Δεν ήταν εύκολο να βρεθεί η μέρα που θα γινόταν η συνάντηση. Αλλωστε, στην ατζέντα του δεν υπάρχει εβδομάδα με κενές ώρες, καθώς έχει αποφασίσει πως θα τις διαθέτει στους δήμους και τις γειτονιές της Αττικής. Παρά το βαρύ του πρόγραμμα, όμως, η κουβέντα με τον περιφερειάρχη Αττικής, Νίκο Χαρδαλιά, δεν χωρούσε αναβολή κι έτσι το πρωί της περασμένης Τρίτης στην αυλή ενός καφέ – εστιατορίου στην καρδιά της Καλλιθέας, μίλησε για την πορεία του, την Περιφέρεια αλλά και το μέλλον του στην πολιτική.
Σίγουρα δεν πρόκειται για ένα «κλασικό» γεύμα, αφού μετά την κουβέντα μας εκείνος έφυγε κατευθείαν για τις Σπέτσες, όπου υπέγραψε την προγραμματική σύμβαση για την αποκατάσταση της ιστορικής οικίας του εθνικού ευεργέτη Σωτηρίου Αναργύρου στο νησί. Από την άλλη, όσοι γνωρίζουν καλά τον Νίκο Χαρδαλιά θα πουν πως έτσι κι αλλιώς δεν είναι ένας «κλασικός» αυτοδιοικητικός και πολιτικός.
Η συζήτηση ξεκίνησε – αφού πρώτα καλημέρισε όλους τους θαμώνες του καταστήματος – με τις συνεχείς επισκέψεις στις διαφορετικές γειτονιές. «Κάθε μέρα και σε μία διαφορετική γειτονιά. Εξήντα έξι γειτονιές, 66 στοιχήματα. Δεν μπορείς να προτεραιοποιήσεις και να δρομολογήσεις τα 280+1 έργα αν δεν έχεις την επαφή με τις τοπικές κοινωνίες, είτε αυτό απαιτεί παρουσία στα δημοτικά συμβούλια είτε στις υπηρεσίες των δήμων είτε στα εργοτάξια, τα οποία είναι ανοιχτά. Δεσμεύθηκα, άλλωστε, για μια σειρά έργων».
Τους πρώτους μήνες παραδέχεται πως ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τον ίδιο να προσπαθήσει να βάλει μια τάξη – υπήρχαν πάρα πολλές προγραμματικές συμβάσεις, οι οποίες ήταν είτε χωρίς μελέτες είτε χωρίς εξασφαλισμένη χρηματοδότηση. «Αρα πήγα αναγκαστικά σε μια διαδικασία απένταξης έργων. Σε συνεννόηση, βέβαια, με τους 66 δημάρχους ιεράρχησα έργα, τα οποία θα μπορούσαν να προχωρήσουν άμεσα, ολοκλήρωσα τη δεξαμενή των έργων αυτών κι από κει και πέρα ξεκίνησα μια διαδικασία εξασφάλισης των πόρων που απαιτούνταν. Φτάσαμε σε 19 διαφορετικά χρηματοδοτικά πρωτόκολλα – ευρωπαϊκά και εθνικά – για τη χρηματοδότηση των συγκεκριμένων έργων, με ιδιαίτερη έμφαση, όμως, στα 54 αντιπλημμυρικά έργα. Η θωράκιση του Λεκανοπεδίου – το οποίο είναι τεράστιο – ήταν άλλωστε εξαρχής προτεραιότητα». Μάλιστα, μέσα στους επόμενους δύο μήνες, όπως ανακοίνωσε, θα εντάξει η Περιφέρεια άλλη μια μικρή δεξαμενή άλλων 20-25 έργων «και με αυτά τα περίπου 300 έργα που απευθύνονται σε όλες τις γειτονιές της Αττικής νομίζω θα πορευτούμε για να τιμήσουμε το συμβόλαιο που έχουμε με τους πολίτες».
