Μια «γενιά χωρίς τσιγάρο» φιλοδοξεί να αναθρέψει η Γαλλία η οποία, από την 1η Ιουλίου 2025, έθεσε σε εφαρμογή τον νέο νόμο που επεξεργάστηκε το υπουργείο Υγείας και προβλέπει την οριζόντια απαγόρευση του καπνίσματος σε εξωτερικούς χώρους. Με τη φράση «η ελευθερία του καπνίσματος πρέπει να τελειώνει εκεί όπου αρχίζει η ελευθερία των παιδιών να αναπνέουν καθαρό αέρα», η αρμόδια υπουργός της χώρας, Κατρίν Βοτρέν, επιχειρεί να βάλει «στοπ» στο κάπνισμα σε όλους τους υπαίθριους χώρους. Ετσι από εδώ και στο εξής σε ολόκληρη τη Γαλλία δεν επιτρέπεται να καπνίζει κανείς σε παραλίες, σε πάρκα και δημόσιους κήπους, έξω από σχολεία (δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια) και βιβλιοθήκες, αλλά ούτε και σε στάσεις των μέσων μαζικής μεταφοράς ή σε αθλητικές εγκαταστάσεις.
Φυσικά, η ιδέα της απαγόρευσης του καπνίσματος δεν είναι πρωτοφανής για τους Γάλλους, αφού στο Παρίσι – όπως και σε άλλες πόλεις – έχουν δημιουργηθεί εκτεταμένες αντικαπνιστικές ζώνες από το 2019. Η τήρηση του μέτρου εποπτεύεται, δε, από τις τοπικές αρχές και την αστυνομία, ενώ η παράβασή του επιφέρει πρόστιμο ύψους 135 ευρώ. Εξαίρεση αποτελεί ωστόσο το κάπνισμα στις ταράτσες των καφετεριών και των εστιατορίων, ενώ εκτός νομοσχεδίου παραμένει – παραδόξως – το ηλεκτρονικό τσιγάρο, το οποίο είναι εξαιρετικά διαδεδομένο την τελευταία δεκαετία.
Το σίγουρο είναι ότι καθώς η Γαλλία βρίσκεται διαχρονικά αντιμέτωπη με υψηλό ποσοστό θανάτων οι οποίοι σχετίζονται με το κάπνισμα, άμεσα ή έμμεσα, ο πιο πρόσφατος νόμος αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής που στοχεύει στην προστασία της δημόσιας υγείας, προωθώντας ένα περιβάλλον χωρίς καπνό για τους πολίτες της χώρας. Φυσικά, η Γαλλία δεν είναι η μόνη που υιοθετεί παραπλήσια μέτρα – παρ’ όλα αυτά, παραμένει ζητούμενο το κατά πόσο η συγκεκριμένη «σκληρή γραμμή» θα κυριαρχήσει σε ολόκληρη την ΕΕ.
Τι ισχύει σε άλλες χώρες
Με αφορμή την εφαρμογή του νέου – και αμφιλεγόμενου για πολλούς – νομοσχεδίου στη Γαλλία, «ΤΑ ΝΕΑ» διερεύνησαν το περιεχόμενο των αντικαπνιστικών νόμων, καθώς και το πώς και εάν εφαρμόζονται σε μια σειρά από χώρες της Ευρώπης. Συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, όπου το κεφάλαιο αυτό είναι αρκετά… αμαρτωλό, καθώς οι παραβάσεις της ισχύουσας νομοθεσίας είναι ορατές σε όλους, σχεδόν καθημερινά, διά γυμνού οφθαλμού.
Στην Ισπανία συγκεκριμένα, η οποία θεωρείται επίσης πρωτοπόρος στην εφαρμογή αυστηρών αντικαπνιστικών κανονισμών, η κυβέρνηση προωθεί νομοσχέδιο το οποίο θα απαγορεύει το κάπνισμα σε ταράτσες, αλλά και σε εξωτερικούς χώρους νυχτερινών κέντρων. Μέχρι στιγμής, δε, 53 παραλίες στην Ανδαλουσία, 61 στα Κανάρια Νησιά και άλλες 18 στην Κόστα ντελ Σολ κηρύχθηκαν “Smoke-free” (ελεύθερες καπνίσματος). Οσο για το πρόστιμο που προβλέπεται για τους παραβάτες, ξεκινά από τα 30 ευρώ και υπερτριπλασιάζεται σε περίπτωση υποτροπής.
Στην Ιταλία, την ίδια στιγμή, η νομοθεσία είναι αρκετά «αυστηρή», με στόχο πάντα την προστασία της δημόσιας υγείας. Μάλιστα, ο αντικαπνιστικός νόμος αυστηροποιείται συνεχώς στο πέρασμα των χρόνων. Σε αυτό το πλαίσιο, από την 1η Ιανουαρίου 2025 ο Δήμος του Μιλάνου εφάρμοσε την καθολική απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους ανοιχτούς χώρους (εσωτερικές αυλές, ανοιχτούς χώρους εστιατορίων, ακόμα και νεκροταφεία), με μοναδική εξαίρεση ορισμένες περιοχές όπου για να καπνίσει κάποιος/-α θα πρέπει να βρίσκεται σε απόσταση μεγαλύτερη των 10 μέτρων από άλλους πολίτες. Αν κάποιος παραβιάσει την απαγόρευση, θα κληθεί να πληρώσει από 40 ως 250 ευρώ πρόστιμο.
