Εφέτος κλείνουν είκοσι τέσσερα χρόνια. Περισσότερα απ’ όσα ορίζουν μια γενιά. Του χρόνου που θα έχουν περάσει είκοσι πέντε, θα γίνουν, φαντάζομαι, κάποια αφιερώματα. Σιγά – σιγά όμως θα ξεχνιέται. Το «εγώ δεν είχα γεννηθεί τότε» θα ακούγεται όλο και πιο συχνά όσο περνούν τα χρόνια και τα χρόνια περνούν πολύ γρήγορα. Η 11η Σεπτεμβρίου όμως θα παραμένει η μέρα που άλλαξε ο κόσμος όπως τον ξέραμε έως τότε. Το συνειδητοποιούμε όσο η χρονική απόσταση μας βοηθά να αξιολογούμε όχι μόνο αυτά καθαυτά τα γεγονότα αλλά και τις εξελίξεις που πυροδότησαν, το αποτύπωμά τους στις κοινωνικές συνθήκες μας και τις υπαρξιακές αναφορές μας.
Ο Τ.Σ. Ελιοτ, στην «Ερημη Χώρα» του λέει ότι ο κόσμος δεν τελειώνει με έναν κρότο αλλά με έναν λυγμό. Ωστόσο, την 11η Σεπτεμβρίου 2001, ο παλιός κόσμος τέλειωσε με έναν μεγάλο κρότο και ένα «υπερθέαμα» χολιγουντιανών προδιαγραφών. Διότι έτσι είναι η πραγματικότητα. Σε προκαλεί να βάζεις στοιχήματα που θα χάσεις. Τα κοσμογονικά εφέ που κάποιοι θεωρούσαν ότι θα συμβούν στην αλλαγή της χιλιετίας και εμείς, οι «λογικοί», τους λογίζαμε για αλαφροΐσκιωτους, τα είδαμε με καθυστέρηση είκοσι μηνών. Σε πλάνα που, έως τότε, μόνο στον κινηματογράφο πιστεύαμε ότι θα βλέπαμε και που ορίζουν το «πριν» και το «μετά». Τα αεροπλάνα που έπεσαν στους Δίδυμους Πύργους δεν γκρέμισαν μόνο τα κτίρια αλλά και μια σειρά από βεβαιότητες. Με πρώτη αυτή του αισθήματος ασφάλειας στον δυτικό κόσμο. Η νέου είδους τρομοκρατία που δεν είχε, πλέον, στόχο συγκεκριμένα πρόσωπα ή ομάδες αλλά χτυπούσε στα τυφλά και σε πολυσύχναστα σημεία, μπήκε στην ατζέντα των πιθανοτήτων του μέσου πολίτη. Το να κινδυνεύει κάποιος σε δημόσιους χώρους της Νέας Υόρκης ή του Παρισιού ήταν κάτι εκτός πραγματικότητας για το τέλος του 20ου αιώνα. Και εντός ειδησεογραφίας για τις αρχές του 21ου. Και αυτό είναι ένα πολύ οδυνηρό τέλος της αθωότητας. Η βίαιη ενηλικίωση ενός κόσμου που ακόμη κατανάλωνε τη μεταπολεμική εφηβεία του. Η 11η Σεπτεμβρίου 2001 υπήρξε επίσης η ημέρα που, με εκείνα τα πλάνα στην τηλεόραση και τον υπότιτλο «USA under attack», εικονοποιήθηκε, ξεκαθάρισε η σύγκρουση μεταξύ δυτικού κόσμου και Ισλάμ. Είχαν περάσει ήδη δέκα χρόνια από την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και έπρεπε να υπάρξει ένα καινούργιο δίπολο για να κρατήσει τον κόσμο σε μια νέα και αυτήν τη φορά πολύ πιο επικίνδυνη και θανατηφόρα ισορροπία. Και το νέο δίπολο δεν ήταν ιδεολογικό αλλά υπαρξιακό. Η σύγκρουση δύο «κοσμοεικόνων». Γι’ αυτό και τα χτυπήματα έπλητταν «καρτ ποστάλ» του δυτικού τρόπου ζωής και συντελούσαν στη σταδιακή αποδόμησή του. Μια πολύ συστηματική καλλιέργεια συλλογικής ενοχής της Δύσης και της Ευρώπης γενικότερα απέναντι στην Ανατολή.
Συνωμοσίας το ανάγνωσμα
Η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους εκείνη την ημέρα, αποδεικνύεται εκ των υστέρων ότι ήταν ένα φιτίλι, έστω και σχετικά βραδείας καύσης, που πυροδότησε τη συνωμοσιολογία. Αναμενόμενο αφού τέτοιες εικόνες ο μέσος δυτικός άνθρωπος δεν θα μπορούσε μάλλον να τις διαχειριστεί. «Επρεπε» λοιπόν να επινοηθούν θεωρίες «πέραν του κόσμου τούτου» υπό την έννοια παιχνιδιών άγνωστων και υπέρτατων εξουσιών. (Θυμόμαστε το σενάριο που κυκλοφόρησε τότε, ότι τάχα οι Εβραίοι που δούλευαν στους Δίδυμους Πύργους δεν πήγαν εκείνη την ημέρα στη δουλειά τους, ειδοποιημένοι, δήθεν, από αυτήν την υπέρτατη εξουσία).
Και η συνωμοσιολογία καλλιεργεί τη ριζοσπαστικοποίηση και στο παιχνίδι μπήκαν, λίγα χρόνια αργότερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που όλα αυτά τα φουντώνουν και η εχθροπάθεια χτύπησε κόκκινο και, γενικά, πέρασαν πολλές «δεκαετίες» μέσα σε αυτά τα είκοσι τέσσερα χρόνια.