Η συνάντηση Τραμπ – Πούτιν, δεν έφερε ειρήνη αλλά ανέδειξε τις αυταπάτες και τα όρια της διπλωματίας χωρίς την Ευρώπη
Στην παγωμένη Ανκόρατζ της Αλάσκας στήθηκε το πιο πολυσυζητημένο σκηνικό του φετινού καλοκαιριού.
Ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν συναντήθηκαν για να συζητήσουν -υποτίθεται – την προοπτική ειρήνης στην Ουκρανία. Στην πραγματικότητα, η συνάντηση κατέληξε σε σκηνοθετημένο θέαμα με κόκκινα χαλιά, υπερπτήσεις μαχητικών αεροσκαφών, χειροκροτήματα του Αμερικανού Προέδρου προς τον Ρώσο «ροκ σταρ» και ένας Σεργκέι Λαβρόφ που προκάλεσε διεθνή πρωτοσέλιδα εμφανιζόμενος με φούτερ της Σοβιετικής Ένωσης. Πίσω όμως από τα σύμβολα και τις εικόνες, η ουσία ήταν ανησυχητικά κενή.
Ο στόχος του Τραμπ για επίτευξη εκεχειρίας χάθηκε από τον ορίζοντα, η Ουκρανία απουσίαζε από το τραπέζι, η Ευρωπαϊκή Ένωση αγνοήθηκε, και το μόνο που έμεινε ήταν μια ψυχρή υπενθύμιση ότι χωρίς τους άμεσα επηρεαζόμενους, δεν μπορεί να υπάρξει καμία πραγματική λύση.
Η Αλάσκα ως σκηνικό συμβολισμών
Η Αλάσκα δεν επιλέχθηκε τυχαία. Είναι έδαφος που κάποτε ανήκε στη Ρωσία, πωλήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1867 και σήμερα λειτουργεί ως γεωπολιτικό σύνορο. Για τους Αμερικανούς, ήταν μια έμμεση δήλωση, φιλοξενίας του Ρώσου Προέδρου σε γη που κάποτε του ανήκε, για να του θυμίσουν ότι η ιστορία δεν κάνει πάντοτε κύκλους. Για τον Πούτιν, αντίθετα, η παρουσία του εκεί αποτέλεσε «επανακατάκτηση» ενός χαμένου συμβόλου και για τον κόσμο, ήταν μια ακόμα ένδειξη ότι οι ηγέτες παίζουν με εικόνες αντί με λύσεις.
Το κόκκινο χαλί που στρώθηκε για τον Πούτιν δεν ήταν απλή τυπικότητα, αλλά ήταν μήνυμα αναγνώρισης. Τα μαχητικά που πετούσαν στον αέρα έστελναν μήνυμα ισχύος των ΗΠΑ, αλλά περισσότερο φάνηκαν σαν διακοσμητικά στοιχεία σε ένα θέατρο για τις κάμερες. Το χειροκρότημα του Τραμπ προς τον Πούτιν ήταν ότι πιο ανώριμο πολιτικά έχει επιδείξει ο Αμερικανός Πρόεδρος, υποδεχόμενος ως τιμώμενο πρόσωπο τον άνθρωπο που έχει αιματοκυλίσει την Ευρώπη. Η εικόνα θα μείνει για καιρό και θα τροφοδοτεί προπαγανδιστικά βίντεο στη Μόσχα.