Στη Γερμανία, τέλος, τα 16 ομόσπονδα κρατίδιά της διαθέτουν και εφαρμόζουν διαφορετικές νομοθεσίες σχετικά με την απαγόρευση του καπνίσματος. Υπό αυτή την έννοια, η Γερμανία δεν θα λέγαμε ότι αποτελεί ακριβώς «πρότυπο» σε αυτόν τον τομέα. Σημειώνεται πως ο ισχύων σε ομοσπονδιακό επίπεδο αντικαπνιστικός νόμος εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη χώρα το 2007 και, παρότι τα κρατίδια όπου δεν επιτρέπεται το κάπνισμα σε εξωτερικούς χώρους (σχολεία, παιδικές χαρές, κυβερνητικά ιδρύματα κ.λπ.) είναι αρκετά, η αντικαπνιστική νομοθεσία δεν έχει εκσυγχρονιστεί έκτοτε ιδιαίτερα.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, το 2025, το κάπνισμα απαγορεύεται επισήμως σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους και αυτό είναι κάτι που, σύμφωνα με το αρμόδιο υπουργείο, εφαρμόζεται αυστηρά. Παράλληλα, κάθε είδος καπνίσματος (τσιγάρο, πούρο, πίπα, άτμισμα, θερμαινόμενα τσιγάρα, ναργιλές) δεν επιτρέπεται στο εσωτερικό όλων των καταστημάτων «υγειονομικού ενδιαφέροντος», κέντρων διασκέδασης, καταστημάτων τυχερών παιχνιδιών και καζίνων. Επιτρέπεται μόνο στους εξωτερικούς τους χώρους και ως τέτοιοι λογίζονται όσοι είναι ανοιχτοί περιμετρικά σε δύο τουλάχιστον πλευρές και δεν είναι στεγασμένοι. Φυσικά, το κάπνισμα και το άτμισμα απαγορεύονται και σε όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς, αλλά και στα ΙΧ και ΔΧ οχήματα στα οποία επιβαίνουν ανήλικοι κάτω των 12 ετών. Τέλος, απαγορεύεται ρητά σε παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς, ιδρύματα πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σε κλειστούς και υπαίθριους χώρους άθλησης, αθλοπαιδιών και διασκέδασης ανηλίκων, παιδότοπους, παιδικές χαρές και θεματικά πάρκα, καθώς και σε οποιονδήποτε άλλον ανοιχτό χώρο στον οποίο βρίσκονται ανήλικοι.
Με βάση το εθνικό σχέδιο δράσης κατά του καπνίσματος τα πρόστιμα για τους παραβάτες καπνιστές κυμαίνονται από 50 ως 100 ευρώ, ανάλογα με τον χώρο, ενώ για τους ιδιοκτήτες και υπευθύνους που το επιτρέπουν μπορεί να φτάσουν μέχρι και τα 10.000 ευρώ. Σε περίπτωση υποτροπής, το πρόστιμο μπορεί να αυξηθεί, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις προβλέπεται και προσωρινή σφράγιση ή αναστολή λειτουργίας της επιχείρησης.
Πηγές του υπουργείου Υγείας αναφέρουν στα «ΝΕΑ» με αφορμή το συγκεκριμένο ρεπορτάζ: «Η Ελλάδα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις γύρω από την εφαρμογή αυστηρών αντικαπνιστικών μέτρων, όπως αυτά που προώθησε πρόσφατα η Γαλλία. Η χώρα μας έχει δεσμευθεί στην προστασία της δημόσιας υγείας και εξετάζει συνεχώς τρόπους για τη μείωση των κινδύνων που προκαλεί το κάπνισμα. Παρά τις προόδους, η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε μια πιο πρώιμη φάση εφαρμογής αυστηρότερων περιορισμών σε υπαίθριους δημόσιους χώρους».
Οι ίδιες πηγές σημειώνουν πως «αναφορικά με τους αντικαπνιστικούς νόμους στην Ελλάδα, η τελευταία εικοσαετία περιλαμβάνει αρκετές σημαντικές νομοθετικές αλλαγές. H σύμβαση-πλαίσιο για τον έλεγχο του καπνού αποτελεί την πρώτη συνθήκη διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας η οποία αναπτύχθηκε ως απάντηση στην παγκοσμιοποίηση της επιδημίας του καπνού. Η χώρα μας επικύρωσε τη σύμβαση-πλαίσιο με τον Ν. 3420/2005. Σε εφαρμογή της σύμβασης αυτής και με σκοπό την ολοκληρωμένη προστασία της δημόσιας υγείας, με τους νόμους 3730/2008 και 3868/2010, απαγορεύθηκε το κάπνισμα σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους».
Και καταλήγουν: «Πρόσφατα, στο υπουργείο Υγείας προχωρήσαμε στην ψήφιση του Ν. 5216/2025 για την προστασία των ανηλίκων από τα προϊόντα καπνού και αλκοόλ, ενισχύοντας τις προσπάθειες πρόληψης και περιορισμού της κατανάλωσης σε νεαρές ηλικίες, με απώτερο σκοπό τη μετάβαση σε μια γενιά χωρίς καπνό».