Στον «πάγο» προσωρινά, λόγω του μεγάλου πολιτικού κόστους, βάζει το υπουργείο Εργασίας την περικοπή των συντάξεων χηρείας, ένα ζήτημα που απειλεί να προκαλέσει κοινωνική και πολιτική έκρηξη.
Την ίδια ώρα, όμως, με δύο νέα νομοσχέδια προωθεί τον ενιαίο κανονισμό παροχών και το νέο πλαίσιο λειτουργίας των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ). Με την έκδοση του ενιαίου κανονισμού, οι γενναιόδωρες παροχές που εξακολουθούν να καταβάλλονται, παρά την ενοποίηση των Ταμείων, θα περιοριστούν, με στόχο να φτάσουν πιο κοντά στις παροχές του ΙΚΑ. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα χιλιάδες συνταξιούχοι και ασφαλισμένοι των πρώην Ταμείων να χάσουν μεγάλο μέρος των προνομίων που απολαμβάνουν.
Ειδικότερα:
1. Συντάξεις χηρείας: Από το 2016 ο νόμος 4387 ή νόμος Κατρούγκαλου ορίζει πως η σύνταξη χηρείας για θανάτους που συντελέστηκαν από την ψήφιση του νόμου και μετά καταβάλλεται στο 70% της σύνταξης του θανόντος κατά τα πρώτα τρία χρόνια. Στη συνέχεια, εφόσον ο ή η δικαιούχος εργάζεται ή λαμβάνει δική του/της σύνταξη, πρέπει να μειωθεί στο 35% της σύνταξης του θανόντος. Η περικοπή αυτή εφαρμόστηκε μόνο για τους δικαιούχους του Δημοσίου, ενώ ακόμη και σήμερα δεν εφαρμόζεται σε δικαιούχους που προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα, αρχικά με πρόσχημα την αδυναμία του μηχανογραφικού συστήματος του ΕΦΚΑ να ανταεπεξέλθει. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια πολύ μεγάλη ομάδα συνταξιούχων -δικαιούχων συντάξεων χηρείας που συνεχίζει να λαμβάνει το 70% της σύνταξης, ενώ δεν το δικαιούται. Υπάρχει μάλιστα και η περίπτωση των συνταξιούχων του ΟΓΑ, που η καταβολή της σύνταξης συνεχίστηκε για κάποια χρόνια και στη συνέχεια τα χρήματα ζητήθηκαν να επιστραφούν. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για κάποιες περιπτώσεις του Δημοσίου, καθώς οι υπηρεσίες είδαν πως η περικοπή δεν εφαρμόζεται στον ιδιωτικό τομέα και έπαψαν να μειώνουν και τις συντάξεις χηρείας του Δημοσίου, παρότι έχει παρέλθει τριετία.
Τι σχεδιάζεται
Τα τρία σενάρια που βρίσκονται στο τραπέζι για τις συντάξεις χηρείας προβλέπουν τα εξής:
- Να περικοπεί κατά 35% μόνο το τμήμα της εθνικής σύνταξης και όχι και το ανταποδοτικό τμήμα, δηλαδή όχι το σύνολο της σύνταξης χηρείας.
- Η επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών για την περίοδο που δεν εφαρμόστηκε ο νόμος να γίνει σε πολλές δόσεις.
- Στην περίπτωση που μετά την τριετία ο συνταξιούχος λόγω θανάτου παίρνει και δική του σύνταξη να μπορεί να επιλέξει τη μικρότερη από τις δύο συντάξεις που θα μειωθεί κατά 50%.
Οι περιπτώσεις του πρώην ΟΓΑ
Στο μεταξύ, παραμένει ανοιχτή μια άλλη σοβαρή εκκρεμότητα: οι συντάξεις χηρείας του πρώην ΟΓΑ για θανάτους που επήλθαν πριν από τις 13 Μαΐου 2016. Οι περιπτώσεις αυτές εξαιρούνται από τις ευνοϊκές ρυθμίσεις του Ν. 4387/2016 και δεν δικαιούνται κατώτατο όριο. Ως αποτέλεσμα, τα ποσά που καταβάλλονται είναι εξαιρετικά χαμηλά. Για παράδειγμα, αν ο θανών λάμβανε σύνταξη 300 ευρώ (200 ευρώ βασική και 100 ευρώ κύρια), ο επιζών σύζυγος εισπράττει μόλις 50 ευρώ, εφόσον δεν έχει άλλη σύνταξη.
