιάς πολιτικής οικογένειας, τότε έχει και προβολή και στήριξη: αυτό συνέβη όταν ο Θανάσης Μπακόλας εξελέγη γενικός γραμματέας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος ή, πιο πρόσφατα, όταν ο Κωστής Χατζηδάκης εξελέγη αντιπρόεδρος.
Στον πασοκικό χώρο, από την άλλη, ίσως από την κεκτημένη ταχύτητα ενός πιο λαμπρού παρελθόντος, αυτές οι θέσεις θεωρούνται σχεδόν δεδομένες – για χρόνια, όσο ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, της μεγαλύτερης παγκόσμιας οργάνωσης προοδευτικών πολιτικών κομμάτων, κανείς δεν έδινε σημασία.
Το όνομα της διεθνολόγου Πωλίνας Λάμψα, που από το 2022 είναι εκτελεστική αντιπρόεδρος στην ίδια οργάνωση, είναι γνωστό σε όσους ασχολούνται με τις διεθνείς σχέσεις και τα τεκταινόμενα στο ΠΑΣΟΚ, στο οποίο είναι μέλος του (ανενεργού, πια) Πολιτικού Συμβουλίου και για χρόνια στο στενό περιβάλλον του πρώην πρωθυπουργού. Αρκετοί, ωστόσο, άκουσαν για εκείνη για πρώτη φορά μέσα από μια σειρά ανακοινώσεων της ΝΔ για την παρουσία του Ελληνοτουρκικού Φόρουμ (του οποίου η Λάμψα είναι ιδρυτικό μέλος) στα Κατεχόμενα.
Μια φωτογραφία της αντιπροσωπείας του Φόρουμ στο Προεδρικό Μέγαρο στα Κατεχόμενα, μαζί με τον Ερσίν Τατάρ και με τα σύμβολα του ψευδοκράτους σε εμφανές σημείο, προκάλεσε μεγαλύτερη φασαρία στην Ελλάδα και λιγότερη στην Κύπρο – έγινε αφορμή για μια νέα κόντρα περί πατριωτισμού μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ.
Τόσο η ίδια η Λάμψα όσο και στελέχη του κόμματός της έσπευσαν να διευκρινίσουν πως μετείχε στη συνάντηση με την επιστημονική της ιδιότητα, ωστόσο η μικροπολιτική είχε προλάβει να επικρατήσει.
Μήπως είναι γνώρισμα της εποχής να αποδίδουμε στον ελληνοτουρκικό διάλογο προδοτικά χαρακτηριστικά; «Εγώ πρώτα απ’ όλα θέλω να πω ότι είμαι πολύ περήφανη που είμαι συντονίστρια του Ελληνοτουρκικού Φόρουμ. Το Φόρουμ ιδρύθηκε το 1998 και έχουν περάσει από αυτό άνθρωποι με τεράστια αξία, με την καλύτερη γνώση στα ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό, άνθρωποι που έδωσαν από τη ζωή τους για να μπει η Κύπρος στην Ευρωπαϊκή Ενωση», ήταν το πρώτο πράγμα που είπε το μεσημέρι της Τετάρτης, εν μέσω καύσωνα, πίνοντας μια γουλιά νερό με μπόλικα παγάκια. «Στο Φόρουμ όλοι συμμετέχουμε ως άτομα, εκπροσωπούμε μόνο τον εαυτό μας, είναι κάτι εντελώς εθελοντικό. Δίνουμε τον χρόνο μας για κάτι που πιστεύουμε. Και έχουμε δει σε κρίσιμες στιγμές ότι είναι σημαντικό να συνεχίζει ο διάλογος πάντα, με όλες τις πλευρές, να υπάρχουν ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας».
Αυτό, για τη Λάμψα, είναι η μεγαλύτερη χρησιμότητα του Φόρουμ – ακόμα και αυτή η επίσκεψη, που την «κρέμασε» στα διαδικτυακά μανταλάκια, στην πραγματικότητα δεν είχε καμία σχέση με αυτό που βγήκε προς τα έξω, με δημοσιότητα που προκλήθηκε από την ηγεσία των Τουρκοκυπρίων.
«Δεν είδαμε μόνο τον Τατάρ, ξέρετε», εξήγησε. «Είδαμε το κόμμα της αντιπολίτευσης και πολλούς ακτιβιστές της κοινωνίας πολιτών – θα γίνουν εκλογές στα Κατεχόμενα τον Οκτώβριο, οπότε μας ενδιέφερε να ακούσουμε ποιες είναι οι απόψεις τους. Εχουμε ξαναπάει πολλές φορές, στο ίδιο μοντέλο της ερευνητικής επίσκεψης. Δεν είχαμε ποτέ πρόβλημα, γιατί οι συναντήσεις είναι ιδιωτικές και αυτό φάνηκε και τώρα. Δεν έγινε κάτι “τύπου Φειδία” – εκεί και η Κυπριακή Δημοκρατία έβγαλε ανακοίνωση διαμαρτυρίας. Σε εμάς δεν υπάρχει κανένα θέμα αναγνώρισης. Ιδιωτικά, ακούσαμε τις θέσεις του Τατάρ που είναι, όπως ξέρουμε, υπέρ των δύο κρατών.
