Το Φιλοσοφικό Καφενείο της πόλης μας είχε την περίσσια και μεγάλη τύχη να συζητήσει για τον κορυφαίο μας φιλόσοφο, ο οποίος ίδρυσε και οριοθέτησε, αλλά και καθόρισε την πορεία της Φιλοσοφίας στον Κόσμο, τον Πλάτωνα, την Τρίτη, 2 Σεπτεμβρίου 2025.
Η “Πολιτεία” (ή Περί Δικαίου) είναι ένα από τα γνωστότερα έργα του Πλάτωνα, το οποίο γράφτηκε περίπου το 380 π.Χ., ή ολοκληρώθηκε γύρω στα 374 π.Χ., και έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή τόσο στη φιλοσοφία, όσο και στην πολιτική θεωρία.
Όλοι οι θαμώνες του Καφενείου έλαβαν από ένα καλαίσθητο και πολυσέλιδο βιβλιάριο με όλες τις πληροφορίες για την “Πολιτεία” και με αυτό ως βάση έγινε μία απαραίτητη κατατοπιστική γραπτή και ιστορική Εισαγωγή στο έργο.
Στην “Πολιτεία”, ο Σωκράτης και άλλοι εξέχοντες Αθηναίοι συζητούν τη σημασία της δικαιοσύνης και εξετάζουν κατά πόσο είναι πιο ευτυχισμένος ένας δίκαιος άνθρωπος από έναν άδικο, κατασκευάζοντας μια ουτοπική πολιτεία, την “Καλλίπολη”, με κυβερνώντες τους φιλόσοφους-βασιλείς.
Η “Πολιτεία” χωρίζεται σε 10 βιβλία.
Ο διαχωρισμός δεν προέρχεται από τον Πλάτωνα αλλά από τους μεταγενέστερους μελετητές. Στη συνέχεια παρουσιάστηκε μια επιγραμματική περιγραφή των περιεχομένων κάθε βιβλίου.
Η ιδεώδης πολιτεία χαρακτηρίζεται από τέσσερις αρετές: σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη και δικαιοσύνη. Ο κάθε ένας στην κοινωνία κάνει αυτό που χρειάζεται, ανάλογα με τον ρόλο του μέσα σε αυτήν. Προς το τέλος του έργου, ο Σωκράτης επανέρχεται στο ζήτημα της σύγκρισης του δίκαιου και άδικου ανθρώπου.
Ο Πλάτων αφιερώνει μεγάλο τμήμα της “Πολιτείας” του στις συζητήσεις σχετικά με την Ιδεώδη Πολιτεία.
Ωστόσο, παρέμενε το θέμα του τύπου διακυβέρνησης, οπότε η συζήτηση καταλήγει σε τέσσερα είδη πολιτευμάτων, τα οποία δεν μπορούν να επιβιώσουν: η τιμοκρατία, η ολιγαρχία (πλουτοκρατία), η δημοκρατία και η τυραννία (ο δεσποτισμός).
Ειδικά για τη Δημοκρατία, ο Πλάτων σημειώνει:
“Καθώς μεγαλώνει το κοινωνικοοικονομικό χάσμα, αυξάνονται και οι εντάσεις ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις, δίνοντας χώρο για την εμφάνιση της Δημοκρατίας. Οι φτωχοί ανατρέπουν τους άπειρους ολιγαρχικούς και σύντομα παρέχουν ελευθερίες σε όλους τους πολίτες. Κάποιος δημαγωγός σύντομα ανέρχεται για να προστατέψει το ‘δίκιο των κατώτερων τάξεων’. Οι άνθρωποι ‘μεθούν’ με τόση ανεξέλεγκτη ελευθερία και έτσι επέρχεται η Τυραννία, το πιο καταπιεστικό είδος διακυβέρνησης”.
Στη συνέχεια δόθηκε μία ιστορική εικόνα της Πολιτείας και ότι αυτή επηρέασε ολόκληρο τον Κόσμο από την αρχαία Ελλάδα, τη Ρώμη, και τον 20ό αιώνα με την εμφάνιση νέων έργων πολιτικής διακυβέρνησης, όπως από τον Τόμας Μουρ, με το έργο του “Ουτοπία”, και άλλων συγγραφέων με τίτλο “Δυστοπία”, ακόμη και του μυθιστορήματος “1984” του Τζορτζ ;Oργουελ και της κινηματογραφικής τριλογίας “The Matrix”.
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ “ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ”
Ο καλεσμένος μας καθηγητής, Matthew Sharpe, από το Καθολικό Πανεπιστήμιο Αυστραλίας (Australian Catholic University – ACU) έκανε μία εμπεριστατωμένη και λεπτομερή κριτική ανάλυση του έργου και έθιξε όλα τα σημεία που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Ανέπτυξε γλαφυρά τη θεματολογία του έργου, αλλά και περισσότερο τον ορισμό της δικαιοσύνης, αναφερόμενος στα λόγια του Σωκράτη, του σοφιστή Θρασύμαχου και των υπολοίπων.
Ανέλυσε πολύ απλά την “Αλληγορία του Σπηλαίου” και αναφέρθηκε διεξοδικά στις μορφές διακυβέρνησης και τόνισε τους λόγους γιατί ο Πλάτων ήταν επιφυλακτικός για τη Δημοκρατία, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Μετά το σύντομο διάλειμα με τον καφέ το τσάι και τα γλυκά, ακολούθησε μία ενδιαφέρουσα συμποσιακή συζήτηση στην οποία έλαβε μέρος όλο το ακροατήριο με πολλές και διάφορες ερωτήσεις τις οποίες απάντησε ο καθηγητής Sharpe, τονίζοντας ότι οι νέοι μας σήμερα ενδιαφέρονται για τα φιλοσοφικά θέματα, ιδιαίτερα για τη στωική φιλοσοφία.
Όσο για το έργο του Πλάτωνα τόνισε ότι όπως λέει το παλιό ρητό “Η δυτική φιλοσοφία είναι μια σειρά υποσημειώσεων στον Πλάτωνα” και ότι το όραμα του Έλληνα φιλοσόφου εξακολουθεί να μας προκαλεί σήμερα (Τhe Greek Philosopher’s Vision Still Challenges Us Today).
A VERY SHORT SYNOPSIS OF PLATO’S THE REPUBLIC
Plato’s The Republic is a profound exploration of justice, morality, politics, and human nature. Written as a dialogue primarily between Socrates and other Athenians, the work presents a vision of the ideal society and examines the nature of justice both in the individual and the state. It is a cornerstone of Western philosophical thought and addresses questions that remain relevant today. The Republic is divided into ten books, each exploring different aspects of justice, politics, education, and human nature. The central themes revolve around the following questions: What is justice? Why should one live a just life? What is the ideal society? What is the nature of knowledge and reality?
The post Η Δυτική φιλοσοφία είναι μια σειρά υποσημειώσεων στον Πλάτωνα appeared first on ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.