Οι εποχές αλλάζουν και μαζί τους η οικονομία και τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας, οι επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα, οι επενδύσεις, ακόμα και το ίδιο το χρήμα! Οι έννοιες που συνοδεύουν τη νέα εποχή της οικονομίας, συχνά αμετάφραστες από τα αγγλικά, μπορεί να μπερδεύουν εκ πρώτης όψεως.
Ηλεκτρονικές συναλλαγές είναι κάθε είδους μεταφορά χρήματος που γίνεται με ψηφιακό τρόπο. Αυτό μπορεί να γίνει με χρεωστική ή πιστωτική κάρτα, με το Internet ή Mobile Banking, με το ψηφιακό πορτοφόλι που έχουμε στο κινητό ή μέσω ΑΤΜ. Το ψηφιακό πορτοφόλι, για παράδειγμα το Google Pay ή το Apple Pay είναι σαν το φυσικό, το οποίο έχει τις κάρτες μας και ενδεχομένως τις υπηρεσίες παρόχων πληρωμών, όπως PayPal κ.ά. To πορτοφόλι αυτό μάς διευκολύνει να κάνουμε ανέπαφες συναλλαγές χρησιμοποιώντας τα διαθέσιμα μέσα πληρωμών που έχουμε μέσα σε αυτό (π.χ. κάρτες).
Όλες οι κινήσεις που γίνονται ψηφιακά καταλήγουν στην κίνηση φυσικού χρήματος μεταξύ των παρόχων συναλλαγών, των διατραπεζικών συστημάτων, των τραπεζών και των κεντρικών τραπεζών. Το ψηφιακό ευρώ δεν είναι το ευρώ που κινείται ψηφιακά, αλλά νέο νόμισμα το οποίο πρόκειται να «κοπεί» παράλληλα με τη νομισματική κυκλοφορία του φυσικού ευρώ. Θα είναι νέα μετρητά σε άυλη μορφή και θα έχουν την ίδια ισοτιμία με το φυσικό ευρώ.
Τα κρυπτονομίσματα (π.χ. Biticoin) έχουν διχάσει τις κεντρικές τράπεζες και τις εποπτικές αρχές, καθώς δεν τα θεωρούν νομίσματα, αλλά επενδυτικά προϊόντα, καθώς δεν εκδίδονται από κεντρικές τράπεζες, δεν ελέγχονται από ρυθμισμένες αγορές, ούτε αντιπροσωπεύουν κάποια αξία. Για τον λόγο αυτό, τα αποκαλούν cryptoassets. Αντίθετα, θεωρούν νομίσματα τα stablecoins, τα οποία λειτουργούν σαν τα κρυπτονομίσματα, αλλά η αξία τους είναι συνδεδεμένη με μια σταθερή αξία, όπως του χρυσού. Για παράδειγμα, το USDT είναι συνδεδεμένο με την αξία του δολαρίου.
Ψηφιακό πορτοφόλι
Σταδιακά αντικαθιστά το παλιό δερμάτινο και «φουσκωμένο» από τα μετρητά πορτοφόλι με το e-wallet. Το βρίσκουμε στο κινητό μας, ενώ μπορούμε να το «κουβαλήσουμε» και σε άλλες ηλεκτρονικές συσκευές, όπως είναι τα λεγόμενα «wearables», π.χ. τα «έξυπνα ρολόγια» (smartwatches). Στο ψηφιακό πορτοφόλι αποθηκεύουμε κάρτες, εισιτήρια, ενώ σιγά σιγά, σε αυτό περνούν και άλλα αντικείμενα που βρίσκονταν μέχρι σήμερα στο φυσικό πορτοφόλι, όπως είναι η ταυτότητα, το δίπλωμα οδήγησης, ή ακόμα και οι επαγγελματικές κάρτες. Επίσης, εκεί μπορούμε να αποθηκεύουμε εκπτωτικά κουπόνια ή κάρτες επιβράβευσης, να κάνουμε αγορές με πόντους από διάφορα προωθητικά προγράμματα ή να έχουμε πάντα μαζί την κάρτα εισόδου για το πάρκινγκ, το γραφείο ή το σπίτι.
