Σε πολιτικό επίπεδο, οι αμφισβητίες της κοινής γραμμής, έχουν φωνή, αλλά όχι πλειοψηφική δύναμη, ικανή να ανατρέψει το πλαίσιο.
Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022,μετέτρεψε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε πραγματικό εργαστήριο αντιμετώπισης κρίσεων. Κυρώσεις χωρίς ιστορικό προηγούμενο, ενεργειακή αναδιάταξη, σπασμωδικές αλλά ουσιαστικές αποφάσεις για άμυνα, και μια δύσκολη συζήτηση για το μεταναστευτικό το οποίο λειτουργεί ως παράλληλη απειλή για την ασφάλεια των κρατών μελών. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, εγκρίθηκε το 19ο πακέτο κυρώσεων, κατά της Ρωσίας, που περιλαμβάνει και σταδιακή απαγόρευση εισαγωγής του ρωσικού LNG κάτι που αποτελεί σαφές μήνυμα συνέχειας στη γραμμή πλήρους αποσύνδεσης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, με χρονοδιάγραμμα έως το 2027 για τα μακροχρόνια συμβόλαια.
Κινδυνεύει με διάλυση η ΕΕ λόγω Ουκρανίας;
Ο πόλεμος που ξεκίνησε το 2014, με την κατάληψη της Κριμαίας και πήρε μορφή ολοκληρωτικού πολέμου στις 24 Φεβρουαρίου 2022, μετά από 3 χρόνια και 8 μήνες, μπορεί κάποιος να πει με βεβαιότητα πως λειτούργησε ως τεστ συνοχής της ΕΕ. Παρά τις τριβές, τις διαφωνίες και τις διαφορετικές προσεγγίσεις, οι αποφάσεις κινούνται προς περισσότερη και όχι λιγότερη, ευρωπαϊκή δράση. Κοινές προμήθειες αμυντικού υλικού, επιτάχυνση βιομηχανικής βάσης, πακέτα κυρώσεων που φτάνουν πλέον στο LNG και επιμέρους χρηματοπιστωτικούς κόμβους σε τρίτες χώρες που μπλοκάρουν τη Ρωσία. Το 19ο πακέτο δεν είναι απλώς συμβολικό, αλλάζει ροές ενέργειας και κεφαλαίου, δυσκολεύοντας τη χρηματοδότηση της ρωσικής πολεμικής μηχανής, με σκοπό να περιοριστεί η δράση των Ρώσων στην Ουκρανία, αλλά και να ανακοπεί η προσπάθεια της Μόσχας να αναπτύξει περαιτέρω την στρατιωτική της μηχανή η οποία απειλεί ευθέως χώρες μέλη της ΕΕ.
Σε πολιτικό επίπεδο, οι αμφισβητίες της κοινής γραμμής, έχουν φωνή, αλλά όχι πλειοψηφική δύναμη, ικανή να ανατρέψει το πλαίσιο. Η θεσμική αρχιτεκτονική της ΕΕ παρά την δυσκινησία της, δημιουργεί «μαξιλάρια» που απορροφούν κραδασμούς. Η μεγάλη εικόνα είναι αυτής μίας δύσκολης ωρίμανσης και όχι μίας ένωσης «στο χείλος της διάλυσης», όπως κάποιοι θέλουν να την παρουσιάσουν.
Ποιος φθείρεται περισσότερο οικονομικά;
Η Ρωσία άντεξε περισσότερο από τις αρχικές δυτικές προβλέψεις χάρη στην πολεμική κινητοποίηση και τα παράπλευρα κανάλια εσόδων, όμως οι δείκτες δείχνουν κόπωση, με υψηλό πληθωρισμό, πιεσμένη ισοτιμία του ρουβλιού, αυξανόμενες δημοσιονομικές τρύπες που καλύπτονται με εσωτερικό δανεισμό και εκτροπή πόρων στην άμυνα, που είναι σύμφωνα με τους οικονομολόγους, ένα μοντέλο αντοχής, αλλά όχι ευημερίας.