- Τραμπ-Πούτιν: Η χειραψία, τα μετρημένα βήματα και το χειροκρότημα (video)
- Αλάσκα: Τα μέτρα ασφαλείας και ο ψυχροπολεμικός φόβος κατασκοπείας
Ο Λαβρόφ και το φάντασμα της Σοβιετικής Ένωσης
Η εμφάνιση του Σεργκέι Λαβρόφ με φούτερ που έφερε τα γράμματα «USSR» δεν ήταν γραφικότητα, ήταν πρόκληση. Ο βετεράνος υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, ήξερε ότι κάθε φωτογραφία του θα κάνει τον γύρο του κόσμου. Με το συγκεκριμένο ντύσιμο θύμισε σε όλους πως η Ρωσία δεν αποποιείται το σοβιετικό παρελθόν της, αλλά αντίθετα, το χρησιμοποιεί ως σημείο αναφοράς και νοσταλγίας, παρά την ήττα της στον Ψυχρό Πόλεμο. Σε έναν τόπο που αποτελεί μνημείο της ρωσικής υποχώρησης, το «USSR» ήταν η υπενθύμιση ότι η Μόσχα ονειρεύεται επιστροφή σε μια αυτοκρατορική δύναμη που δεν υπάρχει πια. Ήταν trolling απέναντι στη Δύση και συγχρόνως μήνυμα προς το εσωτερικό της Ρωσίας, το οποίο θυμίζει όλο και περισσότερο την Γερμανία του Μεσοπολέμου.
Δεν πήγαν όλα σύμφωνα με το πρόγραμμα
Εξίσου αποκαλυπτική ήταν η ακύρωση της κατ’ ιδίαν συνάντησης των δύο Προέδρων. Οι συνομιλίες έγιναν παρουσία υπουργών και συμβούλων, ενώ το προγραμματισμένο γεύμα δεν πραγματοποιήθηκε. Οι επίσημες εξηγήσεις μίλησαν για «προγραμματικές δυσκολίες», αλλά η ουσία είναι άλλη.Κανείς δεν εμπιστευόταν τον άλλο. Ούτε ο Τραμπ ήθελε να μείνει μόνος με τον Πούτιν, φοβούμενος τις κατηγορίες περί μυστικών δεσμεύσεων, ούτε ο Πούτιν επιθυμούσε να βρεθεί χωρίς προστατευτικό πλαίσιο. Η έλλειψη προσωπικής χημείας (πατά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις) ήταν προφανής και οδήγησε σε μια παγωμένη ατμόσφαιρα.
Το άδειο τραπέζι του γεύματος συμβολίζει και το άδειο περιεχόμενο της συνάντησης. Εκεί όπου οι ηγέτες συχνά χαλαρώνουν και συζητούν ειλικρινέστερα, αυτή τη φορά υπήρξε μόνο σιωπή. Ό,τι έγινε, έγινε μπροστά σε μάρτυρες και υπό τον φακό της κάμερας. Η διπλωματία, όμως, δεν ζει από τα φώτα αλλά από τη δυνατότητα να ειπωθούν πράγματα που δεν γράφονται σε ανακοινώσεις. Αυτό δεν το άφησαν να συμβεί.
Χειροκροτήματα και σφιγμένα χαμόγελα
Η γλώσσα του σώματος έλεγε περισσότερα από τις δηλώσεις. Ο Τραμπ, πριν από τη συνάντηση, εμφανίστηκε θεατρικός, σχεδόν υπερκινητικός, χειροκροτώντας τον Πούτιν με ενθουσιασμό. Ήθελε να δείξει στον κόσμο πως αυτός είναι ο οικοδεσπότης, ο άνθρωπος που ελέγχει το παιχνίδι. Ο Πούτιν, αντίθετα, παρέμεινε σφιγμένος, με σταθερό βλέμμα και ψυχρό χαμόγελο. Δεν ανταπέδωσε το χειροκρότημα, γιατί δεν χρειαζόταν. Ήξερε πως η εικόνα του με τον Αμερικανό Πρόεδρο ήταν ήδη νίκη για τον ίδιο.
Μετά τη συνάντηση, ο Τραμπ ήταν πιο συγκρατημένος, χωρίς την ίδια ενέργεια. Ο Πούτιν φαινόταν άνετος, σαν να είχε ήδη πάρει όσα ήθελε με φωτογραφίες, αναγνώριση, ισοτιμία. Οι σφιγμένες χειραψίες και τα ουδέτερα πρόσωπα έδειχναν ότι κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν υπήρχε για να «πουληθεί» στη διεθνή κοινή γνώμη.