Ολα αυτά, όμως, δεν γίνονται χωρίς κόστος, αφού όπως εξηγεί ο ίδιος, κάθε μέρα είναι και μια μάχη με τον χρόνο, με τις υπηρεσίες, με τη γραφειοκρατία, με καθεστηκυίες λογικές που πρέπει να ανατραπούν. «Το βασικότερο απ’ όλα είναι να λέμε πάντα αλήθειες, στον κόσμο πρέπει να ξεκαθαρίζουμε πότε ξεκινά ένα έργο και πότε τελειώνει κι αν κάτι αργεί να ξέρει ο κόσμος γιατί καθυστερεί».
Στον Βύρωνα
Η κουβέντα μας εύλογα έκανε ένα… flash back στην παλιά αυτοδιοικητική του «αγάπη», τότε που ήταν δήμαρχος στον Βύρωνα. «Θυμίζω πως προέρχομαι από τον α’ βαθμό Αυτοδιοίκησης. Αρα 12 χρόνια σε μια πολύ όμορφη λαϊκή συνοικία, όπως είναι ο Βύρωνας, προσπαθούσα να είμαι χρήσιμος στους πολίτες, τους δημότες, στις διαφορετικές γειτονιές. Πράγματα, τα οποία μου έλειψαν τότε και θα ήθελα να έχω, προσπαθώ τώρα να τα διαθέτω στους 66 συναδέλφους του α΄ βαθμού».
Πώς, όμως, ξεκίνησε η ενασχόλησή του με τα κοινά; «Ημουν πολιτικά ενεργός από τα νεανικά μου χρόνια. Θυμάμαι ότι πάντα αγαπούσα τη γειτονιά μου, κλασικό παιδί του Βύρωνα, γεννήθηκα και μεγάλωσα σε αυτές τις γειτονιές και ήθελα την πόλη μου να προοδεύει. Οταν έφυγα για σπουδές στο εξωτερικό, οι παραστάσεις μου με έπεισαν ότι κάτι δεν κάναμε καλά. Ετσι επιστρέφοντας ήταν ξεκάθαρο στο μυαλό μου πως η απόλυτη, εύλογη, δημιουργική μου φιλοδοξία ήταν να υπηρετήσω την πόλη μου. Από τότε, θυμάμαι, παιδιά που ασχολούμασταν με τα κοινά σε επίπεδο νεολαίας να θέλουν – η συντριπτική πλειονότητα – να γίνουν βουλευτές, άλλοι να σκέφτονται από τότε την υπουργοποίηση κι εγώ να θέλω να γίνω δήμαρχος στον Βύρωνα».
Και τα κατάφερε. Οχι για μία αλλά για τρεις τετραετίες. Κι όπως τότε, έτσι και σήμερα ακολουθεί ένα συγκεκριμένο μοτίβο διοίκησης, με αρχή και τέλος. «Εμεινα τρεις τετραετίες και έφυγα μόνος μου γιατί ολοκλήρωσα σχεδόν το 93% των έργων, για τα οποία είχα δεσμευθεί. Εξάλλου πάντα θεωρούσα πως οι δήμαρχοι πρέπει να έχουμε θητείες. Οπότε δεν ήθελα να είμαι αναξιόπιστος σε αυτά που έλεγα κι ασυνεπής στο αξιακό μου σύστημα. Από την πρώτη στιγμή είχα πει πως θέλω τρεις θητείες για να κάνω αυτά που χρειάζονται».
Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό πως η πρώτη του καμπάνια το 2002 ήταν «Ξεκινάμε», η δεύτερη «Συνεχίζουμε» και το 2010 κατέβηκε με κεντρική καμπάνια «Ολοκληρώνουμε». «Τότε ήταν πολύ περίεργο ακόμη και για το επιτελείο των συνεργατών μου αλλά και για τον κόσμο, να κατανοήσουν πως ένας δήμαρχος κατέβαινε με κύριο σύνθημα το «Ολοκληρώνουμε».