Στον αντίποδα, η ΕΕ έχει ήδη απορροφήσει το ενεργειακό σοκ του 2022–23 μέσω διαφοροποίησης προμηθειών και γρήγορης δημιουργίας υποδομών LNG και άλλων διασυνδέσεων με κύριο προμηθευτή τις ΗΠΑ. Η τελευταία δέσμη κυρώσεων επιβεβαιώνει ότι η τροχιά απεξάρτησης δεν αντιστρέφεται. Η ΕΕ όχι μόνο άντεξε, αλλά δείχνει πως μπορεί να επιβιώσει χωρίς τη Ρωσία, αλλά το αντίθετο είναι αμφίβολο. Οι προβλέψεις της Μόσχας ότι η Ευρώπη θα παγώσει και θα πεινάσει αποδείχθηκαν αστείες. Η Ευρώπη, παρά το κόστος και «ζεστάθηκε» και δεν πείνασε, ενώ παράλληλα συνέχισε την γενναία χρηματοδότηση και τον εξοπλισμό της Ουκρανίας. Στον «μαραθώνιο» αυτό η ΕΕ έχει ακόμη αντοχές ενώ οι αντοχές της Ρωσίας είναι περιορισμένες και μειώνονται κάθε μέρα και περισσότερο.
Ουγγαρία: «βαρίδι» ή βόμβα;
Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν αξιοποίησε επανειλημμένα τις ρήτρες ομοφωνίας των 27, για να καθυστερήσει αποφάσεις σχετικά με την Ουκρανία, προκαλώντας πολιτικό πονοκέφαλο στις Βρυξέλλες. Την ίδια στιγμή, η ΕΕ έχει εργαλεία πίεσης, στην Βουδαπέστη με την περικοπή κονδυλίων και την παράκαμψη της με χρήση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επανέφερε το 2025 την πίεση για το κράτος δικαίου, δείχνοντας πως ο διάλογος με τη Βουδαπέστη δεν είναι «λευκή επιταγή». Οι βουλευτικές εκλογές στην Ουγγαρία, που είναι προγραμματισμένες για το 2026, κατά τη δημοσκοπική βεβαιότητα δείχνουν ήττα του Όρμπαν, αλλά αυτό θα το δείξουν μόνο οι κάλπες. Επί του παρόντος, υπάρχει ρευστότητα αλλά και θεσμική αντίδραση στα συνεχή βέτο της Ουγγαρίας η οποία στο πολιτικό παιχνίδι χάνει συνεχώς.
Οι ΗΠΑ και το ουκρανικό το 2025
Το αμερικανικό μήνυμα το 2025 ήταν στήριξη με σκωτσέζικο ντους, Προσωρινό πάγωμα της στρατιωτικής βοήθειας την άνοιξη και επανεκκίνηση αργότερα, σε συνδυασμό με αυστηρότερο έλεγχο διάθεσης πόρων. Σε κάθε περίπτωση, οι αριθμοί παραμένουν πολύ μεγάλοι. Δεκάδες δισεκατομμύρια σε στρατιωτική βοήθεια και άμεση δημοσιονομική στήριξη προς το Κίεβο από το 2022 μέχρι σήμερα. Για την Ευρώπη αυτό σημαίνει δύο πράγματα. Διατήρηση της δυτικής ομπρέλας, αλλά και επιτακτική ανάγκη να χτίσει η ίδια γραμμές άμυνας ώστε να μην εξαρτάται από τα εσωτερικά αμερικανικά πολιτικά πήγαινε – έλα του Τραμπ. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ έδωσε χρόνο στον Βλαντιμίρ Πούτιν για να αποδεχθεί τερματισμό της αιματοχυσίας, αλλά αυτός ο χρόνος προκάλεσε μεγαλύτερη επιθετικότητα της Μόσχας, η οποία δεν έχει επιτύχει κανέναν από τους στρατηγικούς στόχους που είχε θέσει το 2022.
Μεταναστευτικό
Τα δεδομένα του 2025 δείχνουν αισθητή πτώση στις παράτυπες διελεύσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ: Μείωση -18% στο 7μηνο, -21% στο 8μηνο και -22% στο 9μηνο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Frontex. Η τάση περιορισμού των μεταναστευτικών ροών είχε ξεκινήσει ήδη από το 2024 και συνεχίζεται ενώ εντείνεται και η αντίδραση των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Αυτό δεν ακυρώνει την πολιτική ένταση, αλλά δημιουργεί βάσεις εξορθολογισμού, ώστε να τερματιστεί η ανεξέλεγκτη κατάσταση με εκατοντάδες χιλιάδες οικονομικούς μετανάστες να εκμεταλλεύονται τα συστήματα κοινωνικής προστασίας της ΕΕ.
Θεσμικά, η ΕΕ ενέκρινε το Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου και οι κανόνες τέθηκαν σε ισχύ τον Ιούνιο 2024, ενώ θα εφαρμοστούν πλήρως ύστερα από μεταβατική περίοδο δύο χρόνων, δηλαδή εντός του 2026. Αυτό τοποθετεί την Ένωση σε καθεστώς «μετάβασης» από αποσπασματικές λύσεις σε ενιαίο πλαίσιο διαχείρισης ροών, ασύλου και επιστροφών.
