Αρκετές χώρες του ΝΑΤΟ προειδοποιούν πλέον ανοιχτά τη Μόσχα ότι είναι έτοιμες να καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη που θα εισβάλουν στον εναέριο χώρο τους
Οι επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις του εναέριου χώρου του ΝΑΤΟ τις τελευταίες εβδομάδες έχουν φέρει στο προσκήνιο ένα δύσκολο ερώτημα: πρέπει η Συμμαχία να απαντήσει καταρρίπτοντας ρωσικά αεροσκάφη;
Το Politico προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα αυτό αλλά και να εξηγήσει τη μέχρι στιγμής εξαιρετικά προσεκτική απάντηση της Συμμαχίας στις ρωσικές προκλήσεις.
Την Παρασκευή, τρία ρωσικά MiG-31 παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Εσθονίας για 12 λεπτά, προτού αναχαιτιστούν από μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ, μεταξύ αυτών και ιταλικά F-35 που συμμετέχουν στην ενισχυμένη αποστολή εναέριας αστυνόμευσης της Βαλτικής. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Πολωνίας – τουλάχιστον τρία εξ αυτών καταρρίφθηκαν ύστερα από την παρέμβαση πολωνικών F-16 και ολλανδικών F-35.
«Η Ρωσία δεν πρέπει να έχει καμία αμφιβολία: το ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοι θα χρησιμοποιήσουν, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, όλα τα απαραίτητα στρατιωτικά και μη στρατιωτικά εργαλεία για να αμυνθούν», ανέφεραν σε κοινή ανακοίνωσή τους οι πρέσβεις του ΝΑΤΟ την Τρίτη.
Η Μόσχα, από την πλευρά της, επιμένει πως δεν έχει κάνει κάποιο λάθος.
Αλλά αρκετές χώρες του ΝΑΤΟ, ανάμεσά τους η Πολωνία και η Σουηδία, προειδοποιούν πλέον ανοιχτά τη Μόσχα ότι είναι έτοιμες να καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη που θα εισβάλουν στον εναέριο χώρο τους.
Βέβαια, όπως σημειώνει ο Τσάρλι Σαλόνιους-Παστερνάκ, διευθύνων σύμβουλος του think tank Nordic West Office με έδρα το Ελσίνκι, υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ Μόσχας και ΝΑΤΟ: «Η Ρωσία θεωρεί πως βρίσκεται σε πολεμική σύγκρουση μαζί μας και με τη Δύση. Εμείς δεν το βλέπουμε έτσι· κι αυτό αλλάζει τους κανόνες εμπλοκής μας».
1. Ποιοι είναι οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ
Οι κανόνες εμπλοκής της Συμμαχίας είναι απόρρητοι. Ορίζουν «τις παραμέτρους των κινήσεων του στρατού σε κάθε δεδομένη κατάσταση, άρα είναι διαφορετικοί ανάλογα με την αποστολή ή την επιχείρηση», εξηγεί η Οάνα Λουνγκέσκου, πρώην εκπρόσωπος Τύπου του ΝΑΤΟ και αναλύτρια σήμερα στο βρετανικό Royal United Services Institute.
Οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ ευθυγραμμίζονται με τις πολιτικές κατευθύνσεις της Συμμαχίας. «Για το ΝΑΤΟ, η βασική πολιτική γραμμή είναι πως πρόκειται για αμυντική συμμαχία, που έχει στόχο την αποτροπή της επιθετικότητας και την πρόληψη συγκρούσεων· και αν αυτά αποτύχουν, την άμυνα και την ήττα του αντιπάλου», τονίζει η Λουνγκέσκου.
Τους κανόνες εμπλοκής εγκρίνει το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC), στο οποίο συμμετέχουν όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ. Εφαρμόζονται από τον Ανώτατο Συμμαχικό Διοικητή Ευρώπης (SACEUR), θέση που κατέχει σήμερα ο Αμερικανός πτέραρχος Αλέξους Γκρίνκεβιτς. Όπως κάθε πολιτική απόφαση της Συμμαχίας, απαιτούν ομοφωνία.
2. Τι ισχύει για τις εθνικές ένοπλες δυνάμεις
Οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ δεν εμποδίζουν τις ένοπλες δυνάμεις των χωρών-μελών να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις στον εθνικό εναέριο χώρο τους, όταν ενεργούν υπό εθνική διοίκηση.
Η Λιθουανία, για παράδειγμα, υιοθέτησε την Τρίτη νέους κανόνες που επιτρέπουν στις ένοπλες δυνάμεις της να αντιδρούν «νωρίτερα και ταχύτερα» σε τυχόν παραβιάσεις. Η δε Ρουμανία, της οποίας ο εναέριος χώρος έχει παραβιαστεί πολλές φορές από ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, συγκαλεί το Ανώτατο Αμυντικό Συμβούλιο για να καθορίσει τους δικούς της κανόνες εμπλοκής σε περίπτωση νέων παραβιάσεων από drones ή επανδρωμένα αεροσκάφη.
Ωστόσο, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μια μονομερής ενέργεια να προκαλέσει κλιμάκωση, όπως άφησε να εννοηθεί ο Πολωνός πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ, τη Δευτέρα.
