Τι κοινό μπορεί να έχουν ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Μπιλ Κλίντον; Ισως ένα και μόνο: Πως και οι δύο υιοθέτησαν κάποτε ένα πολιτικό στρατήγημα που ο εμπνευστής του το είχε βαφτίσει «τριγωνοποίηση». Οπου ο πολιτικός ηγέτης παίρνει απόσταση από το κόμμα που εκπροσωπεί, στέκει πάνω από τον κλασικό άξονα Αριστεράς – Δεξιάς, τσιμπολογάει εκλεκτικά θέσεις κι από τις δύο και, απαλλαγμένος από ιδεολογικές φορτίσεις, συνομιλεί με πολλαπλά ακροατήρια. Ετσι ώστε να τοποθετείται ο ίδιος σε μια προσωπική σφαίρα επιρροής, στην κορυφή ενός φανταστικού τριγώνου που έχει τη βάση του στους δύο πόλους της παραδοσιακής πολιτικής διάταξης.
Η αμερικανική εκδοχή της ιστορίας είναι λίγο – πολύ γνωστή. Στα μισά της πρώτης του θητείας, ο Κλίντον είδε το κόμμα του να συντρίβεται στις ενδιάμεσες εκλογές για το Κογκρέσο και βρέθηκε ο ίδιος σε θανάσιμο πολιτικό κίνδυνο. Αντέδρασε προσλαμβάνοντας έναν Ρεπουμπλικανό σύμβουλο στρατηγικής, τον Ντικ Μόρις, ο οποίος οργάνωσε την πολιτική ανάσταση του προέδρου και τον οδήγησε σε θριαμβευτική επανεκλογή, χάρις σε μια μέθοδο που ο ίδιος ονόμασε «τριγωνοποίηση». Ο Κλίντον, ως προεδρική εικόνα, διαμορφώθηκε ως κάτι διαφορετικό από το ελάχιστα δημοφιλές κόμμα του και τοποθετήθηκε, σύμφωνα με τον σύμβουλό του, όχι απλώς στο Κέντρο, όχι «ανάμεσα» στους Δημοκρατικούς και τους Ρεπουμπλικανούς, αλλά σ’ έναν χώρο «πάνω» από την κλασική διαίρεση.
Το στρατήγημα, με νέα περιγραφή αλλά παλιό περιεχόμενο, αποδείχθηκε εκλογικά αποδοτικό. Το εφάρμοσε με επιτυχία και ο Τόνι Μπλερ, λίγο αργότερα. Μα η «τριγωνοποίηση» θεωρείται πια, όπως έγραφε το Politico, μια «βρώμικη λέξη» στην πολιτική. Περιέχει – κατά τους επικριτές της – υπερβολικά μεγάλες δόσεις κυνισμού και αδειάζει την πολιτική από ιδέες και πεποιθήσεις. Οταν, για παράδειγμα, αποδόθηκε στον Ομπάμα η υιοθέτησή της, όταν υποχρεωνόταν σε συμβιβασμούς με ένα εχθρικό Κογκρέσο, εκείνος την αποκήρυξε μετά βδελυγμίας.
Στην Ελλάδα, ήταν ο Κώστας Καραμανλής ο πρώτος που επιχείρησε να μιμηθεί τη συνταγή, με αξιοθρήνητα αποτελέσματα. Μέχρι χρεοκοπίας. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης την ακολούθησε με μεγαλύτερη επιτυχία στην πρώτη του τετραετία. Τον βοήθησαν σ’ αυτό αφενός οι μεγάλες κρίσεις και οι νέοι πόροι που κλήθηκε να διαχειριστεί, αλλά και η αδυναμία των ανταγωνιστών του. Το ΠΑΣΟΚ δεν κατάφερε να συνθέσει τις πολλές εκδοχές της ιστορίας του σε ένα πειστικό νέο αφήγημα και μια πρόταση διακυβέρνησης. Και ο ΣΥΡΙΖΑ, μετά την ήττα του 2019, κλώτσησε την πραγματική ευκαιρία που του δόθηκε για rebranding και περιχαρακώθηκε, με αυτοκτονική εμμονή, σ’έναν τοξικό λόγο επιπέδου social media. Κάπως έτσι ο Μητσοτάκης είχε το ελεύθερο να ενσωματώνει σ’ έναν φθαρμένο και πολύ μέτριο κομματικό οργανισμό πρόσωπα προερχόμενα από την εκσυγχρονιστική παράταξη. Και να απευθύνεται, χωρίς ιδεολογική φόρτιση, σε ακροατήρια που βρίσκονται τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά του.
Οι ευρωεκλογές του 2024 ήταν το πρώτο σημάδι πως η «τριγωνική» στρατηγική εξάντλησε τη δυναμική της. Η φθορά από τη διαχείριση της καθημερινότητας ή από υποθέσεις όπως οι υποκλοπές και τα Τέμπη, αποδείχθηκε ισχυρότερη από την εκσυγχρονιστική επαγγελία, που σιγά – σιγά άδειαζε από περιεχόμενο. Το κάποτε ισοσκελές τρίγωνο γινόταν σκαληνό. Εγερνε όλο και πιο δεξιά, καθώς η αδυναμία της Κεντροαριστεράς παρατείνεται και η εκ δεξιών πίεση χαλάει τον ύπνο του κόμματος. Η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ, που έφερε γυμνό στο φως το πελατειακό βασικό ένστικτο του κόμματος, θα μπορούσε να αφαιρέσει από το τριγωνικό σχήμα κάθε ισορροπία. Η διαχείριση της μίνι μεταναστευτικής κρίσης στην Κρήτη ίσως δίνει τη χαριστική βολή.
Οχι για τα «σκληρά μέτρα» αυτά καθ’ εαυτά. Αυτά θα μπορούσαν να περάσουν, αν είχαν παρουσιαστεί ως «δυσάρεστα, ανεπιθύμητα αλλά, δυστυχώς, αναγκαία». Μα η ρητορική που τα συνόδευε και τα διαφήμιζε μ’ έναν ακραίο «τραμπικό» λόγο, χωρίς σταγόνα ενσυναίσθησης, και με τοξικές εξάρσεις μισαλλοδοξίας – τα «συσσίτια», για παράδειγμα – κόβει τις γέφυρες και ισοπεδώνει το τρίγωνο. Η εποχή της τριγωνομετρίας τελείωσε. Η πολιτική πρέπει να επιστρέψει στις βασικές και δύσκολες αλγεβρικές της εξισώσεις.