Ως πολυπαραγοντική εξίσωση με ακόμη πολλούς άγνωστους συντελεστές και άρα δύσκολα προβλέψιμη τροχιά αντιμετωπίζεται το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ τόσο από τον πολιτικό όσο και από τον νομικό κόσμο. Οι 3.000 σελίδες που βρίσκονται στην Αίθουσα 168 της Βουλής, από τη στιγμή που περιλαμβάνουν ονόματα υπουργών, αποτελούν την πρώτη δικογραφία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, με προδιαγεγραμμένο και δεύτερο γύρο αποκαλύψεων, αφού δεν έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση του υλικού της έρευνας. Η υπόθεση έχει τέσσερις διαστάσεις – πολιτικές, ποινικές, ευρωπαϊκές αλλά και οικονομικές –, με το Μέγαρο Μαξίμου και τη ΝΔ σε δυσχερή θέση, καθώς εμφανίζονται ως εμπλεκόμενοι τόσο κυβερνητικά στελέχη όσο και μεσαία και μικρά κομματικά στελέχη, ενόσω τρέχουν δικαστικές εξελίξεις για τα μη πολιτικά πρόσωπα. Στην πολυεπίπεδη υπόθεση όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά: άγνωστο το πού θα φτάσει ο αριθμός των κατηγορουμένων μη πολιτικών προσώπων, άγνωστο το εάν και για πόσους βουλευτές ενδέχεται να προκύψει ζήτημα και άγνωστο το ποια κατεύθυνση θα πάρουν οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες (προανακριτική επιτροπή, εξεταστική). Μέσα από ένα αναλυτικό «ερωτηματολόγιο» για την αμαρτωλή ιστορία, «ΤΑ ΝΕΑ» εξηγούν τις εξελίξεις.
Τι ακριβώς ερευνά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία;
Υπήρξε σειρά αποκαλύψεων, αναδεικνύοντας χρόνια διαφθορά και κακοδιαχείριση ευρωπαϊκών αγροτικών ενισχύσεων στην Ελλάδα μέσω του Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ). Χρήματα έφταναν στις τσέπες εμφανιζομένων ως αγροτών και κτηνοτρόφων, χωρίς να πληρούν τις προϋποθέσεις. Το χρονικό εύρος της έρευνας είναι η περίοδος 2019-2024.
Γιατί είναι σκάνδαλο;
Διότι η υπόθεση αφορά πολιτικά και μη πολιτικά πρόσωπα, υπουργούς, βουλευτές και κομματικούς παράγοντες, αλλά και ψηφοφόρους (τους). Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, φαίνεται διασπάθιση κονδυλίων και προκύπτουν πελατειακές συμπεριφορές με άγνωστο – επί του παρόντος – αριθμό μη δικαιούχων, που εμφανίζονται να βάζουν το χέρι στο βάζο με το «εθνικό απόθεμα». Πρόκειται για τον «κουμπαρά» ενίσχυσης των παραγωγών – κυρίως για νέους αγρότες ως κίνητρο ένταξής τους στον πρωτογενή τομέα.
Πώς δρούσαν οι επιτήδειοι;
Τα κονδύλια προς την Ελλάδα για την αγροτική παραγωγή αγγίζουν τα 3 δισ. ευρώ ετησίως. Αιτήσεις για «εθνικό απόθεμα» μπορούν να κάνουν οι νέοι αγρότες μόνο μία φορά. Ωστόσο άνθρωποι φέρονται μέσα από «γνωριμίες» και ρουσφετολογικές πρακτικές να αποφεύγουν διασταυρωτικούς ελέγχους ενώ εμφανίζονταν οι ίδιες εκτάσεις να αλλάζουν ιδιοκτήτες από χρόνο σε χρόνο – άλλοι ζητούσαν χρήματα για συντήρηση βοσκοτόπου μέσω «τεχνικής λύσης», άλλοι έπαιρναν θέση για το «εθνικό απόθεμα».
