Ανάγκη για απλοποίηση του φορολογικού πλαισίου και εξάλειψη της άνισης μεταχείρισης μεταξύ Κύπριων και ξένων – O Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος του Ελεγκτικού Συμβουλευτικού Οίκου, CSC Christodoulou Χρίστος Σ. Χριστοδούλου μιλά στο Ευρωκέρδος
Της Αγγέλας Κωμοδρόμου
Για την Έντυπη Έκδοση του Περιοδικού Ευρωκέρδος
Ο οίκος CSC Christodoulou για είκοσι χρόνια είναι δίπλα στον Κύπριο επιχειρηματία και όπως δηλώνει ο CEO του οίκου, Χρίστος Χριστοδούλου: «Σταθήκαμε δίπλα στους πελάτες μας στα δύσκολα τους, τις δύσκολες εποχές της κυπριακής οικονομίας, εξου και η σημερινή τους αφοσίωση. Μερικοί από τους πελάτες μας είναι πρωτοπόροι στους τομείς των ακινήτων, της ναυτιλίας και της παροχής υποστηρικτικών υπηρεσιών στον τομέα της ενέργειας». Μιλώντας στο ΕΥΡΩΚΕΡΔΟΣ μεταξύ άλλων τονίζει πως το κόστος ζωής έχει αυξηθεί τόσο πολύ, που δικαιολογεί μια σημαντική αύξηση του αφορολόγητου ποσού.
Ποια ήταν τα ζητούμενα της φορολογικής μεταρρύθμισης όταν το θέμα ξεκίνησε να συζητείται;
Κατ’ αρχάς να αναφέρουμε ότι η ανάγκη για μια ολιστική μεταρρύθμιση, ένα φορολογικό μετασχηματισμό, ξεκίνησε να γίνεται έντονη από το 2019 και μετέπειτα, όταν ξεκίνησε πλέον και η πολιτικό-οικονομική τοποθέτηση της χώρας μας με τη Δύση και τη φυγή των Ρωσικών κεφαλαίων στην Κύπρο. Η συζήτηση κορυφώθηκε κατά την προεκλογική εκστρατεία – η οποία είχε ξεκινήσει σχετικά ενωρίς, και οι όροι «ολιστική» και «μετασχηματισμός» ήταν οι κλασσικοί που χρησιμοποιούνταν από όλους! Σε αρθρογραφία μου τότε, είχα απευθυνθεί στους τρεις κύριους προεδρικούς υποψηφίους θέτοντας τους την πρόκληση να τοποθετήσουν το όνομα τους κάτω από την σημαντικότερη και μεγαλύτερη φορολογική μεταρρύθμιση που θα γινόταν.
Μόνο και μόνο από τους όρους αυτούς, που οι ίδιοι οι υποψήφιοι είχαν υιοθετήσει, ξεκίνησε να καλλιεργείται στους επαγγελματικούς και επιχειρηματικούς κύκλους ότι αυτό ακριβώς θα γινόταν. Και σας διαβεβαιώνω ότι δεν ήταν απλά συνθήματα, αλλά υπήρχε περιεχόμενο στις προτάσεις μου, όπως και πολλών άλλων, οργανωμένων φορέων κλπ, όπως ο ΣΕΛΚ, οι οποίες παρουσιάστηκαν στους υποψηφίους. Ήμουν παρών σε διασκέψεις, παρουσία των υποψηφίων προέδρων, όπου γινόταν αναφορά στο ζητούμενο της «ολιστικής» προσέγγισης και οι δεσμεύσεις που λαμβάναμε ήταν ξεκάθαρες! Όσο ξεκάθαρες ήταν και οι υποσχέσεις ότι αυτή η μεταρρύθμιση θα γινόταν όπως την προτείναμε και με συνδρομή των επαγγελματιών. Όσον αφορά τα κύρια ζητούμενα της προτεινόμενης μεταρρύθμισης, (τουλάχιστον στην δική μου αντίληψη) αυτά συνοψίζονταν στις εξής κύριες κατηγορίες:
- Τερματισμός της φορολόγησης των λογιζόμενων μερισμάτων και φορολόγηση των πραγματικών μερισμάτων με ένα χαμηλό συντελεστή 5% ως ένα μέτρο για τερματισμό της άνισης φορολόγησης των Κύπριων φορολογούμενων με τους ξένους
- Παροχή φορολογικών κινήτρων σε τομείς ειδικού ενδιαφέροντος για το κράτος, που να απευθύνονται τόσο σε Κύπριους όσο και σε ξένους επενδυτές.