2. Ενιαίος Κανονισμός Παροχών. Εκκρεμεί από το 2016 (μνημονιακή υποχρέωση), με στόχο να εναρμονιστούν οι παροχές σε χρήμα από Ταμείο σε Ταμείο και οι διαφορετικές προϋποθέσεις χορήγησής τους. Οι αποκλίσεις στα ποσά που καταβάλλουν σήμερα τα Ταμεία για επιδόματα μητρότητας, ασθένειας, ατυχήματος και για έξοδα κηδείας είναι μεγάλες. Οπως προκύπτει από το πόρισμα της επιτροπής που έχει συσταθεί στο υπουργείο Εργασίας, η διαμόρφωση ενιαίων κανόνων θα επιφέρει και περικοπές και αποτελεί εκκρεμότητα από την 1η Ιανουαρίου 2017, οπότε ενσωματώθηκαν όλα τα ασφαλιστικά ταμεία στον ΕΦΚΑ. Εμφαση θα δοθεί στις παροχές ασθένειας, μητρότητας, εργατικού ατυχήματος, αλλά και αναπηρίας, όπως και στα έξοδα κηδείας. Με τον τρόπο αυτόν αναμένεται να υπάρξει εξορθολογισμός των παροχών και να δημιουργηθεί ένας ενιαίος κανονισμός, από τους 88 που υπάρχουν σήμερα. Η εισήγηση της επιτροπής προς το υπουργείο Εργασίας, ενόψει της εφαρμογής του νέου κανονισμού, είναι να ληφθούν ως βάση οι παροχές του ΙΚΑ και πάνω σε αυτές να γίνουν αυξομειώσεις στα επιδόματα των υπόλοιπων φορέων. Θεωρείται βέβαιο ότι τα επιδόματα ασθένειας θα είναι στα επίπεδα του ΙΚΑ.
3. Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ). Δέσμη μέτρων με στόχο να δοθούν κίνητρα για τη δημιουργία Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) προωθεί μέσω νομοσχεδίου το υπουργείο Εργασίας. Το πεδίο των παρεμβάσεων επικεντρώνεται τόσο στο ύψος των εισφορών που μπορούν να κατατίθενται σε κάποιο ΤΕΑ, υπό μορφή συνταξιοδοτικού κεφαλαίου για επένδυση και αποταμίευση, όσο και στο φορολογικό σκέλος. Το τελευταίο μάλιστα αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο «αγκάθι» στον κλάδο, που θεωρεί ότι υπήρξε άνιση μεταχείριση ανάμεσα στα προϊόντα που προσφέρουν τα ΤΕΑ και στα Ομαδικά Ασφαλιστήρια Συνταξιοδοτικά Συμβόλαια (ΟΑΣ). Σύμφωνα με τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί στο υπουργείο Εργασίας από τους φορείς, τα θέματα που συζητούνται ότι χρήζουν παρέμβασης αφορούν:
- Τη διευκόλυνση της φορητότητας των ασφαλιστικών δικαιωμάτων μεταξύ των φορέων του δεύτερου πυλώνα, δηλαδή την ανταλλαγή ασφαλισμένων μεταξύ ΤΕΑ και ομαδικών συμβολαίων.
- Τη μείωση του κόστους λειτουργίας και διαχείρισης των ΤΕΑ μέσω ειδικών φοροαπαλλαγών.
- Τη δημιουργία πλατφόρμας συνταξιοδοτικών πληροφοριών που θα επιτρέπει στους ενδιαφερόμενους να ελέγχουν (και να συγκρίνουν) ανά πάσα στιγμή τις συνταξιοδοτικές παροχές.
Πάντως μεγαλύτερο «αγκάθι» παραμένει το φορολογικό καθεστώς, όπως αυτό διαμορφώθηκε από τον προηγούμενο νόμο. Εκπρόσωποι των ΤΕΑ εκτιμούν ότι εξαιτίας του νέου φορολογικού καθεστώτος η αγορά των ΤΕΑ έχει «παγώσει».