Με την ίδια ακριβώς λογική, πριν από λίγο καιρό ανακοίνωσε – η αλήθεια είναι πως αιφνιδίασε πολλούς – πως έχει την πρόθεση να διεκδικήσει μια δεύτερη θητεία στην Περιφέρεια, η οποία θα είναι και ο τελευταίος του σταθμός στην πολιτική. «Ναι σκέφτομαι σοβαρά να είμαι υποψήφιος το 2028, όμως στη ζωή μου δεν βάζω θέσφατα. Θέλω βήμα – βήμα να δομώ αυτά που κάνω. Επίσης, επιμένω πως όσοι ασχολούμαστε με τα κοινά και ειδικά με την Αυτοδιοίκηση πρέπει να έχουμε θητείες. Δεν μπορεί να έχει για παράδειγμα θητείες ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών και στην Ελλάδα οι δήμαρχοι να μην έχουν θητείες. Δεν είναι επάγγελμα η ενασχόλησή σου με τα τοπικά κοινά».
Το ίδιο, σπεύδει να προσθέσει πως θεωρεί ότι πρέπει να ισχύσει και για τους περιφερειάρχες, να έχουν δηλαδή δύο πενταετείς θητείες. Αρα, αυτό σημαίνει πως μια ενδεχόμενη νέα θητεία στην Περιφέρεια θα σημάνει και το πολιτικό του τέλος;
«Τι είναι τέλος; Είμαι κάθετος σε αυτό που λέω:
Η Αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να είναι σκαλοπάτι. Και στη ζωή γενικά δεν μπορείς να χρησιμοποιείς θέσεις ευθύνης ως σκαλοπάτια. Και προσπάθησα να το αποδείξω σε όλη μου την πορεία. Πιστέψτε με πως μπορώ να ζήσω χωρίς την ενασχόληση με την πολιτική. Παρά τις τιμητικές προτάσεις που μου έχουν γίνει κατά καιρούς, δεν κατέβηκα ποτέ για βουλευτής. Κι από το 2019 που ανταποκρίθηκα στην πρόσκληση του Πρωθυπουργού να βοηθήσω – και τότε στο κόμμα αναλαμβάνοντας γραμματέας Αυτοδιοίκησης και μετά στην κυβέρνηση, αναλαμβάνοντας εξαιρετικά δύσκολα πόστα ευθύνης – η βούλησή μου ήταν να είμαι πραγματικά χρήσιμος στην κοινωνία και την πατρίδα. Αρα, η ενασχόλησή μου με τον δεύτερο βαθμό Αυτοδιοίκησης είναι και το τελευταίο μου ταξίδι στα κοινά. Αν πάνε όλα καλά, στο τέλος της δεύτερης πενταετίας μου, θα είμαι 65 ετών και έχω εξίσου σημαντικά και δημιουργικά πράγματα να κάνω σε σχέση με το επιχειρείν, με την οικογένειά μου, με τις κόρες μου, σε σχέση με πράγματα που μου έχουν λείψει όλα αυτά τα χρόνια».
«Κανείς δεν είναι μόνιμος»
Ο σαρωτικός ανασχηματισμός αντιπεριφερειαρχών που έκανε πριν από μερικές ημέρες, μετά τη συμπλήρωση των πρώτων 20 μηνών στη διοίκηση, αν μη τι άλλο ξάφνιασε, ωστόσο ανέδειξε ξεκάθαρα το μοντέλο διοίκησης που ακολουθεί. «Πολλές φορές όταν λέω κάποια πράγματα, υπάρχει η αίσθηση ότι δεν τα εννοώ. Από την πρώτη στιγμή στην περιφερειακή ομάδα, μια ομάδα εξαίρετων συναδέλφων, είχα ξεκαθαρίσει πως κανένας δεν θα είναι μόνιμος στις θέσεις ευθύνης και δη στις έμμισθες θέσεις. Η διοίκησή μου χωρίζεται σε τρία 20μηνα και είχα ξεκαθαρίσει πως σε όλους θα δοθεί η δυνατότητα να προσφέρουν, να δείξουν το ταλέντο τους και να αξιολογηθούν. Με βάση αυτή τη θέση μου άλλαξα και τους 16 αντιπεριφερειάρχες».
