Όταν η δουλειά δεν σταματά: Πώς οι υπερωρίες μειώνουν την παραγωγικότητα

Οι εργαζόμενοι στον τεχνολογικό τομέα στις ΗΠΑ αντιμετωπίζουν μια νέα πραγματικότητα, καθώς πολλές εταιρείες, από μεγάλες πολυεθνικές μέχρι νεοφυείς επιχειρήσεις, ζητούν να δουλεύουν όσες περισσότερες ώρες αντέχουν και αυτές μπορεί να είναι συχνά 60 ώρες εβδομαδιαία. Το φαινόμενο, που θυμίζει το κινεζικό μοντέλο «996» (9 π.μ. – 9 μ.μ., έξι ημέρες την εβδομάδα), έχει προκαλέσει ανησυχία για την ψυχική και σωματική υγεία των εργαζομένων. Αντίθετα, μελέτες δείχνουν ότι η υποστήριξη της προσωπικής ζωής και των δημιουργικών δραστηριοτήτων ενισχύει την παραγωγικότητα και μειώνει τα ποσοστά αποχώρησης, αποδεικνύοντας ότι η υπερεργασία μπορεί να κοστίσει πολύ περισσότερο στις εταιρείες από ό,τι νομίζουν.

«Θα ήθελες να δουλεύεις σχεδόν τις διπλάσιες ώρες από το συμβατικό εβδομαδιαίο 40ωρο;» Την παραπάνω ερώτηση απευθύνουν πολλές start-up στις ΗΠΑ σε υποψήφιους εργαζόμενους. Για να έχει κάποιος ελπίδες να προσληφθεί πρέπει να απαντήσει «ναι», χωρίς περιστροφή.

Στο ίδιο πνεύμα κινείται και επιχειρηματικό σημείωμα που έστειλε ο πρόεδρος της Αlphabet και συνιδρυτής της Google Σεργκέι Μπριν στους υπαλλήλους: «Οι 60 ώρες (δουλειά) την εβδομάδα είναι το χρυσό σημείο για την παραγωγικότητα», έγραφε το σημείωμα που έφεραν στο φως οι NY Times.

Δουλειά μέχρι τελικής πτώσης

Όπως επισημαίνει άρθρο της Wall Street Journal, καθώς η  αγορά εργασίας στις ΗΠΑ εμφανίζει σημάδια επιβράδυνσης, όλο και περισσότερες επιχειρήσεις ενημερώνουν τους υποψήφιους εργαζόμενους ότι θα πρέπει να δουλεύουν περισσότερες ώρες και σε εντατικούς ρυθμούς. «Αν ψάχνετε για ισορροπία επαγγελματικής-οικογενειακής ζωής, μην μπείτε στον κόπο να απαντήσετε στην αγγελία μας», προειδοποιεί εταιρεία ιδιωτικών παροχών υγείας. «Μην έρθετε σε μας, αν δεν είστε πρόθυμοι να δουλέψετε ως και 70 ώρες την εβδομάδα», δηλώνει εταιρεία λογισμικού που αναζητά έμπειρο μηχανικό πληροφορικής.

Αντίστοιχες αγγελίες-μπαμπούλα αναρτούν συμβουλευτικές επιχειρήσεις και marketplace ηλεκτρονικού εμπορίου.

Οι «καλοί» εργοδότες

Στον αντίποδα, υπάρχουν πολυεθνικές εταιρείες τεχνολογίας, πως η Ciscο και η Intuit, που έχουν κερδίσει τη φήμη ότι υποστηρίζουν την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Το παραπάνω επιβεβαιώνεται από θετικές αξιολογήσεις εργαζομένων στην ιστοσελίδα Glassdoor.

Νέο άρθρο του εκλαϊκευτικού επιστημονικού περιοδικού The Conversation, υποστηρίζει ότι οι εταιρείες που επιβάλλουν εξοντωτικά ωράρια, βγαίνουν τελικά ζημιωμένες, αφού η υπερεργασία μειώνει την παραγωγικότητα.  Αντίθετα, έρευνες δείχνουν ότι όταν οι εργαζόμενοι έχουν το χρόνο και το χώρο να ζήσουν μια ικανοποιητική ζωή εκτός εργασίας, όπως να είναι ελεύθεροι να περνούν χρόνο με τις οικογένειές τους ή να ασχολούνται με δημιουργικά χόμπι, βελτιώνεται η απόδοσή τους στην εργασία.