«Είμαστε έτοιμοι για οποιαδήποτε απόφαση στοχεύει στην καταστροφή αντικειμένων που μας απειλούν, όπως ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη», δήλωσε ο Τουσκ κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, προσθέτοντας όμως πως απαιτείται και μια κοινή στάση από τους συμμάχους του ΝΑΤΟ.
«Πρέπει να είμαι 100% σίγουρος… πως όλοι οι σύμμαχοί μας θα to αντιμετωπίσουν (σ.σ. ένα τέτοιο συμβάν) ακριβώς με τον ίδιο τρόπο όπως κι εμείς. Πρέπει να είμαι 100% σίγουρος ότι όταν η σύγκρουση εισέλθει σε μια τόσο οξεία φάση, δεν θα είμαστε μόνοι σε αυτό», συνέχισε ο Πολωνός πρωθυπουργός. «Πρέπει να το σκεφτούμε δύο φορές πριν αποφασίσουμε για ενέργειες που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια πολύ οξεία φάση της σύγκρουσης», πρόσθεσε.
Βέβαια, ένα τέτοιο σενάριο δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο περιστατικό της Παρασκευής πάνω από την Εσθονία, διότι τα κράτη της Βαλτικής δεν διαθέτουν δικούς τους στόλους μαχητικών αεροσκαφών και βασίζονται στις αποστολές εναέριας αστυνόμευσης του ΝΑΤΟ.
Όπως σημειώνει, όμως, πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, ακριβώς επειδή η Εσθονία δεν έχει δικά της πολεμικά αεροσκάφη, η Ρωσία παραβίασε τον εναέριο χώρο της. «Εάν η εισβολή είχε πραγματοποιηθεί πάνω από τη Φινλανδία, οι Φινλανδοί θα μπορούσαν να αποφασίσουν να τα καταρρίψουν. Στον εναέριο χώρο της Βαλτικής, είμαστε υποχρεωμένοι να ακολουθήσουμε την αλυσίδα διοίκησης του ΝΑΤΟ».
3. Γιατί το ΝΑΤΟ δεν κατέρριψε τα MiG-31
Σύμφωνα με το Politico, υπάρχουν διάφοροι λόγοι -τόσο πολιτικοί όσο και στρατιωτικοί- για τους οποίους τα πολεμικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ δεν κατέρριψαν τα ρωσικά MiG-31 που παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Εσθονίας την προηγούμενη εβδομάδα.
«Η απόφαση για το αν θα καταρριφθεί ένα αεροσκάφος… βασίζεται πάντα στις πληροφορίες για την απειλή που συνιστά», εξήγησε ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε την Τρίτη, τονίζοντας ότι στην Εσθονία «δεν υπήρχε άμεση απειλή».
Ουσιαστικά κινήθηκε στην ίδια γραμμή με την πρωθυπουργό της Εσθονίας, Κρίστεν Μίχαλ, η οποία δήλωσε ότι «υπάρχουν διάφορες παράμετροι στη χρήση βίας», αφήνοντας να εννοηθεί ότι το περιστατικό δεν τις πληρούσε, όσο προκλητικό κι αν ήταν.
Η αντίδραση του ΝΑΤΟ ήταν σύμφωνη με το πρωτόκολλο δήλωσε και ο πρώην αρχηγός της αεροπορίας της Εσθονίας, Γιάακ Τάριεν, μιλώντας σε τοπικά μέσα ενημέρωσης, προσθέτοντας ότι δεν χρησιμοποιείται αυτομάτως βία σε καιρό ειρήνης, καθώς μπορεί να πρόκειται για λάθος.
Σύμφωνα με τον Μίκολα Μπιελιέσκοφ, Ουκρανό αναλυτή και ερευνητή στο Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών της Ουκρανίας, ρόλο στον τρόπο με τον οποίο αντέδρασε το ΝΑΤΟ έπαιξαν τόσο ο κίνδυνος κλιμάκωσης όσο και η αβεβαιότητα σχετικά με τη στάση του Ντόναλντ Τραμπ.
«Υπό όρους, κανείς δεν θα ξεκινήσει τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο εξαιτίας αυτού», σημειώνει, προσθέτοντας ότι οι Ευρωπαίοι «θεωρούν πως το ΝΑΤΟ είναι συγκρατημένο λόγω της αβεβαιότητας για το πώς θα αντιδράσουν οι ΗΠΑ επί Τραμπ».
4. Εξετάζει το ΝΑΤΟ την αλλαγή των κανόνων εμπλοκής;
Δεν είναι σαφές εάν οι υφιστάμενοι κανόνες εμπλοκής της Συμμαχίας επιτρέπουν στα νατοϊκά μαχητικά να καταρρίψουν ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη – και αν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις.
Εντός της Συμμαχίας, πάντως, η γενική αίσθηση είναι ότι οι αμυντικές ικανότητες του ΝΑΤΟ είναι επαρκής.
«Θα γίνουν πολλές συζητήσεις» μετά το συμβάν στην Εσθονία, σημειώνει διπλωμάτης του ΝΑΤΟ που μίλησε στο Politico υπό τον όρο της ανωνυμίας, «αλλά δεν υπάρχει η αίσθηση ότι μας ξεπέρασαν οι εξελίξεις».
