Αυτό που σήμερα ονομάζουμε απεργία πείνας φαίνεται να ξεκίνησε στην αρχαία Ινδία. Οταν προέκυπτε σημαντική άλυτη διαφορά ο ένας από τους δύο πήγαινε έξω από το σπίτι του άλλου και καθόταν χωρίς να φάει για μέρες, μέχρι να λυθεί η διαφωνία. Ήταν μεγάλο κακό να πεθάνει κάποιος έξω από το σπίτι κι έτσι τελικά βρισκόταν λύση.
Εκτός από την αρχαία Ινδία, απεργίες πείνας έχουν καταγραφεί από ιστορικούς στη μεσαιωνική Ιρλανδία, αλλά και στην Αυτοκρατορική Ρώμη όταν ο Τιβέριος ήθελε να πείσει τον πατέρα του Αύγουστο Καίσαρα να κάνει ένα ταξίδι στη Ρόδο. Το 25 μ.Χ., ένας άλλος Ρωμαίος ονόματι Κρεμούτιος Κόρδος, σταμάτησε να τρέφεται διαμαρτυρόμενος για τον περιορισμό της ελευθερίας του λόγου.
Η απεργία πείνας από τις σουφραζέτες
Η Marion Dunlop ήταν η πρώτη βρετανή σουφραζέτα που ξεκίνησε απεργία πείνας, το 1909, στη φυλακή Holloway του Λονδίνου. Υστερα από εκείνη, για συμπαράσταση οι διαμαρτυρόμενες για ίσα δικαιώματα γυναίκες σε Αμερική και Βρετανία διεκδικούσαν με τον ίδιο τρόπο την αναγνώρισή τους ως πολιτικές κρατούμενες.
Η περίπτωση του «πατέρα» Μαχάτμα Γκάντι
Σε 35 χρόνια, ο Γκάντι υπέβαλε τον εαυτό του σε 18 απεργίες πείνας. Αρχικά ως προσωπική δοκιμασία που σύντομα μετατράπηκε σε πολιτική διαμαρτυρία ώστε να κινητοποιήσει τη διεθνή κοινή γνώμη απέναντι στα εγκλήματα των αποικιοκρατών. Η παγκόσμια δημοσιότητα του ειρηνικού κατά τα άλλα τρόπου διαμαρτυρίας γινόταν συχνά μεγάλο θέμα ανά την υφήλιο ευαισθητοποιώντας τον δυτικό κόσμο. Για αυτό αναφέρεται και ως «πατέρας» του μέτρου.
Ο Ιρλανδός Gerard Robert «Bobby» Sands
Χαρακτηριστική περίπτωση θανάτου ύστερα από απεργία πείνας, που έκανε τον γύρο του κόσμου, είναι αυτή του Ιρλανδού Gerard Robert «Bobby» Sands. Ηταν 5 Μαΐου 1981 όταν ο έγκλειστος στη φυλακή μαχητής του ΙRΑ αφήνει την τελευταία του πνοή ύστερα από 66 ημέρες άρνησης για τροφή και ενώ είχαν προηγηθεί μαζικές απεργίες πείνας από αγωνιστές του IRA. Στο ημερολόγιο που κρατούσε τις πρώτες ημέρες είχε γράψει: «Είμαι πολιτικός κρατούμενος, γιατί είμαι το θύμα ενός πολέμου μεταξύ του καταπιεσμένου ιρλανδικού λαού και μιας ξένης, καταπιεστικής και μη επιθυμητής κυβέρνησης, που αρνείται να φύγει από τα εδάφη μας». Μετά τον θάνατό του η απεργία πείνας συνεχίστηκε και έχασαν τη ζωή τους άλλα 9 μέλη.