Ποιο ήταν το έναυσμα για την έρευνα;
Αφετηρία για έρευνα σε βάθος, οι ανώνυμες καταγγελίες προς το ελληνικό γραφείο των εντεταλμένων ευρωπαίων εισαγγελέων, οι οποίοι εργάστηκαν μεθοδικά και αθόρυβα, συγκεντρώνοντας πλήθος στοιχείων, λαμβάνοντας καταθέσεις μαρτύρων και προχωρώντας σε άρσεις τηλεφωνικού απορρήτου με βάση βουλεύματα από δικαστικά συμβούλια.
Ποια αδικήματα ερευνώνται;
Ο κύκλος των αξιόποινων πράξεων που βρίσκονται στο μικροσκόπιο των ευρωπαίων εισαγγελέων αφορά απάτη, απιστία, υπεξαίρεση και εγκληματική οργάνωση.
Τι έχει προκύψει;
Εντοπίστηκαν ιδιώτες οι οποίοι δήλωναν εκτάσεις, χωρίς στην πραγματικότητα να τους ανήκουν, για να εισπράττουν τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις εμφανίζονται ακόμα και δημόσιες ή δασικές εκτάσεις ως ιδιωτικές, στην προσπάθεια να θεμελιώσουν δικαιώματα ως γεωργοί, φτάνοντας στο σημείο να εμφανίσουν ακόμα και ετεροχρονισμένες ιδιόγραφες διαθήκες, βαφτίζοντας εαυτούς ως «κληρονόμους» των επίδικων εκτάσεων, τις οποίες μίσθωναν έναντι αμοιβής.
Πόσα επίπεδα υπάρχουν;
Η προκαταρκτική εξέταση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και αφορά τρεις κατηγορίες προσώπων. Πρώτον, ιδιώτες ή υπαλλήλους του ΟΠΕΚΕΠΕ. Δεύτερον, βουλευτές που ελέγχονται προκειμένου να διαπιστωθεί εάν ενδεχομένως έχουν ποινική εμπλοκή. Τρίτον, δύο πρώην υπουργούς Αγροτικής Ανάπτυξης, τον Μάκη Βορίδη και τον Λευτέρη Αυγενάκη.
Γιατί είναι στη Βουλή ο φάκελος;
Ο φάκελος πήγε στη Βουλή μόνο για τους δύο πρώην υπουργούς, Βορίδη και Αυγενάκη, και όχι και για βουλευτές που αναφέρονται σε συνομιλίες (δικές τους ή τρίτων). Για τους υπουργούς οι εισαγγελείς έχουν υποχρέωση, βάσει Συντάγματος, να διαβιβάσουν τη δικογραφία αμελλητί, καθώς δεν μπορούν να διενεργήσουν επί της ουσίας έρευνα – ο έλεγχος για τυχόν ποινικές ευθύνες ανήκει αποκλειστικά στη Βουλή. Για τους βουλευτές, εάν και εφόσον προκύψουν ενδείξεις, θα ζητήσουν με αιτιολογημένη διάταξη από τη Βουλή άδεια να κληθούν ξεχωριστά με την ιδιότητα του υπόπτου.
Τελείωσε η ευρωπαϊκή έρευνα;
Το αντίθετο, έχει δρόμο μπροστά της, καθώς οι εισαγγελείς με προσοχή αξιολογούν τα στοιχεία της δικογραφίας και αναμένουν απαντήσεις από την ΕΛ.ΑΣ. για όσα κατέσχεσαν στην πρόσφατη έφοδό τους στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Πόσες δίκες έχουν προσδιοριστεί;
Μέχρι σήμερα, επτά υποθέσεις έχουν πάρει ήδη τον δρόμο προς το ακροατήριο. Στα μέσα Ιουλίου αναμένεται η απόφαση για την πρώτη μεγάλη δίκη στο πλαίσιο της οποίας η εισαγγελέας έχει εισηγηθεί την ενοχή και των επτά κατηγορουμένων.
