Κάθε καλοκαίρι, η Ελλάδα αντιμετωπίζει τον εφιάλτη των δασικών πυρκαγιών. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες λόγω της κλιματικής αλλαγής, οι ισχυροί άνεμοι και οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα που καθιστά τη δασοπυρόσβεση εξαιρετικά δύσκολη. Οι προκλήσεις δεν είναι μόνο τεχνικές ή επιχειρησιακές, αλλά και δομικές, θεσμικές και κοινωνικές.
Το πρώτο μεγάλο πρόβλημα είναι η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων. Η Πυροσβεστική Υπηρεσία έχει την επιχειρησιακή ευθύνη, αλλά η πρόληψη συχνά παραμένει στα χέρια των τοπικών Αρχών, του ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΗΕ, δασαρχείων ή και των ιδιοκτητών γης. Η έλλειψη συντονισμού και ο κατακερματισμός των δράσεων οδηγεί συχνά σε καθυστερημένες αντιδράσεις και αναποτελεσματική διαχείριση, παρά τις γενναίες προσπάθειες της Πολιτικής Προστασίας.
Παράλληλα, η ελλιπής προετοιμασία των τοπικών κοινωνιών εντείνει το πρόβλημα. Οι αντιπυρικές ζώνες είναι σε πολλές περιπτώσεις ανύπαρκτες ή εγκαταλελειμμένες, ενώ η αυθαίρετη δόμηση μέσα και γύρω από δασικές εκτάσεις καθιστά σχεδόν αδύνατη την προστασία οικισμών όταν ξεσπά πυρκαγιά. Η κλιματική αλλαγή έχει επιτείνει την ένταση και τη διάρκεια των φαινομένων, με αποτέλεσμα οι παραδοσιακές μέθοδοι πυρόσβεσης να αποδεικνύονται ανεπαρκείς. Οπως είδαμε στο Λος Αντζελες τον Ιανουάριο, σε ακραίες συνθήκες, η πυρκαγιά σταματά όταν σταματήσει ό άνεμος.
Η έλλειψη προσωπικού και εξοπλισμού είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες. Τα εναέρια μέσα πυρόσβεσης δεν επαρκούν για την ταυτόχρονη αντιμετώπιση πολλαπλών μετώπων. Οι πιλότοι και πυροσβέστες επιχειρούν συχνά υπό ακραίες συνθήκες, με διαρκή κόπωση και μισθούς δυσανάλογους με το έργο τους.
Η επόμενη μέρα απαιτεί μια ολιστική στρατηγική. Χρειάζεται εκσυγχρονισμός της δασικής πολιτικής και επένδυση σε πρόληψη, ειδικά στον ΑΔΜΗΕ. Τα τελευταία χρόνια, οι καταστροφικές και φονικές πυρκαγιές στο Paradise της Καλιφόρνιας, στη Λαχάινα του Μάουι και στο Λος Αντζελες άρχισαν απο σπινθήρες απο ηλεκτρικά καλώδια υψηλής τάσης.
Η χρήση νέων τεχνολογιών όπως η δορυφορική επιτήρηση πρεπει να επιταχυνθεί. Τουλάχιστον φέτος θα αρχίσουμε να έχουμε εικόνες υψηλής ανάλυσης 4-5 φορές την ημέρα λόγω επένδυσης σε μικροδορυφόρους – πέρυσι, στην καλύτερη περίπτωση είχαμε μία εικόνα την ημέρα. Το «112» που ο Γιώργος Μάριος Καραγιάννης (τότε αναπληρωτής γ.γ. Πολιτικής Προστασίας) και εγώ βάλαμε στην καθημερινότητα τον Μάρτιο του 2020 πρέπει να αρχίσει να αξιοποιεί υπολογιστικές προσομοιώσεις σε πραγματικό χρόνο, ώστε να είναι δυνατές πιο στοχευμένες ανακοινώσεις για εκκενώσεις. Η εκπαίδευση εθελοντών είναι επίσης κρίσιμη. Η δασοπροστασία δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στον ηρωισμό των πυροσβεστών· απαιτεί εθνική στρατηγική, πολιτική βούληση και κοινωνική συμμετοχή.
Οι θερινές πυρκαγιές είναι πια μέρος μιας νέας κανονικότητας. Το στοίχημα είναι αν η χώρα θα προσαρμοστεί εγκαίρως – ή αν θα συνεχίσει να πληρώνει βαρύ τίμημα κάθε καλοκαίρι.
O Κώστας Συνολάκης είναι ακαδημαϊκός και καθηγητής Φυσικών Καταστροφών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας (USC)