Σοβαρές αδυναμίες στη διαχείριση υδάτων. Τι εντοπίζει η Ελεγκτική

Σοβαρές αδυναμίες και καθυστερήσεις στη διαχείριση των υδάτων, εντόπισε στην Ειδική Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας – Όσα αναφέρει

Η λειψυδρία αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα για την Κύπρο, με αρνητικές συνέπειες στην ανάπτυξη, τη γεωργία, το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία. Όπως σημειώνει μετά από έλεγχο, τo ετήσιο υδατικό ισοζύγιο της Κύπρου παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις, γεγονός που δυσχεραίνει τον αποτελεσματικό προγραμματισμό της διαχείρισης του νερού. Επίσης, οι εκμεταλλεύσιμες ποσότητες του νερού στους υπόγειους υδροφορείς εξακολουθούν να μην μπορούν να εκτιμηθούν με ακρίβεια.

Την ίδια ώρα αναφέρεται πως, η έλλειψη φυσικών επιφανειακών υδάτινων συστημάτων, σε συνδυασμό με την υπερεκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων στο παρελθόν, έχει οδηγήσει σήμερα σε κρίσιμη κατάσταση, με το 64% των υδάτινων σωμάτων να βρίσκεται σε κακή ποιότητα. Παράλληλα αναφέρει πως, χάνονται 200 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού κάθε χρόνο.

Παράλληλα σημειώνει πως, το κράτος επένδυσε τις τελευταίες δεκαετίες σε φράγματα και έργα υποδομής, όπως ο Νότιος Αγωγός, ενώ ολοκλήρωσε πέντε μονάδες αφαλάτωσης και σχεδιάζει άλλες δύο. Αν και η αφαλάτωση εξασφαλίζει επάρκεια πόσιμου νερού ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες, συνοδεύεται από υψηλό κόστος και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως η απόρριψη άλμης στη θάλασσα και οι αυξημένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Σύμφωνα με την Ειδική Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας (ΕΕ-ΕΥ 36/2025), εντοπίζονται σοβαρές αδυναμίες και καθυστερήσεις στη διαχείριση των υδάτων:

1.1 H λειτουργία της Συμβουλευτικής Επιτροπής Διαχείρισης Υδάτων (ΣΕΔΥ) και η καθοδήγηση που παρέχει στους Τοπικούς Φορείς Ύδρευσης (ΤΦΥ) σε θέματα υδατικής διαχείρισης δεν έχουν βελτιωθεί.

1.2 Το υδατικό ισοζύγιο της Κύπρου, δηλαδή η διαφορά μεταξύ της ζήτησης και των διαθέσιμων υδάτινων πόρων, εξακολουθεί να παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις, γεγονός που δυσχεραίνει τον μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό της διαχείρισης των υδάτινων πόρων.

1.3 Ο βαθμός υλοποίησης του 15ετούς Σχεδίου Υδατικής Ανάπτυξης για τη χρονική περίοδο 2016 – 2030, ύψους €1,5δις, είναι πολύ περιορισμένος, αφού μόνο 14 έργα από τα 60 που προγραμματίστηκαν έχουν ολοκληρωθεί. Επίσης οι προϋπολογισθείσες δαπάνες ανά έργο δεν αντιπαραβάλλονται, από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), με τις πραγματικές ώστε να διαφανούν τυχόν αποκλίσεις, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να τεκμηριωθεί εάν το ποσό που είχε αρχικά υπολογιστεί είναι επαρκές για την ολοκλήρωση όλων των έργων.

1.4 Η υλοποίηση του προγράμματος μέτρων του 1ου Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ) (2016 – 2021), ύψους €19,2εκ., παρουσίασε επίσης καθυστέρηση, καθώς σύμφωνα με την Έκθεση Προόδου 2021, μόνο 15 από τα 38 μέτρα είχαν ολοκληρωθεί, 16 βρίσκονταν σε εξέλιξη, ενώ για επτά δεν είχε ακόμη καν ξεκινήσει η υλοποίηση.

