Το Κατάρ, μέσω του οικονομικού κολοσσού Al Mansour Holdings, ανακοίνωσε την πρόθεσή του να επενδύσει 51 δισεκατομμύρια δολάρια σε τρεις χώρες της Νότιας Αφρικής: τη Μοζαμβίκη (19 δισ.), τη Ζάμπια (20 δισ.) και την Μποτσουάνα (12 δισ.). Οι συμφωνίες εστιάζουν κυρίως στις υποδομές και στον πρωτογενή τομέα, στοχεύοντας τόσο στη γεωοικονομική ενίσχυση της οικογένειας Al Thani, όσο και στην τόνωση των τοπικών οικονομιών που αναζητούν ξένα κεφάλαια.
Η επιλογή των χωρών δεν είναι τυχαία. Η Μποτσουάνα έχει τη φήμη ενός από τα πιο σταθερά κράτη της ηπείρου, με θεσμούς που ευνοούν την επιχειρηματικότητα. Η Ζάμπια, με πλούσιο υπέδαφος και γεωστρατηγική θέση, αποτελεί εφαλτήριο για περιφερειακές αγορές. Η Μοζαμβίκη, με τις πρόσφατες ανακαλύψεις φυσικού αερίου, μετατρέπεται σε ενεργειακό κόμβο. Το Κατάρ, πρωταγωνιστής παγκοσμίως στον τομέα της ενέργειας, φαίνεται να επιδιώκει έναν διττό ρόλο: αφενός ως επενδυτής, αφετέρου ως διαμορφωτής της ενεργειακής πολιτικής της περιοχής.
Δεν πρόκειται, ωστόσο, για την πρώτη «κάθοδο» του Κατάρ στην Αφρική. Ηδη από το 2019, η Qatar Airways απέκτησε πλειοψηφικό μερίδιο στο διεθνές αεροδρόμιο της Ρουάντα, ενώ εξαγόρασε και το 49% της εθνικής αεροπορικής εταιρείας RwandAir. Μέσω της Qatar National Bank και του Qatar Investment Authority, το Κατάρ έχει συμμετοχές σε τράπεζες και εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, ενώ μέσω της Katara Hospitality έχει επενδύσει σε τουριστικά ακίνητα στην Αίγυπτο, το Μαρόκο και τα νησιά Κομόρες. Η QatarEnergy, από την άλλη, δραστηριοποιείται ενεργά σε κοιτάσματα φυσικού αερίου σε Ναμίμπια, Αίγυπτο και Μοζαμβίκη.
Πρόκειται για μεθοδική και στρατηγική επέκταση. Το Κατάρ, αν και μικρό σε έκταση κράτος, επιδιώκει να διασφαλίσει τη γεωπολιτική επιρροή του επενδύοντας σε ενεργειακές και αγροτικές αγορές, εξασφαλίζοντας πόρους και συμμάχους. Παράλληλα, επιδιώκει τη διαφοροποίηση της οικονομίας του πέρα από το φυσικό αέριο, επενδύοντας σε αναδυόμενες αγορές με μεγάλο περιθώριο απόδοσης.
Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο «αγοράζει» την Αφρική. Κυριολεκτικά, όχι. Ομως μέσω συμμετοχής σε κρίσιμες υποδομές και στρατηγικούς τομείς, δημιουργεί ισχυρή οικονομική και πολιτική επιρροή. Η Αφρική, με ταχύτατα αυξανόμενο πληθυσμό και ανάγκη υποδομών, δέχεται με ανοιχτές αγκάλες το καταριανό κεφάλαιο, παρά τους κινδύνους εξάρτησης. Από την άλλη πλευρά, οι αφρικανικές χώρες επιδιώκουν να διαφοροποιήσουν τις πηγές χρηματοδότησης και να απεξαρτηθούν από τους παραδοσιακούς χρηματοδότες (ΔΝΤ, Κίνα, Δύση).