- Ενοποίηση των φορολογικών νομοθεσιών της άμεσης φορολογίας και ταυτόχρονα, απλοποίηση των νομοθεσιών
- Υιοθέτηση των Διεθνή Λογιστικών Προτύπων ως βάση της φορολόγησης με πολύ λίγες ανάγκες για τροποποίηση στον προσδιορισμό του φορολογητέου εισοδήματος.
- Απλοποίηση διαδικασιών σε σχέση με την ετοιμασία και υποβολή δηλώσεων και οικονομικών καταστάσεων στο Τμήμα Φορολογίας
- Ενίσχυση της φορολογικής δικαιοσύνης
Οι αρχικές εξαγγελίες της κυβέρνησης ανταποκρίνονται στις προσδοκίες σας;
Να πω ότι χαίρομαι που η εισήγηση μου (και άλλων) για κατάργηση της φορολόγησης των λογιζόμενων μερισμάτων και της εισαγωγής της φορολόγησης με 5% επί των πραγματικών μερισμάτων, έχει υιοθετηθεί. Αυτό πιστεύω είναι το πιο θετικό σημείο της όλης εξαγγελίας. Από την άλλη όμως έχω απογοητευτεί από το γεγονός ότι όλες οι υπόλοιπες παράμετροι που είχαν τεθεί ως μέρος της αναμενόμενης «ολιστικής» μεταρρύθμισης, απουσιάζουν πλήρως από τις εξαγγελίες.
Το πιο απογοητευτικό όμως, ακούγοντας τους φίλτατους συναδέλφους που ενεργούν ως εξωτερικοί σύμβουλοι του φορέα που ανάλαβε την μελέτη της φορολογικής μεταρρύθμισης, είναι ότι δεν τους ανατέθηκαν καν τέτοιοι όροι εντολής. Συνεπώς, συγκρίνοντας τις προεκλογικές εξαγγελίες και δεσμεύσεις με το τι ανατέθηκε τελικά να εξεταστεί, υπάρχει ένα τεράστιο κενό και μια αθέτηση υποσχέσεων/δεσμεύσεων από πλευράς της εκτελεστικής εξουσίας.
Συμφωνείτε με τη νέα πρόταση για φορολόγηση των φυσικών προσώπων, ποιες οι δικές σας εισηγήσεις;
Θεωρώ ότι το κόστος ζωής έχει αυξηθεί τόσο (από το έτος 2002) που δικαιολογεί μια σημαντική αύξηση του αφορολόγητου ποσού. Θεωρώ επίσης σημαντικό όπως η φορολόγηση γίνεται επί μιας απλής βάσης και με εύκολες/αυτόματες διαδικασίες (να θυμίσω ότι οι εκπτώσεις και οι πιστώσεις προϋπήρχαν πριν το 2002 και αυτές καταργήθηκαν επειδή δημιουργούσαν διοικητικό κόστος και ταλαιπωρία). Εάν θέλουμε να δημιουργήσουμε μια νέα βάση φορολόγησης (π.χ. οικογενειακό εισόδημα κλπ) θα πρέπει η διαδικασία υποβολής δήλωσης και εξακρίβωσης των στοιχείων να γίνεται με δεδομένα που ήδη υπάρχουν σε Κυβερνητικές πλατφόρμες/π.χ. Tax for all (δηλώσεις συζύγου/δημογραφικά δεδομένα κλπ).
Eπίσης οι κλίμακες φορολόγησης 20%-25%-30% θα έπρεπε να έχουν μεγαλύτερο εύρος και ότι ο συντελεστής του 35% θα έπρεπε να καταργηθεί πλήρως, ως ένα σημαντικό αντιστάθμισμα: (α) των επερχόμενων πράσινων φορολογιών, (β) των υπόλοιπων έμμεσων φόρων και τελών που πληρώνει ο καταναλωτής και (γ) της αύξησης στο κόστος ζωής.