1.5 Εξακολουθούν να παρατηρούνται ελλείψεις στα θέματα ασφάλειας των φραγμάτων στην Κύπρο, πολλά από τα οποία είναι παλιά και χρήζουν άμεσης επαναξιολόγησης και συντήρησης. Δεν εφαρμόζεται ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης για τα θέματα ασφάλειάς των φραγμάτων, ούτε ετοιμάστηκαν χάρτες από πιθανή αστοχία και εγχειρίδια λειτουργίας και συντήρησης για όλα τα φράγματα.

1.6 Εκκρεμεί ακόμα ο προβλεπόμενος από τη νομοθεσία διορισμός επιβλεπόντων μηχανικών για ορισμένα μεγάλα φράγματα ενώ, παρά τις σχετικές πρόνοιες της νομοθεσίας δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία ανεξάρτητη επιθεώρηση σε μεγάλο φράγμα μέχρι σήμερα.

1.7 Για κανένα ιδιωτικό φράγμα δεν έχει εκδοθεί ακόμα τελικό πιστοποιητικό ενώ για τα κυβερνητικά φράγματα δεν υπάρχει σαφής εικόνα για το θέμα.

1.8 Η παραγωγή αφαλατωμένου νερού έχει βοηθήσει σημαντικά στην κάλυψη των αναγκών ύδρευσης και απεξάρτησης από τις καιρικές συνθήκες, ωστόσο έχει δημιουργήσει περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως την αρνητική συνεισφορά στις εκπομπές ρύπων αερίων θερμοκηπίου και την επιβάρυνση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, λόγω της απόρριψης της άλμης. Επίσης, η λύση αυτή είναι δαπανηρή και αυξάνει το κόστος που καλούνται οι καταναλωτές να καταβάλουν, γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρξει αξιοποίηση των μονάδων αφαλάτωσης με το πιο βέλτιστο τρόπο στη βάση κόστους/οφέλους.

1.9 Το 64% των υδάτινων σωμάτων της Κύπρου είναι σε κακή κατάσταση. Οι σημαντικότερες απειλές στα υπόγεια ύδατα περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα αστικά λύματα, τα κτηνοτροφικά απόβλητα καθώς και τη νιτρορύπανση και την υφαλμύρινση.

1.10 Οι διαδικασίες αδειοδότησης ανόρυξης και χρήσης γεωτρήσεων παρουσιάζουν καθυστερήσεις ενώ το νερό, που αντλείται από τα υπόγεια ύδατα, δεν τιμολογείται, σε όλες τις περιπτώσεις από το ΤΑΥ.

1.11 Με εξαίρεση τα τρία Συμβούλια Υδατοπρομήθειας και μερικούς μεγάλους Δήμους, οι ΤΦΥ δεν παρακολουθούν συστηματικά την ποιότητα του πόσιμου νερού ή δεν τεκμηριώνουν τη διαδικασία.

1.12 Εντοπίζονται αδυναμίες στην προστασία των γεωτρήσεων ύδρευσης, αφού έχουν καθοριστεί Ζώνες Προστασίας (ΖΠ) μόνο για το 26% από αυτές.

1.13 Εξακολουθεί να παρατηρείται σημαντική καθυστέρηση στη λήψη Αποφάσεων από το Υπουργικό Συμβούλιο (ΥΣ) για την έγκριση της πολιτικής κατανομής νερού. Επίσης, παρατηρούνται παραλείψεις στη συμπλήρωση στοιχείων στις αιτήσεις των αρδευτών και καθυστέρηση στην έγκρισή τους.

1.14 Δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα η κατασκευή του αρδευτικού δικτύου της περιοχής Σολέας, με αποτέλεσμα οι ποσότητες νερού που αποθηκεύονται στο εν λόγω φράγμα, να μη αξιοποιούνται πλήρως.

Όπως προκύπτει από το πιο κάτω γράφημα, ορισμένοι ΤΦΥ εξακολουθούν να παρουσιάζουν πολύ σημαντικά ποσοστά ατιμολόγητου νερού. Ως η κυριότερη αιτία απωλειών καταγράφεται η παλαιότητα του δικτύου.