Ομάδα ερευνητών εξέτασε 70 μελέτες που ανέλυαν τον τρόπο με τον οποίο τα διευθυντικά στελέχη υποστηρίζουν την οικογενειακή ζωή των εργαζομένων. Διαπίστωσαν ότι όταν οι προϊστάμενοι δείχνουν σεβασμό στους προσωπικούς ρόλους των εργαζομένων, εντός της οικογένειάς τους, τότε εκείνοι είναι πιο δεσμευμένοι και εξυπηρετικοί στην εργασία τους και είναι λιγότερο πιθανόν να σκεφτούν να αλλάξουν δουλειά.

Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι οι εργαζόμενοι που αναλάμβαναν δημιουργικές ασχολίες εκτός εργασίας έγιναν πιο δημιουργικοί και εντός εργασίας,  ανεξάρτητα από την προσωπικότητά τους. Αυτό ίσχυε ακόμη και για τους εργαζόμενους που δεν θεωρούσαν τον εαυτό τους πολύ δημιουργικό εξαρχής, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν η κουλτούρα του χώρου εργασίας που τους βοήθησε να «ξεκλειδώσουν».
Η εμμονική στοχοθεσία βλάπτει… την μαρκροπρόθεσμη παραγωγικότητα
Όταν οι εργοδότες γίνονται εμμονικοί με την παραγωγικότητα των εργαζομένων τους, μπορεί να «κολλήσουν» στην παρακολούθηση άμεσων στόχων, όπως ο αριθμός των email που αποστέλλονται ή των τηλεφωνικών πωλήσεων που πραγματοποιούνται. Ωστόσο, τείνουν να παραμελούν άλλες ζωτικές πτυχές της ζωής των εργαζομένων που στηρίζουν τη μακροπρόθεσμη παραγωγικότητα, σημειώνει ο Λούις Τάι, καθηγητής βιομηχανικής-οργανωτικής ψυχολογίας στο δημόσιο πανεπιστήμιο Perdue.
Πολλές εργοδότες υποτιμούν το κρυφό κόστος του να αναγκάζουν τους ανθρώπους να εργάζονται περισσότερες ώρες από όσες αντέχουν, ενώ παράλληλα αγωνίζονται να διατηρήσουν μια επίφαση ισορροπίας επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
Μεταξύ αυτών είναι τα προβλήματα ψυχικής υγείας, η επαγγελματική εξουθένωση και τα υψηλά ποσοστά αποχώρησης. Με άλλα λόγια, οι υπερβολικά απαιτητικές πολιτικές μπορούν τελικά να εμποδίσουν την απόδοση που επιθυμούν οι εργοδότες.
Κάντε ένα διάλειμμα
Το να κάνετε πιο μακρά και συχνότερα διαλείμματα από τη δουλειά σας από ό,τι θα ήθελε ο εργασιομανής προϊστάμενός σας μπορεί να σας βοηθήσει να ξεκουραστείτε περισσότερο, να ανακάμψετε από το εργασιακό άγχος και να αυξήσετε την αίσθηση του ελέγχου και της αυτονομίας σας, συμβουλεύει ο καθηγητής ψυχολογίας των εργασιακών χώρων.
Αυτό συμβαίνει επειδή όταν οι εργαζόμενοι βρίσκουν ικανοποίηση εκτός εργασίας, τείνουν να γίνονται καλύτεροι στη δουλειά τους, με αποτέλεσμα οι εργοδότες τους να έχουν περισσότερες πιθανότητες να επωφεληθούν.

Αυτό διαπίστωσε μια ομάδα ερευνητών όταν μελέτησε το εργατικό δυναμικό ενός μεγάλου νοσοκομείου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι εργαζόμενοι που θεωρούσαν ότι οι προϊστάμενοί τους υποστήριζαν την οικογενειακή τους ζωή ήταν πιο ευχαριστημένοι με τη δουλειά τους, πιο πιστοί και λιγότερο πιθανό να παραιτηθούν.

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι πιο ευτυχισμένοι και πιο υποστηριζόμενοι εργαζόμενοι έδωσαν επίσης υψηλότερες βαθμολογίες στους προϊστάμενούς τους.

Ερευνητές που μελέτησαν τις καθημερινές δραστηριότητες αναψυχής 100 Ολλανδών εκπαιδευτικών διαπίστωσαν ότι όταν οι εκπαιδευτικοί μπορούσαν να αφιερώσουν μέρος του χρόνου τους για να χαλαρώσουν και να ασχοληθούν με τα χόμπι τους εκτός εργασίας, ένιωθαν καλύτερα και αντιμετώπιζαν πιο εύκολα τις απαιτήσεις της εργασίας τους την επόμενη μέρα.