Αμεσες πληρωμές
Μερικά «χτυπήματα» (taps) στο κινητό και, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, τα χρήματα έχουν περάσει από τον έναν λογαριασμό στον άλλο (instant payments). Όπως δίνουμε ένα χαρτονόμισμα και αυτό μπαίνει σε ένα άλλο πορτοφόλι, έτσι και οι άμεσες πληρωμές επιτρέπουν τόσο στο άτομο που δίνει τα χρήματα, όσο και σε αυτό που τα λαμβάνει, να επιβεβαιώσουν τη συναλλαγή, αλλά και να χρησιμοποιήσουν αμέσως τα χρήματα που μόλις έλαβαν. Στη χώρα μας, το δημοφιλέστερο μέσο άμεσων πληρωμών είναι το IRIS, με το οποίο όλο και περισσότεροι – κυρίως νέοι – μοιράζονται λογαριασμούς στο μπαρ ή πληρώνουν για υπηρεσίες. Από 1η Νοεμβρίου, μάλιστα, η δυνατότητα άμεσης πληρωμής μέσω IRIS θα δίνεται και σε όλα τα καταστήματα της χώρας.
Buy Now, Pay Later
Αγόρασε τώρα, πλήρωσε μετά. Πρόκειται για το αποκαλούμενο BNPL, το οποίο στην πραγματικότητα είναι δάνειο. Αποτελεί έναν νέο τρόπο πληρωμής σε δόσεις, ή αλλιώς, για την πιστωτική κάρτα της γενιάς Ζ. Το BNPL δίνει τη δυνατότητα πληρωμής σε 3-4 «άτοκες» δόσεις, και χρησιμοποιείται συχνά για αγορές ακριβών ειδών, όπως είναι τα έπιπλα ή οι ηλεκτρονικές συσκευές. Προφανώς, κάπως πρέπει να πληρώνεται η ετεροχρονισμένη πληρωμή του προμηθευτή. Το μοντέλο BNPL έχει επεκταθεί σημαντικά και χρησιμοποιείται ακόμα και στο σουπερμάρκετ σε ορισμένες χώρες! Το BNPL λειτουργεί υποστηρικτικά στις πωλήσεις των καταστημάτων που το υιοθετούν.
Tokenization
Η αντικατάσταση μιας σειράς ευαίσθητων δεδομένων με ένα «token», δηλαδή ένα άυλο «αντικείμενο» που εμπεριέχει τις πληροφορίες. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το tokenization της χρεωστικής κάρτας. Η κάρτα στο ψηφιακό πορτοφόλι δεν έχει όλες τις πληροφορίες που έχει στη φυσική της μορφή: αριθμό, όνομα κατόχου, ημερομηνία λήξης και τριψήφιο κωδικό ασφαλείας. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται μεγαλύτερη ασφάλεια στις συναλλαγές, αφού τα στοιχεία πίσω από την κάρτα δεν κοινοποιούνται στον έμπορο, ούτε και σε οποιονδήποτε επιτήδειο που θα μπορούσε να υποκλέψει τα εν λόγω ευαίσθητα δεδομένα.
Ψηφιακό ευρώ
Από το 2023, η ΕΚΤ έχει ξεκινήσει την υλοποίηση του φιλόδοξου έργου του ψηφιακού ευρώ. Πρόκειται για την ιδέα ψηφιοποίησης του φυσικού χρήματος που κυκλοφορεί σήμερα με τη μορφή κερμάτων και χαρτονομισμάτων. Εντός του 2026 αναμένεται να προχωρήσει η νομοθέτησή του και να προσδιοριστούν ο ρόλος και τα χαρακτηριστικά του, ενώ προς τα τέλη του 2029 εκτιμάται ότι θα είναι έτοιμο προς χρήση. Το ψηφιακό ευρώ είναι για την ΕΚΤ το βασικό όχημα απεξάρτησης της ευρωζώνης από τις αμερικανικές εταιρείες που εκδίδουν τις κάρτες πληρωμών (Mastercard, Visa), από τις οποίες περνούν σήμερα σχεδόν όλες οι συναλλαγές. Η ΕΚΤ τονίζει ότι το ψηφιακό ευρώ δεν έχει στόχο την πλήρη αντικατάσταση του φυσικού χρήματος.