Αμήχανες δηλώσεις για το τίποτα
Η συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε δεν ήταν τελικά συνέντευξη τύπου και η κοινή παρουσία Τραμπ και Πούτιν απέναντι στους δημοσιογράφους, έμοιαζε περισσότερο με παράσταση παρά με ενημέρωση. Απαγορεύτηκαν οι ερωτήσεις, μετά την αιχμηρή απορία προς τον Πούτιν, αν «σκοπεύει να συνεχίσει να σκοτώνει ανθρώπους στην Ουκρανία». Η απαγόρευση ερωτήσεων έδειξε φόβο. Κανένας από τους δύο δεν ήθελε να βρεθεί αντιμέτωπος με δύσκολες ερωτήσεις. Ήθελαν να ελέγξουν το μήνυμα και να παραδώσουν μια αποστειρωμένη εικόνα χωρίς ρωγμές.
Ο Τραμπ δήλωσε αργότερα στο FOX, ότι «τώρα όλα είναι στο χέρι του Ζελένσκι». Ήταν μια φράση που ερμηνεύτηκε ως μετακύλιση της ευθύνης στον Ουκρανό Πρόεδρο, λες και αυτός μπορεί να σταματήσει τον πόλεμο και όχι ο Πούτιν που εισέβαλλε στη χώρα του. Στην πραγματικότητα, ήταν μια έμμεση πίεση για υποχωρήσεις, μια δήλωση που φανέρωσε την πρόθεση του Τραμπ να απομακρύνει τις ΗΠΑ από την ευθύνη και να ρίξει το βάρος στην Ουκρανία.
Ο Πούτιν, από την άλλη, περιορίστηκε σε ασαφείς εκφράσεις περί «κατανόησης» και «συνεχιζόμενων διαβουλεύσεων». Δεν έδωσε καμία υπόσχεση, δεν ανέλαβε καμία δέσμευση. Ήξερε ότι το μόνο που χρειαζόταν ήταν να δείξει ότι κάθεται ισότιμα στο τραπέζι με τον Αμερικανό Πρόεδρο. Αυτό από μόνο του ήταν πολιτική νίκη.
Τι κέρδισαν και τι έχασαν;
Ο Τραμπ το μόνο που θα μπορούσε να πει κάποιος πως κέρδισε ήταν η ικανοποίηση του εγώ του ότι μόνο αυτός μπορούσε να φέρει τον Πούτιν στο αμερικανικό έδαφος. Δημιούργησε εικόνες για τα πρωτοσέλιδα και έδειξε ότι ελέγχει το σκηνικό. Όμως, από άποψη ουσίας, απέτυχε. Δεν πήρε καμία συμφωνία, δεν απέσπασε καμία παραχώρηση. Και η φράση του για τον Ζελένσκι, άφησε την αίσθηση ότι είναι διατεθειμένος να θυσιάσει την Ουκρανία για να φανεί ο ίδιος ως ειρηνοποιός. Η στάση του τον εκθέτει ως ηγέτη που βάζει την προσωπική του εικόνα πάνω από τα συμφέροντα της χώρας και των συμμάχων της.
Ο Πούτιν κέρδισε όσα θα επιθυμούσε. Βγήκε από την διεθνή απομόνωση, παρουσιάστηκε σε αμερικανικό έδαφος με όλες τις τιμές, χειροκροτήθηκε από τον Αμερικανό Πρόεδρο, και δεν παραχώρησε τίποτα. Επέστρεψε στη Μόσχα με εικόνες που μπορούσε να παρουσιάσει στον ρωσικό λαό ως απόδειξη ότι παραμένει παγκόσμιος παίκτης. Δεν πήρε άρση κυρώσεων, αλλά δεν είχε αυτόν τον στόχο. Το κέρδος του ήταν η εικόνα, και αυτό για το καθεστώς του είναι αρκετό.
