Labubu: Το τρομακτικό παιχνίδι που λάτρεψαν τα παιδιά και που δίχασε το διαδίκτυο

Με μεγάλα μάτια, σουβλερά δόντια και ένα χαμόγελο που μοιάζει να ακροβατεί ανάμεσα στο αθώο και το διαβολικό, οι κούκλες Labubu έχουν κατακτήσει τις καρδιές (και τα timelines) μικρών και μεγάλων. Το αλλόκοτο πλάσμα του καλλιτέχνη Kasing Lung, που ξεκίνησε ως συλλεκτικό παιχνίδι περιορισμένης κυκλοφορίας, εξελίχθηκε μέσα σε λίγους μήνες σε παγκόσμιο φαινόμενο των social media, με εκατομμύρια TikTok views, φανατικούς συλλέκτες και… θεωρίες συνωμοσίας.

Κάποιοι βλέπουν στις Labubu μια τρυφερή αλλοίωση του «τέρατος» που γίνεται φίλος. Άλλοι κάνουν λόγο για καταραμένο παιχνίδι, που είναι σύμφωνα με viral θεωρίες «κατοικία του δαίμονα Pazuzu». Βίντεο με εφήβους να καίνε τις κούκλες, να τις ντύνουν σαν μωρά ή να τις λατρεύουν σαν σύμβολα αντίστασης στην κανονικότητα πλημμυρίζουν τις πλατφόρμες.

Τί σηματοδοτεί η νέα αυτή μανία για την παιδική και εφηβική ψυχολογία; Είναι μια αθώα μορφή παιχνιδιού, μια παγκόσμια εμμονή ή κάτι πιο βαθύ;

Η παιδοψυχολόγος Ευαγγελίνα Τζήμα, PhDc, απαντά στις απορίες γονιών και παιδιών και εξηγεί τι πραγματικά «κρύβεται» πίσω από τα μεγάλα μάτια του Labubu.

Η έλξη που ασκούν οι Labubu κούκλες στα παιδιά και όχι μόνο είναι πολυδιάστατη και απηχεί βαθύτερες ψυχολογικές διεργασίες που συναντούμε στην παιδική ηλικία. Αρχικά, τα παιδιά έχουν εγγενή ανάγκη να εξερευνούν το παράξενο και το άγνωστο, ειδικά όταν αυτό τους παρουσιάζεται μέσα σε ένα ασφαλές και ελεγχόμενο πλαίσιο, όπως ένα παιχνίδι. Οι Labubu μπορεί εξωτερικά να φαίνονται «τρομακτικές» κούκλες, αλλά ταυτόχρονα είναι μικροί, πολύχρωμοι και ακίνδυνοι χαρακτήρες, άρα εύκολα αναγνωρίσιμοι ως «μη-απειλητικοί». Αυτή η αντίφαση διεγείρει την περιέργεια και ενισχύει τη φαντασία των παιδιών, ενισχύοντας την ελκυστικότητα αυτού του αντικειμένου.

Επιπλέον, η μορφή τους μοιάζει με πλάσματα βγαλμένα από έναν σκοτεινό παραμυθένιο κόσμο. Πολλά παιδιά δεν φοβούνται το «σκοτεινό», αλλά το αντιμετωπίζουν σαν πρόκληση για εξερεύνηση: μέσα από τη φαντασία τους, το αναγνωρίζουν, το μεταμορφώνουν και το εξημερώνουν. Έτσι, οι Labubu μπορούν να λειτουργήσουν σχεδόν απελευθερωτικά για τα παιδιά, επιτρέποντας τους να έρθουν πιο κοντά στο αίσθημα του φόβου και του τρόμου, σε ένα πλαίσιο ασφάλειας που δεν τα τρομοκρατεί, αλλά τα εμπλέκει δημιουργικά.

