Ο Τάσος Λειβαδίτης έγραψε κάποτε πως ο μεγαλύτερος θησαυρός κάποιου πριν πέσει για ύπνο είναι η πολυσήμαντη αυριανή του μέρα. Και το γεμάτο Βελλίδειο, τα μάτια φίλων και αντιπάλων στην ομιλία του Αλέξη Τσίπρα στο κλείσιμο του συνεδρίου του Economist, είναι ενδεικτικό της τακτικής που ακολουθεί και η οποία, ακόμα κι αν δεν το λέει, οδηγεί αυτονόητα στην επάνοδό του. Δεν είναι μια καινούργια τακτική αυτή: ο πρώην πρωθυπουργός επένδυσε στην προσδοκία σε κάθε βήμα που έκανε προς το Μέγαρο Μαξίμου το 2015 – και σήμερα, το μεγαλύτερο εμπόδιο που έχει να υπερβεί είναι ο δείκτης αναξιοπιστίας ενός πολιτικού που δεν πραγματοποίησε όσα υποσχέθηκε. Σε αυτό το πλαίσιο, το rebranding επιβάλλει πρώτα πολιτικές και έπειτα τα υπόλοιπα – ο Τσίπρας εμφανώς πια καλλιεργεί το προφίλ εκείνου που μπορεί «να τα βάλει» με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, με στόχο να ξεπεράσει το γεγονός ότι έχει χάσει τρεις εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις απέναντί του. Από εδώ και πέρα αναμένεται να μιλάει για το παρελθόν μόνο για τα, κατά την εκτίμησή του, θετικά οικονομικά στοιχεία που η κυβέρνησή του παρέδωσε – η αυστηρή κριτική που αναμενόταν να ασκήσει στην κυβέρνηση από τη Θεσσαλονίκη θα συνοδευόταν με το όραμά του για την Ελλάδα του 2030.
«Ηθικό ζήτημα»
Ο πρώην πρωθυπουργός επέμεινε σε αυτό που περιέγραψε ως «δείκτες ντροπής»: «Είμαστε 24οι στους 27 της ΕΕ, στην αποτελεσματικότητα του Δημοσίου, 25οι στην ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης, 26οι σε αγοραστική δύναμη. Αλήθεια (…) Το ακούει κανείς στο Μέγαρο Μαξίμου αυτό το καμπανάκι;», σχολίασε. «Στις μέρες μας ένα ηθικό ζήτημα έχει γίνει κυρίαρχο πολιτικό, κοινωνικό, αλλά και οικονομικό ζητούμενο. Η εντιμότητα», τόνισε. «Γιατί η διαφθορά που ξεκινάει από θύλακες της κυβέρνησης διαβρώνει το κράτος. Γιατί η αναξιοκρατία, που ξεκινάει από το Μαξίμου διαβρώνει την εμπιστοσύνη στο κράτος. Γιατί η μεροληψία, η εύνοια για τους «δικούς μας», για τους έχοντες, για συγγενείς και φίλους, για κομματικούς παράγοντες, που ξεκινάει από την εκτελεστική εξουσία, απλώνεται στη Δικαιοσύνη και απαξιώνει το κράτος».
Στη δική του ανάγνωση, κύριο χαρακτηριστικό της σημερινής πολιτικής είναι η διάκριση μεταξύ της κοινωνίας του ενός πέμπτου και των τεσσάρων πέμπτων. Ο Τσίπρας διατείνεται ότι η σημερινή κατάσταση δεν αντιμετωπίζεται με προεκλογικές παροχές, αλλά απαιτεί αλλαγή παραδείγματος, μια αλλαγή οικονομικού και παραγωγικού μοντέλου, καθώς και ένα μεγάλο αναπτυξιακό σοκ «εφάμιλλο των αντίστοιχων της περιόδου Τρικούπη και Βενιζέλου» – και αν η γλώσσα θυμίζει κάτι από το πράσινο παρελθόν, είναι γιατί ο πρώην πρωθυπουργός στοχεύει εμφανώς πια στους ψηφοφόρους που μένουν αποστασιοποιημένοι από την κρίση και μετά, από τη μάζα πασοκογενών της μεγάλης δεξαμενής του 40% του 2009 που ενδεχομένως τον στήριξαν μετέπειτα και απογοητεύτηκαν από τη στάση που τήρησε από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Σε αυτόν τον ευρύτερο κεντροαριστερό χώρο, πρώην και νυν ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ ακόμα και με αναφορές στο Κέντρο, φαίνεται ότι στο επιτελείο του εκτιμούν πως έχει αντίκτυπο και η διάσταση του «νέου ηθικού, κοινωνικού και οικονομικού πατριωτισμού» – συνεκτικό στοιχείο για το Εθνικό Σχέδιο Ανάτασης που προτείνει, σε ορίζοντα πενταετίας.