Οι γυναίκες κρατούμενες στις Φυλακές Αβέρωφ και οι εξόριστοι
Μία από τις πρώτες σκληρές απεργίες πείνας στη σύγχρονη Ελλάδα, έγινε από γυναίκες κρατούμενες στις Φυλακές Αβέρωφ τον Νοέμβριο του 1930. Οι περισσότερες είχαν στερηθεί την ελευθερία τους για πολιτικούς λόγους. Πέντε χρόνια αργότερα, μια άλλη ομάδα πολιτικών εξόριστων στην Ανάφη ξεκίνησε απεργία πείνας με αίτημα την απελευθέρωσή τους ζητώντας αμνηστία. Λίγα χρόνια αργότερα, την περίοδο 1947–1950, σε πολλές περιπτώσεις πολιτικοί κρατούμενοι στη Μακρόνησο και άλλους τόπους εξορίας προχώρησαν σε μαζικές απεργίες πείνας με αίτημα την απελευθέρωσή τους.
Η περίπτωση του Χρήστου Ρούσσου
O νεαρός Χρήστος Ρούσσος είχε δολοφονήσει τον σύντροφο του ισχυριζόμενος ότι τον πίεζε να εκπορνευτεί. Υστερα από 10 χρόνια παραμονής του στη φυλακή αιτήθηκε αποφυλάκιση με αναγνώριση ελαφρυντικών. Ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Χρήστος Σαρτζετάκης αρνήθηκε. Ο Ρούσσος προχώρησε σε απεργία πείνας 74 ημερών. Παρά τη θετική εισήγηση και του Συμβουλίου Χαρίτων, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απέρριψε εκ νέου το αίτημα αναφέροντας «δεν επρόκειτο απλώς για ένα δολοφόνο, αλλά για έναν ομοφυλόφιλο» προκαλώντας την εκδήλωση συμπαράστασης και αλληλεγγύης από πλήθος κόσμου. Στις 27.1.87 πραγματοποιήθηκε μεγάλη πορεία συμπαράστασης, ενώ κάποιοι προέβησαν και σε απεργία πείνας σε ένδειξη αλληλεγγύης. Τελικά, για έναν μήνα παρέμεινε στο νοσοκομείο κι έπειτα μεταφέρθηκε στις Φυλακές Κορυδαλλού. Η ολοκληρωτική λύση δόθηκε από τον επόμενο Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος του απένειμε χάρη και η ποινή μειώθηκε, από τα ισόβια, στα 20 χρόνια.
Οι πολιτικοί κρατούμενοι του συγκροτήματος Grup Yorum
Η πρόσφατη περίπτωση απεργίας πείνας που δεν είχε αίσιο τέλος και πήρε μεγάλη δημοσιότητα και στην Ελλάδα, με εκδηλώσεις αλληλεγγύης ήταν εκείνη των μελών του μουσικού συγκροτήματος Grup Yorum το 2020. Η Χελίν Μπολέκ και ο Μουσταφά Κοτσάκ τελικά πέθαναν ύστερα από απεργία πείνας διαμαρτυρόμενοι για την παράνομη κράτηση μελών του συγκροτήματος στις τουρκικές φυλακές από το ερντογανικό καθεστώς, που έχει απαγορεύσει τη μουσική τους.
Πρόσφυγες, Ρωμανός, Κουφοντίνας
Λίγο καιρό μετά, τον Ιανουάριο του 2021 μια ομάδα 200 προσφύγων και μεταναστών συγκεντρώθηκαν στη Νομική προχωρώντας με αίτημα την αποδοχή της αίτησης ασύλου και της νομιμοποίησής τους στη χώρα. Στην Ελλάδα οι τελευταίες απεργίες πείνας που απασχόλησαν έντονα την κοινή γνώμη ήταν εκείνες του Νίκου Ρωμανού και του Δημήτρη Κουφοντίνα.
Σήμερα, η συζήτηση για την εσχάτη των κοινωνικών αντιδράσεων έρχεται από έναν πολίτη, που δεν είναι ούτε κατάδικος, ούτε πολιτικός κρατούμενος. Ο Πάνος Ρούτσι ζητάει να επιτραπεί η εκταφή του παιδιού του σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να απαντηθούν οι αμφιβολίες του σε ανοιχτά ακόμα ερωτήματα.