Οι Labubu έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη φήμη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και αυτό επηρεάζει ιδιαίτερα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας και εφήβους, που αναζητούν τρόπους να ανήκουν σε μία ομάδα, να νιώσουν “μέσα στο ρεύμα” ή να αποκτήσουν κάτι που έχει συμβολική αξία στο πραγματικό και στο ψηφιακό τους περιβάλλον (π.χ. στις παρέες τους ή στα social media). Το να κατέχουν ένα αντικείμενο που ελκύει την προσοχή ων συνομηλίκων τους, αποτελεί ιδιαίτερα για τους εφήβους, γεγονός που τους κάνει να νιώθουν αποδεκτοί, σημαντικοί και επιθυμητοί από τους άλλους.

Η ψυχολογική τους επίδραση που ασκούν στα παιδιά οι Labubu κούκλες εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων: την ηλικία του παιδιού, την προσωπικότητά του, το αναπτυξιακό στάδιο στο οποία βρίσκεται, αλλά και το πώς το περιβάλλον του (γονείς, σχολείο, social media) «πλαισιώνει» την εμπειρία του με το παιχνίδι αυτό.

Στα περισσότερα παιδιά, η «τρομακτική» αισθητική λειτουργεί παιγνιωδώς: σαν μια μορφή εξοικείωσης με το παράξενο και το διαφορετικό. Δεν τα τρομοκρατεί, αλλά τα διασκεδάζει, γιατί νιώθουν ότι έχουν τον έλεγχο. Το παιδί χρησιμοποιεί συχνά τη φαντασία του για να εξημερώσει τον φόβο, να τον απομυθοποιήσει και τελικά να τον ενσωματώσει στο παιχνίδι του ως κάτι ακίνδυνο.

Ωστόσο, υπάρχουν παιδιά που παρουσιάζουν έντονη φαντασία και περιορισμένη ικανότητα διάκρισης μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, είτε λόγω των βιωμάτων τους, είτε λόγω της ιδιοσυγκρασίας και της προσωπικότητας τους. Σε αυτά τα παιδιά, η αλληλεπίδραση με τέτοια ερεθίσματα μπορεί να προκαλέσει έντονο φόβο, άγχος, εφιάλτες ή έμμονες σκέψεις, ειδικά αν έρχονται παράλληλα σε επαφή με τρομακτικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο (π.χ. θεωρίες συνωμοσίας, video που παρουσιάζουν τις Labubu ως «δαιμονικές»).

Τα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν σε έναν κόσμο εξαιρετικά πυκνό σε πληροφορία και ερεθίσματα. Από τη μία πλευρά έχουν συνεχή πρόσβαση σε ψηφιακό περιεχόμενο, από την άλλη καλούνται να διαχειριστούν αυξημένο στρες, διαρκείς απαιτήσεις και έναν κοινωνικό κόσμο που αλλάζει ραγδαία. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η παιδικότητα φαίνεται να ωριμάζει νωρίτερα, και σύμβολα που κάποτε θεωρούνταν τρομακτικά ή «παράξενα» σήμερα δεν προκαλούν φόβο, αλλά έλξη και περιέργεια. Οι αναπαραστάσεις του ανορθόδοξου, του αλλόκοτου ή του αντισυμβατικού συνδέονται με την ανάγκη έκφρασης της εσωτερικής πολυπλοκότητας που βιώνει αυτή η γενιά.

Η σημερινή γενιά παιδιών και εφήβων έχει έρθει σε επαφή με την ψηφιακή πραγματικότητα από τη βρεφική ηλικία. Μεγαλώνει μέσα από τις οθόνες, διαμορφώνει ταυτότητα μέσα από το ψηφιακό αποτύπωμα και υιοθετεί τάσεις που γεννιούνται στα social media και μεταδίδονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η δημοφιλία των Labubu κούκλων. Κάθε γενιά κατασκευάζει τις δικές της πολιτισμικές «γλώσσες» και αισθητικές· η σημερινή επηρεάζεται βαθιά από διεθνή πρότυπα και τις παγκόσμιες τάσεις, που πλέον φτάνουν άμεσα στα μάτια και τη φαντασία των παιδιών.