Πρακτικά, ο κίνδυνος για την ΕΕ δεν είναι μόνο η θρησκεία αυτών που φτάνουν σε ευρωπαϊκό έδαφος, αλλά και η ικανότητα εφαρμογής των μέτρων που λαμβάνονται. Απαιτούνται γρήγορες και δίκαιες διαδικασίες, ίση κατανομή βαρών, αποτελεσματικές επιστροφές όταν απορρίπτονται αιτήσεις ασύλου και γρήγορη ένταξη όπου εγκρίνονται. Το ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μεταναστών είναι Μουσουλμάνοι, είναι ένα πρόβλημα κυρίως λόγω της νοοτροπίας.
Η επόμενη δύσκολη πενταετία
Στο επίπεδο της Άμυνας, προχωράει η τυποποίηση, οι κοινές γραμμές παραγωγής αμυντικού υλικού και η αύξηση των αποθεμάτων πολεμοφοδίων για στήριξη της Ουκρανίας, αλλά και για μια πιθανή επέκταση της ρωσικής επιθετικότητας. Η ρωσική απειλή επιτάχυνε τη δημιουργία ενιαίας ευρωπαϊκής «εφοδιαστικής» άμυνας και αυτό θα διατηρηθεί και θα ενταθεί.
Στο επίπεδο της Διεύρυνσης, η ΕΕ προετοιμάζεται να εντάξει νέα κράτη ώστε οι 27 να γίνουν 30+. Αυτό σημαίνει με αναθεώρηση κανόνων ψηφοφορίας και κατανομής του προϋπολογισμού ώστε σε κάποια θέματα να χαλαρώσει το καθεστώς της ομοφωνίας.
Στον τομέα της Ενέργειας και της τεχνολογίας η ΕΕ προωθεί μια πιο σκληρή πολιτική για κρίσιμες αλυσίδες αξίας και επιταχύνει τη δημιουργία των δικτύων που μειώνουν εξαρτήσεις.
Στην Μετανάστευση, εξελίσσεται η μετάβαση από συμφωνίες «πυρόσβεσης» σε εφαρμογή του νέου Συμφώνου, με πολιτικό κόστος αν οι ροές συγκεντρωθούν δυσανάλογα σε μερικά κράτη μέλη και δη αυτά του Νότου.
Παρά τα ρήγματα, η ΕΕ δεν κινδυνεύει με διάλυση από το ουκρανικό ή το μεταναστευτικό. Βιώνει μια σπάνια φάση αναπροσανατολισμού κάτι που σημαίνει λιγότερη αφέλεια για τις προθέσεις της Ρωσίας, περισσότερη ισχύ της κεντρικής πολιτικής. Η Ρωσία δείχνει βραχυπρόθεσμη αντοχή αλλά μακροπρόθεσμη φθορά, ενώ οι ΗΠΑ παραμένουν κρίσιμος στυλοβάτης με πολιτικούς ακροβατισμούς/ Το μεταναστευτικό είναι πλέον διαχειρίσιμο με κανόνες, όχι με συνθήματα και λιγότερη ανοχή στα δίκτυα που ευνοούσαν την παράνομη είσοδο. Η μεγάλη δοκιμασία της επόμενης περιόδου θα είναι αν η ΕΕ θα μετατρέψει τις κρίσεις σε ευκαιρίες ενίσχυσης της συνοχής και κοινής αντιμετώπισης των προκλήσεων.
Για την Κύπρο, όλα τα παραπάνω δεν είναι θεωρία. Η ενεργειακή στροφή της ΕΕ και οι κυρώσεις στη Ρωσία επηρεάζουν άμεσα τις προοπτικές ηλεκτρικών διασυνδέσεων και θαλάσσιων υποδομών στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ η μεταβατική περίοδος του Συμφώνου Μετανάστευσης θα κριθεί στα νησιωτικά σύνορα με ανάγκη ταχείας απονομής ασύλου και ευρωπαϊκής συνδρομής. Στο αμυντικό σκέλος, η συζήτηση για κοινές ευρωπαϊκές προμήθειες και ετοιμότητα συναντά τις δικές μας προτεραιότητες ασφαλείας στην ευρύτερη γειτονιά. Με απλά λόγια, όσο η Ευρώπη μετασχηματίζεται από «αγορά» σε γεωπολιτική δύναμη, τόσο μεγαλώνει και το πεδίο ελιγμών, αλλά και ευθυνών, της Λευκωσίας.
Το άρθρο Ανάλυση CT: Άμυνα, κυρώσεις, μετανάστευση. Το εκρηκτικό μείγμα της συνοχής της ΕΕ εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.