Και ακούσαμε και την αντιπολίτευση να τάσσεται υπέρ μιας διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας». Αρνήθηκε να σχολιάσει τις δηλώσεις που έχουν ακουστεί, ακόμα και από την υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, για «ατόπημα», αρνήθηκε να σχολιάσει την εμφανή αμηχανία του κόμματός της, που ερμηνεύτηκε από μερίδα του Τύπου ως έμμεσο «άδειασμα»: «Ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει, η άποψή τους είναι σεβαστή. Εμείς κάνουμε τη δουλειά μας και υπηρετούμε σαφώς τις πάγιες θέσεις που έχουμε ως Ελλάδα».
Τι έμαθε, λοιπόν, η Λάμψα στα Κατεχόμενα;
«Δεν φαίνεται αυτή τη στιγμή να υπάρχουν κοινές απόψεις που θα διευκόλυναν την επανεκκίνηση διαλόγου, όπως προσπαθεί να κάνει ο ΟΗΕ. Και με τον Τατάρ ως ηγέτη των Τουρκοκυπρίων είναι δύσκολο να υπάρξουν κοινές απόψεις. Είναι πολύ ανησυχητικά φαινόμενα όπως ο σφετερισμός των περιουσιών των Ελληνοκυπρίων, που έχει πάρει πολύ μεγάλες διαστάσεις, ή θέματα ασφαλείας που έχουν να κάνουν και με την αύξηση προσφύγων. Και μην ξεχνάμε – οι Τουρκοκύπριοι, που ως κοινότητα είναι ξεχωριστή από τους Τούρκους, κινδυνεύουν να μην υπάρχουν σε λίγα χρόνια. Και αυτός είναι ένας κίνδυνος που αφορά περισσότερο απ’ όλα τους Κύπριους που ζουν εκεί. Για να το πούμε αλλιώς, η εποχή είναι κρίσιμη και καλύτερα να ασχολούμαστε με ζητήματα πραγματικά. Με την ουσία, όχι με την επικοινωνία».
Τις τελευταίες μέρες, πάντως, δεν είναι η Κύπρος που προκαλεί πονοκέφαλο στην ευρωπαϊκή καθημερινότητα, αλλά η Λιβύη. «Νομίζω ότι αυτή η κρίση έχει ενδιαφέρον γιατί αναδεικνύει προβλήματα που έχουν προκύψει και με τη νέα αμερικανική πολιτική της περικοπής της αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας», σχολιάζει η Λάμψα. «Στην Αφρική βρέθηκαν ξαφνικά, κατά εκατομμύρια, παιδιά χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση, άνθρωποι χωρίς πρόσβαση στο σύστημα υγείας, ασθενείς AIDS χωρίς φάρμακα, άμαχοι χωρίς υποστήριξη σε ζώνες συγκρούσεων. Αυτό δημιουργεί μετακινήσεις πληθυσμών και η Λιβύη είναι ένα πέρασμα». Γιατί, κατά τη γνώμη της, ο Χαφτάρ έδιωξε τους Ευρωπαίους, που ταξίδευαν με πεσκέσι τα κονδύλια ενίσχυσης; «Ο Χαφτάρ θέλει να αναγνωριστεί ως ο βασικός συνομιλητής των Ευρωπαίων. Χρησιμοποιεί αυτή την κίνηση ως διαπραγματευτικό χαρτί, επειδή νομίζει ότι λόγω του Μεταναστευτικού έχει μεγαλύτερη δύναμη».
Απάντηση στην Ακροδεξιά
Η Λάμψα οφείλει την ενημέρωσή της και στην ενασχόλησή της με τη Σοσιαλιστική Διεθνή. Στο ερώτημα «ναι, αλλά εκεί τι κάνετε;» χαμογελάει – γιατί είναι σαφές πως το έχει ακούσει σε παραλλαγή εκατοντάδες φορές. «Η Σοσιαλιστική Διεθνής έχει 121 κόμματα και οργανώσεις που είναι μέλη. Εχει περίπου 28 στην κυβέρνηση και περίπου άλλα 38 στην αξιωματική αντιπολίτευση – πολλά έχουν δικαίωμα ψήφου στον ΟΗΕ. Είναι ο μόνος οργανισμός τέτοιου μεγέθους στον προοδευτικό χώρο όπου υπάρχει όχι μόνο διάλογος αλλά και συναπόφαση για πολλά πράγματα. Και μέσα από εκεί βγαίνει μια προοδευτική ατζέντα σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία ίσως είναι η καλύτερη απάντηση στη Διεθνή της Ακροδεξιάς. Η οποία μπορεί να μην έχει ονομαστεί επισήμως με αυτό το όνομα, αλλά υπάρχει, είναι οργανωμένη, παίζει ρόλο στην πολιτική όλων των κρατών σε όλο τον κόσμο. Αν δεν υπάρξει μια ενωμένη απάντηση σε αυτό, μπορεί να γίνει πολύ πιο ισχυρή τα επόμενα χρόνια», σχολιάζει.