Η αύξηση του εταιρικού φόρου από 12.5% σε 15% έχει δημιουργήσει κάποιες συζητήσεις. Ποια η δική σας θέση;
Ο συντελεστής του 15% δεν έχει να κάνει με τις διεθνείς πρακτικές. Και για να είμαστε ειλικρινείς, πιστεύω ότι κανένας δεν θα τον είχε φέρει στο τραπέζι εάν δεν τίθετο το θέμα της φορολόγησης των πολυεθνικών εταιρειών! Προσωπικά πιστεύω ότι ο υφιστάμενος συντελεστής 12,5% δεν θα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να διατηρήσουμε το προφίλ του σταθερού φορολογικού καθεστώτος και δεδομένου του ανταγωνισμού που διατηρεί χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές, θα υπάρχει περαιτέρω διεύρυνση του χάσματος, όσον αφορά ξένες εταιρείες που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην Κύπρο. Τώρα, από την πλευρά του Κύπριου φορολογούμενου, ο οποίος σήμερα φορολογείται με έναν συνολικό, ελάχιστο φόρο περίπου 23%, το να έχει 15% + 5% = 20% συνολική φορολογία, δεν πιστεύω ότι θα αποτελεί πρόβλημα.
Η φορολόγηση των μερισμάτων δημιουργούσε μια άνιση μεταχείριση μεταξύ Κύπριων και μη Κύπριων κατοίκων. Η νέα ρύθμιση σας βρίσκει ικανοποιημένους;
Με το υφιστάμενο φορολογικό σύστημα, ο Κύπριος φορολογούμενος επιχειρηματίας έχει ένα ελάχιστο συνολικό φόρο 23% (και ανώτατο συντελεστή 35% επί των προσωπικών εισοδημάτων του) σε σύγκριση με 12.5% και 17.5% (35%x50% έκπτωση υπό κάποιες προϋποθέσεις) αντίστοιχα. Αντιλαμβάνεστε ότι αυτό δημιουργεί άνιση μεταχείριση και αθέμιτο ανταγωνισμό αφού οι εταιρείες ξένων συμφερόντων έχουν διεισδύσει πλέον σε όλο το φάσμα της κυπριακής οικονομίας και ανταγωνίζονται τον Κύπριο επί μη ίσων όρων!
Εάν, με το νέο σύστημα φορολόγησης, η διαφορά των 10.5 μονάδων φορολόγησης στους επιχειρηματίες (23% – 12.5%) μειωθεί στο 5% (ήτοι η διαφορά στη φορολόγηση των μερισμάτων – δεδομένης της διατήρησης του καθεστώτος του Nom Dom), τότε, παρόλο που διατηρείται ακόμα κάποια διαφοροποίηση, αυτή ενδεχομένως να είναι ανεκτή από τον Κύπριο Επιχειρηματία, ως η «εισφορά» του στη προσέλκυση ξένων επιχειρήσεων, για το καλό του τόπου. Εκείνο όμως που προέχει και δυστυχώς απέχει από τις εξαγγελίες, είναι η υιοθέτηση φορολογικών κινήτρων σε τομείς ειδικού ενδιαφέροντος για το κράτος και την οικονομία. Εάν αυτά τα κίνητρα υιοθετηθούν τότε θα πρέπει να απευθύνονται προς όλες τις επιχειρήσεις ανεξαρτήτως εάν είναι Κύπριοι ή όχι και χωρίς έμμεσα, να φωτογραφίζονται οι ξένοι επιχειρηματίες.