Όπως σημειώνει, όμως, το Politico υπάρχουν διαρκώς διαβουλεύσεις για το αν πρέπει να αυστηροποιηθούν οι κανόνες αεροπορικής αστυνόμευσης του ΝΑΤΟ. «Οι διαβουλεύσεις για τα κατάλληλα μέτρα και τους τρόπους αντίδρασης στο ΝΑΤΟ θα συνεχιστούν. Είναι σημαντικό η Ρωσία να αλλάξει συμπεριφορά», τονίζει ανώτερος διπλωμάτης της Συμμαχίας.
Ανώτεροι αξιωματούχοι στην Εσθονία, τη Λιθουανία και την Τσεχία πάντως ζητούν πιο σκληρή απάντηση την επόμενη φορά που η Ρωσία θα δοκιμάσει τα αντανακλαστικά του ΝΑΤΟ, όπως η κατάρριψη των μαχητικών της Μόσχας. «Πρέπει να απαντήσουμε αναλόγως, ενδεχομένως και με κατάρριψη ρωσικών αεροσκαφών», δήλωσε ο πρόεδρος της Τσεχίας, Πετρ Πάβελ.
Ανάλογη ήταν και η απάντηση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, όταν ρωτήθηκε επ’ αυτού στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών την Τρίτη. Συγκεκριμένα, ερωτηθείς εάν πιστεύει πως οι χώρες του ΝΑΤΟ θα πρέπει να καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη που θα προβούν σε παραβιάσεις, απάντησε: «Ναι, το πιστεύω».
«Μήνυμα ελήφθη», απάντησε ο Υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, Ράντοσλαβ Σικόρσκι.
5. Πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν οι κανόνες εμπλοκής
Κατά κανόνα, οι αλλαγές στους κανόνες εμπλοκής πρέπει να εγκριθούν από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο, όπου θα πρέπει να υπάρξει ομόφωνη απόφαση βάσει στρατιωτικών εισηγήσεων και σε συνεννόηση με τον Ανώτατο Συμμαχικό Διοικητή Ευρώπης (SACEUR), Αλέξους Γκρίνκεβιτς.
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όμως, ο Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής Ευρώπης έχει αποκτήσει μεγαλύτερη ευελιξία, ώστε να κάνει προσαρμογές χωρίς να χρειάζεται εκ νέου έγκριση – όπως να στείλει περισσότερα πλοία ή αεροσκάφη σε συγκεκριμένες περιοχές.
«Τα αμυντικά σχέδια του ΝΑΤΟ ενεργοποιήθηκαν στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Αυτά τα σχέδια… συνεχίζουν να προσαρμόζονται, κάτι που δίνει επίσης στον SACEUR σημαντική εξουσία ως προς τη διαχείριση υλικού και δυνάμεων», σημειώνει η πρώην εκπρόσωπος Τύπου της Συμμαχίας, Οάνα Λουνγκέσκου.
6. Τι συνέβη την τελευταία φορά που χώρα του ΝΑΤΟ κατέρριψε ρωσικό αεροσκάφος
Το 2015, η Τουρκία κατέρριψε ένα Sukhoi-24M κοντά στα τουρκο-συριακά σύνορα, μετά από παραβίαση 17 δευτερολέπτων και αφού είχαν προηγηθεί αρκετές προειδοποιήσεις.
Έχει σημασία, ωστόσο, ότι αυτό δεν συνέβη στο πλαίσιο επιχείρησης του ΝΑΤΟ -σε αντίθεση με το περιστατικό στην Εσθονία- αλλά μάλλον στο πλαίσιο εθνικής πρωτοβουλίας. «Έχουν δική τους αεροπορία, αποφάσισαν μονομερώς και ενημέρωσαν τους συμμάχους (ενδελεχώς) εκ των υστέρων. Και αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικό», σημειώνει ανώτατος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ.
Η Άγκυρα επικαλέστηκε το Άρθρο 4 του ΝΑΤΟ και έδωσε στη δημοσιότητα τα ηχητικά των προειδοποιήσεων στο Βορειατλαντικό Συμβούλιο, το οποίο στη συνέχεια εξέδωσε σχετική ανακοίνωση. Ακολούθως, η Συμμαχία συνέδραμε την Τουρκία στην επιτήρηση του εναέριου χώρου της με πρόσθετα αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης AWACS.
Σύμφωνα με τον πρώην αρχηγό της αεροπορίας της Εσθονίας, Γιάακ Τάριεν, το συμβάν είχε επιπτώσεις: Η Μόσχα επέβαλε εμπορικές κυρώσεις στην Άγκυρα, και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τελικά ζήτησε συγγνώμη.
Τα ρωσικά αεροσκάφη σταμάτησαν όμως να πετούν στον τουρκικό εναέριο χώρο.
Πηγή: skai.gr
Το άρθρο Με το δάχτυλο στη σκανδάλη το ΝΑΤΟ – Πώς απαντά στις ρωσικές παραβιάσεις εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.