Η εικόνα του τον περασμένο Φεβρουάριο να βγαίνει από το γραφείο του Οικονομικού Εισαγγελέα με τον φάκελο ανά χείρας, που περιείχε τις δύο εκθέσεις διαχειριστικού ελέγχου που αφορούν στα πεπραγμένα στην Περιφέρεια Αττικής και στον ΕΔΣΝΑ, την περίοδο 2020 – 2023, είχε προκαλέσει εντύπωση. «Είχα δεσμευθεί ότι θα ολοκληρώσω τον έλεγχο στα δημοσιονομικά της Περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ και το έκανα, απευθυνόμενος στο Σώμα Ορκωτών Λογιστών. Μάλιστα, έχω ζητήσει από την κυβέρνηση να θεσμοθετηθεί και νομικά αυτό. Και θεωρώ πως στη Χάρτα της Αυτοδιοίκησης που αυτή τη στιγμή είναι στο στάδιο επεξεργασίας, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών θα το λάβει υπόψη. Είναι αυτονόητο πως όταν ολοκληρώνει μια Περιφερειακή Αρχή τη θητεία της, θα πρέπει να έχει γίνει και ο έλεγχος των πεπραγμένων της, έτσι ώστε να ξέρει η καινούργια Αρχή τι παραλαμβάνει και ποια είναι τα δεδομένα».
Το όνομά του, πάντως, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο και με ένα ακόμη αυτοδιοικητικό… πρότζεκτ, το οποίο αναντίρρητα θεωρείται από τα πλέον πετυχημένα, αυτό του Συνδέσμου Προστασίας και Ανάπτυξης Υμηττού (ΣΠΑΥ). Κι αυτό γιατί ο Νίκος Χαρδαλιάς εξελίχθηκε στον μακροβιότερο πρόεδρο του Συνδέσμου, μένοντας έξι θητείες στη συγκεκριμένη θέση. «Ο ΣΠΑΥ είναι ο μεγαλύτερος Σύνδεσμος σκοπού στην Ελλάδα, οπότε ήταν ένα μεγάλο στοίχημα. Πρέπει, άλλωστε, να συνειδητοποιήσουμε όλοι πως 1,1 εκατ. κάτοικοι ζουν γύρω από τον Υμηττό, δηλαδή το 10% του πληθυσμού της χώρας ζει γύρω από το βουνό, που παραμένει ένας από τους τελευταίους πνεύμονες πρασίνου. Τότε δεν υπήρχαν γενικά σχέδια αντιμετώπισης κινδύνων, όπως πυρκαγιές και άλλες φυσικές και όχι μόνο απειλές. Γι’ αυτό θυμάμαι ξεκινήσαμε δειλά – δειλά και φτιάξαμε ειδικά σχέδια που αφορούσαν στον Υμηττό, στη διαχείριση της χλωρίδας και της πανίδας, σε συνεργασία με δασολόγους και επιστήμονες».
Αναπόφευκτα η κουβέντα μας κλείνει με την ερώτηση: «Ο Νίκος Χαρδαλιάς αισθάνεται περισσότερο δήμαρχος, περιφερειάρχης ή υπουργός;». «Προσπαθώ να αισθάνομαι χρήσιμος. Αξία δεν έχει το τι λέμε, τι θέλουμε ή τι θεωρούμε. Αξία έχει στο τέλος της διαδρομής το αποτύπωμα που μένει στους απλούς πολίτες».