Έχουμε τελικά μια ολιστική φορολογική μεταρρύθμιση ή απλά διορθωτικές κινήσεις;
Θεωρώ ότι οι τελευταίες παραδοχές της Κυβέρνησης δια του Υπουργού Οικονομικών φανερώνουν την αλήθεια: ότι ακριβώς είναι «διορθωτικές κινήσεις»! Εξάλλου αυτό είναι οφθαλμοφανές. Το ερώτημα είναι, γιατί τότε, μέχρι και πρόσφατα/μετεκλογικά, γίνονταν δηλώσεις και αφήνονταν οι εντυπώσεις για μια «ολιστική» προσέγγιση ή για έναν «μετασχηματισμό»; Μήπως, οι άμεσες διορθωτικές κινήσεις είναι απλά για να δικαιολογήσουν τις επερχόμενες πράσινες φορολογίες;
Όσον αφορά το φορολογικό μοντέλο μας, αυτό κτίστηκε αρχές του 2000 έχοντας άλλα γεωοικονομικά και γεωπολιτικά δεδομένα. Εάν ήταν πετυχημένο, ήταν επειδή μέχρι πριν μερικά χρόνια ακόμα είχαμε Ρωσικά συγκροτήματα στη Κύπρο και στη συνέχεια και άλλων χωρών. Ρωτήστε και τον κύπριο επιχειρηματία όμως να σας πει εάν είναι γενικά πετυχημένο; Προς τι τότε η αλλαγή στη φορολόγηση των μερισμάτων αφού έχουμε επιτυχημένο μοντέλο;
Σαφώς και θεωρώ λοιπόν, ότι υπάρχει ένα πισωγύρισμα σε σχέση με τον αρχικό αντικειμενικό στόχο. Κανένας μας δεν υπονόησε ότι θα χρειαστεί να αλλάξουμε τα πάντα στο φορολογικό μας σύστημα, αλλά το να γίνει ολιστική επανεξέταση και τροποποίηση με βάση τα δεδομένα των επόμενων 20 ετών, θεωρώ ότι είναι άκρως επιβεβλημένο.
Το απαράδεκτο για μένα όμως είναι το γεγονός ότι δεν έχει ζητηθεί έστω να εξεταστούν όλες εκείνες οι παράμετροι που έχουμε επιτακτικά ζητήσει ως μέρος μιας «ολιστικής» μεταρρύθμισης, οι πλείστες εκ των οποίων θα επιφέρουν σημαντική μείωση στο διοικητικό κόστος τόσο του δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα, προσφέροντας έτσι μια περαιτέρω «έμμεση» μείωση του φορολογικού βάρους.
Με ποιο τρόπο θα μπορούσε η «ολιστική προσέγγιση» να βοηθήσει την απλοποίηση του συστήματος και ποια οφέλη θα είχαν οι φορολογούμενοι;
Αρχικά να αναφέρω ότι υπάρχουν αρκετά γκρίζα σημεία σε πολλά σημεία των νόμων και ως εκ τούτου έχουμε τόσο μεγάλο αριθμό ενστάσεων από φορολογούμενους προς τον Έφορο Φορολογίας και άλλες τόσες πολλές προσφυγές στη Δικαιοσύνη (Εφ. Συμβούλιο και Διοικητικό Δικαστήριο). Η ενοποίηση των νόμων και η απλοποίηση τους, θέτοντας πιο ξεκάθαρα κριτήρια για κάθε γκρίζο σημείο, θα επιφέρει σημαντική μείωση στο διοικητικό κόστος.
Ένα κλασσικό παράδειγμα αφορά τη φορολόγηση κερδών με φόρο εισοδήματος Vs κεφαλαιουχικό φόρο. Μια απλή ρύθμιση θα ήταν όπως ο συντελεστής να είναι ο ίδιος, ειδικότερα τώρα με την εξαγγελία του εταιρικού φόρου σε 15% γιατί να μην μειωθεί και ο κεφαλαιουχικός φόρος στο 15%; Μια τέτοια ρύθμιση θα επέφερε ταχεία εξέταση των υποθέσεων διάθεσης ακίνητης ιδιοκτησίας και άμεσης καταβολής των σχετικών φόρων.