Γιατί το Μαξίμου ανακοίνωσε «λουκέτο» στον ΟΠΕΚΕΠΕ;
Εκ των πραγμάτων έγινε ορατός ο κίνδυνος ακόμα και για άρση της πιστοποίησης του ΟΠΕΚΕΠΕ από τις ευρωπαϊκές αρχές, ενώ η κυβέρνηση είχε ανάγκη από μια δραστική κίνηση, αποφασίζοντας να δώσει αυξημένο ρόλο στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων.
Πότε και γιατί επιβλήθηκε πρόστιμο στη χώρα;
Η Ελλάδα καλείται να καταβάλει 415 εκατ. ευρώ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή λόγω συστηματικής κακοδιαχείρισης των αγροτικών ενισχύσεων (2016-2023). Η απόφαση ελήφθη στις 11 Ιουνίου 2025. Η Κομισιόν έκρινε πως παραβιάστηκε η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη χρηματοδότηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (αφορά και άλλα κράτη-μέλη). Επιβλήθηκε οριζόντια διόρθωση 5% στις μελλοντικές επιδοτήσεις, ενώ για ενισχύσεις σε νέους αγρότες την τριετία 2018-2020 το ποσοστό φτάνει το 10%.
Ποιος θα «πληρώσει» τα «κλεμμένα»;
Η κυβέρνηση διαβεβαιώνει ότι ανοίγουν άμεσα οι φάκελοι και συγκροτείται ειδική ομάδα (με οικονομική αστυνομία και ΑΑΔΕ ως κορμό) για την ανάκτηση των αχρεωστήτως καταβληθέντων επιδοτήσεων. Δίνεται ορίζοντας φθινοπώρου και σε προτεραιότητα μπαίνουν φάκελοι και ΑΦΜ που είχαν εμπλακεί στο παρελθόν σε διαδικασίες ελέγχου που δεν είχαν ολοκληρωθεί, ενώ κριτήριο για την προτεραιοποίηση ενός φακέλου είναι και το ύψος της επιδότησης.
Τι θέλει η αντιπολίτευση;
ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ είναι υπέρ της σύστασης προανακριτικής επιτροπής για τους Μάκη Βορίδη και Λευτέρη Αυγενάκη. Η αξιωματική αντιπολίτευση βάζει στο κάδρο τον Κυριάκο Μητσοτάκη. «Είναι απολύτως υπεύθυνος» είπε ο Νίκος Ανδρουλάκης, ρωτώντας τον: «Από πότε γνωρίζει το σκάνδαλο; Γιατί δεν το απέτρεψε; Γιατί παρείχε πολιτική κάλυψη στο κομματικό κύκλωμα της ΝΔ;». Εκλογές, αφότου όμως διασφαλιστεί η μη παραγραφή αδικημάτων, είναι το μήνυμα της Χαριλάου Τρικούπη, εκλογές και προανακριτική είναι το πολιτικό μήνυμα και του ΣΥΡΙΖΑ. Επαφές του προηγούμενου διαστήματος της Νέας Αριστεράς αφορούσαν εξεταστική επιτροπή.
Πώς αντιδρά το Μαξίμου;
Το βάρος των αποκαλύψεων οδήγησε το Μαξίμου σε παραδοχή «αποτυχίας». Δαχωρίζει το πολιτικό από το ποινικό: όχι «κυνήγι μαγισσών», όπου υπάρξει τεκμηριωμένη υποψία θα γίνει περαιτέρω διερεύνηση, λέει ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης. Παρατηρούνται αποστάσεις από το «μοντέλο Τριαντόπουλου» (απευθείας παραπομπή στο Δικαστικό Συμβούλιο, ανεξαρτήτως στοιχείων) και οι περιπτώσεις Βορίδη και Αυγενάκη αξιολογούνται χωριστά – άρα πιθανή μια διαφορετική τροπή. «Η ποινική αξιολόγηση ενός προσώπου είναι ατομική υπόθεση» είπε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης.