Η πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριαρχείου για αλλαγή του Καταστατικού Χάρτη της Κρήτης είναι το επιστέγασμα μιας σοβούσας κρίσης στην ημιαυτόνομη Εκκλησία της Μεγαλονήσου εδώ και αρκετό καιρό. Μιας κρίσης που εκδηλώθηκε όμως και έγινε δημόσια γνωστή με αφορμή την πρόσφατη, ομόφωνη αλλά ατελέσφορη επιθυμία της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης να εκλέξει με το μεταθετό ως Μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου (Χανίων) τον σημερινό Τοποτηρητή της Μητροπόλεως, 61χρονο Μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου, Αμφιλόχιο Ανδρονικάκη.
Το νήμα των γεγονότων φτάνει – επίσημα τουλάχιστον – στην άνοιξη. Στις 8 Απριλίου απεβίωσε ο Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου, Δαμασκηνός Παπαγιαννάκης, ύστερα από πολυετή μάχη με τον καρκίνο. Ομόθυμα οι επτά από τους οκτώ μητροπολίτες του νησιού, μαζί με τον επικεφαλής Αρχιεπίσκοπο, Ευγένιο Αντωνόπουλο, προσανατολίστηκαν στην εκλογή με το μεταθετό του 8ου Μητροπολίτη της Κρήτης, του από Κισσάμου και Σελίνου, Αμφιλόχιου.
Το Φανάρι, γνώστης των τεκταινομένων, απευθύνει στις 28 Απριλίου – για πρώτη φορά στην εκκλησιαστική ιστορία – ερώτημα στο ελληνικό υπουργείο Παιδείας για τη νομιμότητα και κανονικότητα της επιλογής του μεταθετού, προκειμένου να προκαταλάβει τις εξελίξεις. Η απάντηση ήταν αρνητική, κατά έγκριτους πανεπιστημιακούς της Θεολογικής Σχολής, «αναπόφευκτα αρνητική». «Εκλόγιμοι είναι οι εγγεγραμμένοι στον ειδικό κατάλογο του άρθρου 22, τον κατάλογο των “προς αρχιερατείαν εκλογίμων”» αναφερόταν στην απάντηση της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων και προσετίθετο με σαφήνεια πως «στον κατάλογο αυτόν δεν μετέχουν οι Αρχιερείς (Μητροπολίτες) της Εκκλησίας Κρήτης και ως εκ τούτου δεν είναι εκλόγιμοι για την πλήρωση χηρεύουσας Μητρόπολης».
Παρά το γεγονός πως το Πατριαρχείο ενημέρωσε την Κρήτη για την ερμηνεία που δίνει η κυβέρνηση στον νόμο του 1961 με τον οποίο έγινε νόμος του κράτους ο Καταστατικός Χάρτης, υπογραμμίζοντας πως συμφωνεί με αυτήν, οι ιεράρχες της ημιαυτόνομης Εκκλησίας δεν έδειξαν να πείθονται και προχώρησαν σε μια ατελέσφορη συνεδρίαση για την εκλογή Μητροπολίτη Κυδωνίας στις 2 Μαΐου.
Στάση αναμονής
Η συνεδρίαση διεκόπη έπειτα από παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου και στις 8 Μαΐου η κυβέρνηση περνά εσπευσμένα με τροποποίηση στον Ν. 4149/1961 (Καταστατικός Χάρτης Κρήτης) την απαγόρευση του μεταθετού. Και σε επιστέγασμα όλων αυτών, στις 29 Αυγούστου 2025 η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, υπό την προεδρία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, ανακοίνωσε επίσημα πως «απεφασίσθη η έναρξις της διαδικασίας προς αναθεώρησιν του Καταστατικού Χάρτου της εν Κρήτῃ Εκκλησίας, κατά τον προβλεπόμενον υπό του ισχύοντος τρόπον». Μέχρι στιγμής πάντως η Εκκλησία της Κρήτης τηρεί στάση αναμονής και δεν δείχνει να έχει πρόθεση να προχωρήσει στην εκλογή νέου Μητροπολίτη για την κεντρική Μητρόπολη των Χανίων, η οποία ούτως ή άλλως ελέγχεται τους τελευταίους μήνες από τον Μητροπολίτη Κισσάμου Αμφιλόχιο, τον οποίο έχει ορίσει Τοποτηρητή. Μόνο από άμβωνος ο δυναμικός Αρχιεπίσκοπος Κρήτης, Ευγένιος, καταφέρθηκε κατά της κυβέρνησης, ενοχλημένος από την ανάμειξή της, χωρίς όμως να υπάρξει συνέχεια.
Το μεταθετό που αναδεικνύεται σε επίμαχο ζήτημα στην επικείμενη τροποποίηση του Καταστατικού Χάρτη, λόγω της φόρτισης των πολλών και διαπλεκόμενων γεγονότων των τελευταίων ημερών στην Κρήτη, είναι μια σπάνια αλλά αποδεκτή τακτική. Κατά τους περισσότερους πανεπιστημιακούς, κληρικούς και μη, οι Κανόνες της Εκκλησίας (14ος Αποστολικός, 15ος της Α’ Οικουμενικής, 21ος της Αντιόχειας, 1ος και 2ος της Σαρδικής) απαγορεύουν τη μετακίνηση επισκόπων, καθώς θεωρούν τη σύνδεσή τους με την Επισκοπή, για την οποία αρχικώς χειροτονήθηκαν, ισόβια και σχέση Νυμφίου με Νύμφη, οπότε κάθε μετάθεση επισκόπου θεωρείται διαζύγιο, ενέργεια αδιανόητη για την Εκκλησία.