Για τη Λάμψα ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος του επόμενου διαστήματος είναι ακριβώς αυτή η ακροδεξιά άνοδος που προσπαθούν να προλάβουν στη Σοσιαλιστική Διεθνή: «Υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν πως μένουν πίσω και αυτό τους οδηγεί στην Ακροδεξιά.
Τα κόμματα χάνουν την επαφή με τη βάση, την ώρα που πολλές ακροδεξιές οργανώσεις κάνουν το αντίθετο: είναι παρούσες στη βάση, στις συνοικίες, προσπαθούν να βοηθήσουν σε καθημερινά προβλήματα. Και αυτό την ώρα που όλο το παγκόσμιο σύστημα γέρνει προς μία άλλου τύπου πολιτική, τύπου Τραμπ, στη λογική ότι πρέπει να υπερισχύσει ο πιο ισχυρός και τα άλλα δεν έχουν σημασία. Μετράει ο τσαμπουκάς, μετράει ένας ηγέτης που δεν δίνει λογαριασμό».
Γιατί αυτό το μοντέλο αρέσει; Για τη Λάμψα, οι πολίτες αισθάνονται ότι δεν μπορούν ήδη να επηρεάσουν τη μοίρα τους. Θα έπρεπε τα προοδευτικά κόμματα να συντηρητικοποιηθούν για να τους προσεγγίσουν; «Ακριβώς το αντίθετο», λέει.
«Τώρα φαίνεται σε τι μπορούμε να είμαστε ξεκάθαρα απέναντι. Φαίνεται τι μπορούμε να πάθουμε εάν δεν προσέξουμε. Πρέπει να στείλουμε καθαρά μηνύματα και εναλλακτικές προτάσεις – και στο επίπεδο οράματος και αξιών, και στο επίπεδο πρακτικών λύσεων. Να δουλεύουμε παράλληλα και τα δύο και, κυρίως, να ξαναγυρίσουμε στη βάση, υπερβαίνοντας τους περιορισμούς στις ψηφιακές πλατφόρμες που ανήκουν σε λίγους».
Τα έφερε έτσι η τύχη, που ο νέος πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς μετά τον Παπανδρέου είναι ο πρωθυπουργός που πριν από μερικές μέρες απάντησε στον Ντόναλντ Τραμπ πως η χώρα του δεν προτίθεται να δώσει το 5% του ΑΕΠ της σε αμυντικές δαπάνες στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ειδικά αν αυτό γίνει εις βάρος των κοινωνικών πολιτικών – στη συνέντευξη Τύπου αμέσως μετά, ο Πέδρο Σάντσεθ ανακοίνωσε πως θα διεκδικήσει εκ νέου την πρωθυπουργία της Ισπανίας. «Νομίζω ότι ο Σάντσεθ είναι ένας άνθρωπος που δίνει πολύ μεγάλη σημασία στις προοδευτικές αξίες. Είναι διατεθειμένος να συγκρουστεί και να ρισκάρει», τον περιγράφει η Λάμψα. «Η Ευρώπη χρειάζεται μια τέτοια προοδευτική φωνή. Είναι κάποιος που έχει μεγάλες επιτυχίες να δείξει, στην οικονομία, στην απασχόληση, σε μέτρα κοινωνικά που είναι μετρήσιμα και δείχνουν ότι ένα άλλο μοντέλο μπορεί να είναι πετυχημένο». Ποιο είναι το πιο σημαντικό του προσόν; «Είναι τολμηρός», απαντά χωρίς δεύτερη σκέψη. «Ας πούμε, στο θέμα των γυναικών. Ο Σάντσεθ βγαίνει ανοιχτά και λέει “εγώ είμαι φεμινιστής”. Εχει δώσει πάρα πολύ μεγάλο χώρο στις γυναίκες. Πραγματικό χώρο, όχι πλασματικό».
Και το ΠΑΣΟΚ; Είναι τολμηρό; «Το ΠΑΣΟΚ», λέει διπλωματικά, «έχει έναν ρόλο να παίξει πολύ σημαντικό, επειδή είναι ένα κόμμα που συνδυάζει τις αξίες, την υπευθυνότητα και τη γενναιότητα. Αυτά είναι στο DNA του, απλώς θα έλεγα ότι πολλές φορές ως ΠΑΣΟΚ δεν υπερασπιζόμαστε αρκετά τα καλά που έχουμε κάνει, δεν τα προβάλλουμε. Είναι πολύ θετικό πως στο εξωτερικό έχει περάσει για τα καλά η εποχή του pasokification – όλοι ρωτάνε πότε θα ξαναγίνει ισχυρό». Οπως, δηλαδή, αναρωτιούνται (συχνά με κάποια ανυπομονησία) και τα στελέχη του στο εσωτερικό.