Δύο νέες προτάσεις
Πριν από λίγες μέρες, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης σχολίασε πως ο Τσίπρας θα λείψει «στους 17.000 βαρυποινίτες». Και ο πρώην πρωθυπουργός σήκωσε το γάντι, καταγγέλλοντας τοξικότητα: «Θέση της κυβέρνησης είναι πως για όσα λέω ενδιαφέρονται μόνο βιαστές, εμπρηστές και εν γένει εγκληματίες. Βλέποντάς σας, κατάλαβα ότι η ανησυχία μου ήταν αβάσιμη». Στην πραγματικότητα, απάντησε υιοθετώντας ένα πιο τεχνοκρατικό προφίλ, αναφερόμενος διεξοδικά στους άξονες του Εθνικού Σχεδίου Ανάτασης. Για αλλαγές στο κράτος, στην παραγωγή, στη στήριξη της εργασίας, τη δημιουργία ενός πλαισίου ανθεκτικότητας και ενεργειακής ασφάλειας, ενώ ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στο δημογραφικό, τη μείωση του ιδιωτικού χρέους, την τεχνολογική αναβάθμιση και ψηφιακή αυτονομία. Παρουσίασε, ωστόσο, δύο νέες προτάσεις, που δεν θυμίζουν άλλα κόμματα της προοδευτικής αντιπολίτευσης: την εισαγωγή μιας πατριωτικής εισφοράς για τα πολύ μεγάλα εισοδήματα, που κατευθύνεται σε έναν ειδικό κλειστό λογαριασμό με προτεραιότητα τη στήριξη των νέων γενεών και τη δημιουργία ενός Εθνικού Ταμείου Σύγκλισης με στόχο την κατεύθυνση και υλοποίηση επενδύσεων σε τομείς στρατηγικής προτεραιότητας, σε συνδυασμό ιδιωτικού και δημοσίου. Παράλληλα, αναφέρθηκε στο ορόσημο της «εθνικής πυξίδας», που θα υπηρετήσει τη θεσμική αλλαγή που πρότεινε και έφερε τη δωρέα ενός ασθενοφόρου από την Αθηνά Παπαχρήστου, από το υστέρημά της, σε αντιπαραβολή με τα «επιδοτούμενα κομματικά στελέχη που κυκλοφορούν με τις Πόρσε», για να μιλήσει για την «άλλη Ελλάδα».
Αρκούν αυτά για να επιστρέψει με αξιώσεις ο Τσίπρας; Η αμφισημία που παρουσιάζεται για όλα τα πρακτικά μιας επανόδου, η έλλειψη οργανωτικών δομών, η έλλειψη προσώπων, η ταυτόχρονη παρουσία τεσσάρων διαφορετικών κομμάτων στην Κεντροαριστερά – με ένα ΠΑΣΟΚ που το 2015 στο 3% ήταν αρκετό για να του στερήσει την αυτοδυναμία και δέκα χρόνια μετά είναι αξιωματική αντιπολίτευση με διψήφιο ποσοστό και αφήγημα επανόδου –, και η επιμονή κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης στο «τυχοδιωκτικό» παρελθόν του ανοίγουν ένα πεδίο που δεν μοιάζει τόσο εύκολα διαχειρίσιμο. Η ευκαιρία, πάντως, είναι μόνο μία.