Μια άλλη μελέτη για τους εργαζόμενους στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης της Γερμανίας διαπίστωσε ότι η έλλειψη διασκέδασης κατά το Σαββατοκύριακο, όπως η κοινωνική συναναστροφή με φίλους και συγγενείς, μπορεί να υπονομεύσει την απόδοση στην εργασία την επόμενη εβδομάδα.

Το κρυφό κόστος της υπερεργασίας

Οι συνέπειες της υπερβολικής εργασίας, του να περνάς πάρα πολλές ώρες στη δουλειά ή του να εξαντλείσαι ψυχικά ή σωματικά από τη δουλειά σου, στην ψυχική υγεία είναι σημαντικές και μετρήσιμες.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η εργασία πάνω από 55 ώρες την εβδομάδα συνδέεται με 35% υψηλότερο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και 17% υψηλότερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων.

Η υπερβολική εργασία μπορεί επίσης να συμβάλει στην επαγγελματική εξουθένωση, μια κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής και ψυχικής εξάντλησης που προκαλείται από μακροχρόνιο εργασιακό άγχος.

Μια ανάλυση της Gallup που διεξήχθη τον Μάρτιο του 2025 διαπίστωσε ότι ακόμη και οι εργαζόμενοι που είναι αφοσιωμένοι και ενθουσιώδεις με την εργασία τους, έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εξαντληθούν αν εργάζονται πάνω από 45 ώρες την εβδομάδα.

Η πολλή δουλειά (του εργαζόμενου) κοστίζει και στον εργοδότη

Η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να είναι πολύ δαπανηρή για τους εργοδότες, κυμαινόμενη από 4.000 έως 20.000  δολάρια ΗΠΑ ανά εργαζόμενο κάθε χρόνο. Αυτά τα νούμερα υπολογίζονται από το μέσο ωρομίσθιο των εργαζομένων και με βάση τον αντίκτυπο της επαγγελματικής εξουθένωσης σε  χαμένες ημέρες εργασίας και μειωμένη παραγωγικότητα. Αυτό σημαίνει ότι μια εταιρεία με 1.000 εργαζομένους θα μπορούσε να χάσει περίπου 4 εκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο λόγω επαγγελματικής εξουθένωσης.

Τέλος, οι εργοδότες που υπερφορτώνουν τους εργαζομένους τους έχουν υψηλά ποσοστά αποχώρησης – παραιτήσεων.

Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η έναρξη των υποχρεωτικών υπερωριών για τις νοσοκόμες της Νότιας Κορέας έκανε τις περισσότερες από αυτές να αποφασίσουν να παραιτηθούν από τη δουλειά τους.

Παρομοίως, μελέτη σε πάνω από 17.000 νοσηλευτές στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι όταν εργάζονταν περισσότερες ώρες, οι αποχωρήσεις αυξάνονταν. Αυτό το μοτίβο είναι εμφανές σε πολλά άλλα επαγγέλματα εκτός από την υγειονομική περίθαλψη, όπως ο χρηματοοικονομικός τομέας και οι μεταφορές.

Αύξηση της κινητικότητας

Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, το κόστος της κινητικότητας (turnover, o ρυθμός προσλήψεων/αποχωρήσεων), για τους εργοδότες κυμαίνεται από 1,5 έως 2 φορές τον ετήσιο μισθό ενός εργαζομένου. Αυτό περιλαμβάνει το κόστος πρόσληψης, ένταξης και εκπαίδευσης νέων εργαζομένων. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι υπάρχουν και κρυφά κόστη που είναι πιο δύσκολο να υπολογιστούν, όπως η απώλεια της συσσωρεμένης γνώσης και των διασυνδέσεων του αποχωρήσαντος υπαλλήλου.

Με την πάροδο του χρόνου, η επιβολή υπερωριών στους εργαζομένους μπορεί να υπονομεύσει την απόδοση μιας επιχείρησης και να απειλήσει τη βιωσιμότητά της.

Πληθώρα στοιχείων δείχνει ότι η υποστήριξη των φιλοδοξιών των εργαζομένων για μια πιο ευτυχισμένη και ουσιαστική ζωή εντός και εκτός του χώρου εργασίας ωφελεί τόσο τους εργαζομένους όσο και τους εργοδότες τους.