Neobank
Μία ψηφιακή τράπεζα ή neobank είναι μία fintech που παρέχει τραπεζικές υπηρεσίες. Δηλαδή, δίνει τη δυνατότητα στον πελάτη να αποθηκεύει και να διαχειρίζεται τα χρήματά του και του προτείνει προϊόντα δανεισμού, προσαρμοσμένα, λιγότερο ή περισσότερο, στις ανάγκες του. Δημοφιλέστερη neobank στην Ελλάδα είναι σήμερα η Revolut με έδρα το Λονδίνο, που μετρά περίπου 1,5 εκατ. πελάτες. Στις αρχές Σεπτεμβρίου ξεκίνησε τη λειτουργία της και η Snappi, ελληνική neobank με έδρα τα Ιωάννινα, η οποία φιλοδοξεί να γίνει η τράπεζα επιλογής για τους νέους 18-35 ετών σε Ελλάδα και Ευρώπη, καθώς έχει άδεια λειτουργίας σε όλη την Ευρωζώνη. Στη Snappi έχει μερίδιο 55% η Πειραιώς και 45% η fintech Natech.
Μικροπιστώσεις
Οι μικροπιστώσεις είναι δάνεια έως 25.000 ευρώ, τα οποία δίνονται σε επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες που δεν έχουν πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό για την υποστήριξη τους, συνήθως στο ξεκίνημα της δραστηριότητάς τους. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν τρεις εταιρείες μικροπιστώσεων: η AFI Microfinance (Αθήνα), το Ίδρυμα Μικροχρηματοδοτήσεων του ΤΜΕΔΕ (Αθήνα) και η Microsmart (Θεσσαλονίκη). Το 2024, δόθηκαν περίπου 300 μικροδάνεια, συνολικού όγκου 4-5 εκατ. ευρώ, ενώ σε εξέλιξη είναι το Ταμείο Μικροπιστώσεων με προϋπολογισμό 80 εκατ. ευρώ, που υπολογίζεται να δώσει δάνεια σε έως και 25.000 μικρές επιχειρήσεις.
Fintech
Από τις λέξεις finance (χρηματοοικονομικά) και technology (τεχνολογία), δημιουργήθηκε ο νεολογισμός fintech για να περιγράψει τις καινοτόμες εταιρείες τεχνολογίας που ασχολούνται με την παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Αυτές οι εταιρείες μπορεί να ασχολούνται με την πραγματοποίηση πληρωμών, με την παροχή δανείων ή ασφαλίσεων, με τις επενδύσεις κ.ά.
Κρυπτονομίσματα
Τα κρυπτονομίσματα έχουν μπει στη ζωή μας από τις αρχές της δεκαετίας του 2010, όταν το bitcoin άρχισε να γίνεται δημοφιλές σαν επενδυτικό προϊόν. Τα κρυπτονομίσματα βασίζονται στην τεχνολογία blockchain, η οποία καταγράφει αναλυτικά και με πλήρη ανωνυμία όλες τις συναλλαγές. Άν και κρυπτονομίσματα όπως το bitcoin χρησιμοποιούνται και ως ανταλλακτικό μέσο, λειτουργούν περισσότερο ως επενδυτικά προϊόντα. Σήμερα, η αξία ενός bitcoin υπολογίζεται λίγο κάτω από τα 94.000 δολάρια. Ωστόσο, τα περισσότερα κρυπτονομίσματα έχουν αποτελέσει «φούσκες», παρουσιάζοντας τεράστιες διακυμάνσεις στην τιμή τους (κίνδυνος).
Stablecoins
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πιο δημοφιλή τα λεγόμενα stablecoins (σταθερά κρυπτονομίσματα), τα οποία είναι συνήθως «αγκιστρωμένα» στην αξία ενός πραγματικού νομίσματος, όπως είναι το δολάριο ή το ιαπωνικό γεν.
ETF
Ως Exchange-Traded Fund ή ETF ορίζεται ένα «καλάθι» με επενδυτικά προϊόντα (π.χ. μετοχές και ομόλογα), στα οποία μπορεί ο καθένας να επενδύσει τα χρήματά του. Τα ETF έχουν γίνει ιδιαιτέρως δημοφιλή σε επενδυτές που δεν έχουν εξειδικευμένη γνώση και δεν παρακολουθούν στενά τα υποπροϊόντα του «καλαθιού». Το ETF που προσελκύει τις περισσότερες επενδύσεις παγκοσμίως είναι αυτό του S&P 500, που ουσιαστικά δίνει ένα μικρό μερίδιο από κάθε μία από τις 500 μεγάλες επιχειρήσεις του εν λόγω δείκτη. Η επένδυση αποδίδει ανάλογα με τη διακύμανση του δείκτη, γεγονός που μειώνει σημαντικά το ρίσκο της.