Ένα άλλο κλασικό παράδειγμα αφορά την υιοθέτηση των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (ΔΛΠ) ως τη βάση φορολόγησης. Ενώ για 20 και πλέον χρόνια, αποδεχόμαστε τα ΔΛΠ ως βάση φορολόγησης των μερισμάτων με 17% (έστω με 2-3 αναπροσαρμογές μόνο), αυτό δεν γίνεται για σκοπούς προσδιορισμού του φόρου εισοδήματος έχοντας σωρεία αναπροσαρμογών και περιορισμό στα εκπιπτόμενα έξοδα μιας επιχείρησης. Κλασσικό παράδειγμα οι λογιστικές αποσβέσεις επί στοιχείων παγίου ενεργητικού, οι οποίες δεν γίνονται αποδεκτές για σκοπούς του φόρου εισοδήματος και απαιτείται ο εκ νέου υπολογισμός τους ως «κεφαλαιουχικές εκπτώσεις» με άλλους συντελεστές, μια διαδικασία που πολλές φορές αφορά πολυσέλιδες αναλύσεις.
Ένα άλλο κλασσικό παράδειγμα, αφορά το χρόνο υποβολής της φορολογικής δήλωσης μιας επιχείρησης και της πληρωμής του φόρου της. Μια διαδικασία η οποία αποτελεί «παγίδα» και σοβαρό πρόβλημα εξέτασης και είσπραξης των φόρων. Ενώ λοιπόν μια επιχείρηση δικαιούται να υποβάλει τη φορολογική της δήλωση μέχρι και 15 μήνες μετά τη λήξη του φορολογικού έτους, καλείται να προπληρώσει τους φόρους της εντός 7-8 μηνών από τη λήξη του φορολογικού έτους με κίνδυνο να έχει μέχρι και 10% επιβάρυνση και άλλα πρόστιμα και τόκο (σύνηθες φαινόμενο). Η φορολογική δήλωση και η καταβολή του φόρου θα έπρεπε να γίνεται στο ίδιο χρονικό σημείο όπως γίνεται και με τους μισθωτούς (π.χ. μέχρι την 31.12.) και όσοι δύνανται να προπληρώσουν π.χ. σε 7-8 μήνες (παράλληλα με την υποβολή της φορολογικής τους δήλωσης), να έχουν και σχετική έκπτωση!
Αναλογιστείτε λοιπόν, εάν με την απλοποίηση του νομοθετικού πλαισίου και των διαδικασιών εξοικονομηθεί ένα 20%-30% στη διαδικασία ετοιμασίας, υποβολής και εξέτασης των φορολογικών δηλώσεων και αποφευχθούν οι φορολογικές παγίδες στους φορολογούμενους και εισπράττει το δημόσιο με μια διαδικασία αυτοφορολογίας και όπου δύναται και προκαταβολικά. Δεν θα ήταν μια σημαντική ανακούφιση για τις επιχειρήσεις και το δημόσιο?
Σας ακούσαμε να μιλάτε και για βελτίωση της φορολογικής δικαιοσύνης. Πως ακριβώς η φορολογική μεταρρύθμιση μπορεί να συνεισφέρει και στον τομέα αυτό;
Η φορολογική δικαιοσύνη ξεκινά από την ίδια τη νομοθεσία. Εάν ο φορολογούμενος νοιώθει ότι αδικείται ή ταλαιπωρείται, δεν βοηθά στη φορολογική συνείδηση και τότε ξεκινά η διάθεση για φοροαποφυγή και φοροδιαφυγή. Εδώ εισέρχεται η όλη ανάγκη για απλοποίηση και του φορολογικού πλαισίου και η εξάλειψη της άνισης μεταχείρισης μεταξύ Κύπριων και ξένων.
Στη συνέχεια έχουμε τη δημόσια υπηρεσία και την αντιμετώπιση του φορολογούμενου από το τμήμα φορολογίας. Οι επιβολή πρόσθετων φορολογιών χωρίς διεξαγωγή δέουσας έρευνας, με «προστατευτικές» φορολογίες με εξαναγκασμό του φορολογούμενου να προβεί σε ένσταση, η υπέρβαση εξουσίας και η επιβολή εξοντωτικών φορολογιών, αυξάνει την αντιπαράθεση και συσσωρεύει ενστάσεις και προσφυγές στα δικαστήρια.
Το άρθρο Χρίστος Σ. Χριστοδούλου στο Ευρωκέρδος: Η φορολογική μεταρρύθμιση χρειάζεται ολιστική προσέγγιση και όχι αποσπασματικά μέτρα εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.