Το φαινόμενο των θεωριών συνωμοσίας γύρω από τις κούκλες Labubu και η παρουσία τους στα social media, με πιο εντόνο παράδειγμα την πεποίθηση πως είναι «κατοικία» του δαίμονα Pazuzu, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα της δυναμικής της μαζικής ψυχολογίας στην ψηφιακή εποχή. Σε περιόδους γενικευμένης ανασφάλειας, αβεβαιότητας και άγχους οι άνθρωποι αναζητούν συμβολισμούς για να εξηγήσουν το ανεξήγητο και να αποκτήσουν αίσθηση ελέγχου. Η αναγωγή ενός φαινομενικά αθώου αντικειμένου σε «δαιμονική» φιγούρα λειτουργεί ως μηχανισμός προβολής των εσωτερικών φόβων σε κάτι απτό, εξωτερικό και, θεωρητικά, αντιμετωπίσιμο.

Η πράξη της καύσης της κούκλας, όπως παρουσιάζεται σε πλατφόρμες όπως το TikTok, δεν αποτελεί απλώς μια έντονη αντίδραση, αλλά μια συμβολική πράξη εκτόνωσης. Μέσα από αυτή, οι συμμετέχοντες επιχειρούν να «εξορκίσουν» έναν εσωτερικό φόβο, να απομακρύνουν ένα αγχογόνο σύμβολο και να ανακτήσουν το αίσθημα ελέγχου. Πρόκειται για μια τελετουργικού τύπου συμπεριφορά που επιβεβαιώνει την ανάγκη των ανθρώπων – και κυρίως των εφήβων – να επεξεργαστούν συναισθήματα σύγχυσης, ματαίωσης ή απειλής.

Το πιο σημαντικό μήνυμα για τους γονείς είναι να μη σπεύσουν να αντιδράσουν παρορμητικά με αποδοχή ή απόρριψη απέναντι στο ενδιαφέρον του παιδιού για μια κούκλα Labubu ή οποιαδήποτε παρόμοια τάση. Αντίθετα, η πρώτη αντίδραση θα πρέπει να είναι η ενεργητική ακρόαση και η κατανόηση. Μπορεί να είναι η ιδανική αφορμή για μια ουσιαστική συζήτηση: «Τι σου αρέσει σε αυτή την κούκλα; Σου φαίνεται αστεία, τρομακτική ή διαφορετική;». Μέσα από τέτοιες ερωτήσεις, ο γονιός μπορεί να ανακαλύψει τι συμβολίζει πραγματικά για το παιδί αυτή η εικόνα και να το βοηθήσει να εκφράσει συναισθήματα και σκέψεις που ίσως δεν είχε άλλο τρόπο να αρθρώσει.

Δεν χρειάζεται οι γονείς να συμφωνούν με κάθε μόδα ή να ακολουθούν άκριτα κάθε τάση. Αυτό που έχει σημασία είναι να κατανοούν τι ανάγκη εξυπηρετεί για το παιδί η υιοθέτηση αυτής της εικόνας: μήπως αναζητά κάτι διαφορετικό; Μήπως παίζει με τον φόβο ως τρόπο ελέγχου του; Ή μήπως πρόκειται απλώς για ένα χιουμοριστικό ή «viral» αντικείμενο χωρίς ιδιαίτερο συναισθηματικό βάρος;

Εξίσου σημαντικό, όμως, είναι οι ίδιοι οι γονείς να αναγνωρίζουν τη δική τους τάση να υιοθετούν ή να επηρεάζονται από τις σύγχρονες μόδες και τάσεις, καθώς συχνά τα παιδιά δεν μιμούνται μόνο συνομηλίκους ή διάσημους ανθρώπους, αλλά κυρίως τους ίδιους τους γονείς τους. Η στάση των ενηλίκων απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα λειτουργεί ως καθρέφτης, επηρεάζοντας καθοριστικά τη συμπεριφορά και τη συναισθηματική αντίδραση των παιδιών.