Ουκρανία – ΕΕ θεατές
Για την Ουκρανία, η συνάντηση ήταν απογοητευτική. Δεν είχε καν παρουσία στο τραπέζι που αφορούσε το μέλλον της. Ο Ζελένσκι είδε τον Αμερικανό Πρόεδρο να δηλώνει ότι «όλα είναι στο χέρι του», σαν να έχει εκείνος την ευθύνη να τερματίσει τον πόλεμο που ξεκίνησε ο Πούτιν. Η αίσθηση απομόνωσης και πίεσης για παραχωρήσεις ήταν εμφανής. Η απουσία της Ουκρανίας από τη συζήτηση απονομιμοποιεί κάθε διαδικασία και στέλνει επικίνδυνο μήνυμα ότι οι μεγάλες δυνάμεις μπορούν να αποφασίζουν ερήμην των θυμάτων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ήταν παρούσα, αλλά η απουσία της ανέδειξε ακριβώς το αδιαμφισβήτητο.Καμία συμφωνία δεν μπορεί να γίνει χωρίς τους Ευρωπαίους. Η Ουκρανία είναι ευρωπαϊκό ζήτημα, όχι μόνο ουκρανικό ή αμερικανορωσικό. Η ασφάλεια της Ευρώπης, η ενέργεια, οι κυρώσεις, οι ροές όπλων και κεφαλαίων περνούν μέσα από τις Βρυξέλλες. Η συνάντηση στην Αλάσκα έδειξε ότι, αν η ΕΕ παραμεριστεί, το αποτέλεσμα δεν μπορεί να είναι η ειρήνη. Ούτε οι ΗΠΑ ούτε η Ρωσία μπορούν να επιβάλουν ειρήνη χωρίς την Ευρώπη. Αν κάτι αποδείχθηκε στην Αλάσκα, είναι ότι η ΕΕ, παρά τις αδυναμίες της, παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε λύσης, διαθέτοντας κάτι που δεν έχουν οι υπόλοιποι. Διαθέτει το ηθικό ανάστημα αξιοπιστίας έναντι των εταίρων της.
Μια τρύπα στο νερό
Η συνάντηση δεν έφερε ειρήνη, ούτε καν προοπτική ειρήνης. Ήταν μια παράσταση γεμάτη συμβολισμούς, αλλά κενή περιεχομένου. Αυτό που στην καθημερινή κουβέντα ονομάζουμε «μια τρύπα στο νερό». Ο Τραμπ έφυγε χωρίς συμφωνία, ο Πούτιν έφυγε με εικόνες αναγνώρισης. Η Ουκρανία έμεινε εκτός παιχνιδιού, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδείχθηκε εκ των πραγμάτων αναντικατάστατη. Το μέλλον θα δείξει αν θα υπάρξει νέα συνάντηση, ίσως και στη Μόσχα, όπως υπαινίχθηκε ο Πούτιν εισπράττοντας ένα παγωμένο συγκαταβατικό χαμόγελο από τον Τράμπ . Όμως, όσο η Ευρώπη δεν έχει θέση στο τραπέζι και η Ουκρανία παραμένει στο περιθώριο, καμία συζήτηση δεν μπορεί να οδηγήσει σε βιώσιμη ειρήνη.
Η Αλάσκα θα μείνει στη μνήμη όχι ως τόπος προόδου, αλλά ως σκηνικό όπου δύο ηγέτες έπαιξαν θέατρο για τις κάμερες.
Ο Τραμπ απέδειξε ότι διψά για εικόνες και τίτλους, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι προσφέρει χειροκροτήματα σε έναν κατηγορούμενο για εγκλήματα πολέμου. Ο Πούτιν έδειξε ότι δεν χρειάζεται να παραχωρήσει τίποτα για να παρουσιαστεί ως ισότιμος παγκόσμιος ηγέτης. Και οι δύο, μέσα στην αλαζονεία τους, ξέχασαν πως η Ευρώπη δεν μπορεί να αγνοηθεί και πως οι λαοί πληρώνουν το τίμημα των αυταπατών τους.
Το άρθρο Ανάλυση CT: Η Αλάσκα ως θέατρο ψευδαισθήσεων και ήττας του Τραμπ εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.