Εγχειρήματα αλληλεγγύης στους Παλαιστίνιους όπως αυτό με τα πλοία, έχουν σημαντικό οικονομικό κόστος, το οποίο δεν έχει γίνει γνωστό ποιοι το καλύπτουν και βεβαίως γιατί το καλύπτουν;
Η εικόνα ενός πολύχρωμου στολίσκου από μικρά ιστιοφόρα, γεμάτα με influencers ακτιβιστές που φωνάζουν συνθήματα για «ελευθερία στη Γάζα», μοιάζει βγαλμένη από ταινία. Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ πιο σύνθετη και σκληρή. Για μια ακόμη φορά, ένα εγχείρημα «διάρρηξης του αποκλεισμού» εξελίχθηκε σε αναμενόμενο μπρα-ντε-φερ με το Ισραήλ, που σταμάτησε τα πλοία πολύ πριν προσεγγίσουν τις παλαιστινιακές ακτές. Το ερώτημα είναι απλό. Πρόκειται για εγχείρημα παροχής ουσιαστικής βοήθειας στους κατοίκους της Γάζας ή για μια καλά σκηνοθετημένη παράσταση που τροφοδοτεί τα αδηφάγα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την πολιτική ατζέντα συγκεκριμένων οργανώσεων και κρατών όπως η Τουρκία;
Η ισραηλινή αναχαίτιση
Το ίδιο σενάριο επαναλήφθηκε όπως σε προηγούμενες απόπειρες να σπάσει ο ναυτικός αποκλεισμός της Γάζας. Πολεμικά πλοία του Ισραήλ προσέγγισαν τα σκάφη του στολίσκου 60 με 80 ναυτικά μίλια από τη Γάζα, δηλαδή σε διεθνή ύδατα και πολύ έξω από τα παλαιστινιακά χωρικά ύδατα. Με προειδοποιήσεις μέσω ασυρμάτου τόνισαν ότι η περιοχή θεωρείται «ζώνη πολεμικών επιχειρήσεων» και ακολούθησε ηλεκτρονικός πόλεμος, με μπλοκάρισμα επικοινωνιών, διακοπή των live μεταδόσεων στο TikTok, ακόμη και παρεμβολές στα δορυφορικά σήματα του GPS. Στη συνέχεια, ισραηλινοί κομάντος επιβιβάστηκαν στα μεγαλύτερα πλοία, χωρίς να ανοίξει ρουθούνι αυτή τη φορά, αλλά με τον ίδιο σκοπό. Να σταλεί το μήνυμα ότι ο ναυτικός αποκλεισμός είναι απόλυτος, κάτι που οι ακτιβιστές το γνώριζαν, όπως γνώριζαν ότι δεν θα έφταναν ποτέ στη Γάζα.
Το Ισραήλ διατηρεί την ίδια θέση εδώ και χρόνια, διαμηνύοντας πως οι ακτιβιστές μπορούν να παραδώσουν τη βοήθειά τους μέσω της Κύπρου ή άλλων μεσολαβητών, και αυτή να μεταφερθεί στη Γάζα, αλλά όχι δια της βίας. Για το Ισραήλ, κάθε προσπάθεια να παραβιαστεί ο αποκλεισμός συνιστά απειλή για την εθνική ασφάλεια, αφού θεωρεί ότι πίσω από τις ανθρωπιστικές προφάσεις μπορεί να κρύβεται η Χαμάς.
Ένα ταξίδι με γνωστό τέλος
Η διαδρομή του στολίσκου είχε ξεκινήσει από τη Βαρκελώνη, με στάσεις σε ιταλικά, ελληνικά και τυνησιακά λιμάνια. Κατά την εξέλιξη του ταξιδιού υπήρχαν ήδη σημάδια ότι η κατάληξη δεν θα ήταν διαφορετική από ότι στο παρελθόν. Οι κυβερνήσεις των χωρών από τις οποίες ξεκίνησαν ή διήλθαν τα ιστιοφόρα, κράτησαν αποστάσεις και προειδοποίησαν ότι δεν θα στηρίξουν την προσπάθεια, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις απέσυραν συνοδείες ασφαλείας προτού τα πλοία φτάσουν κοντά στη Γάζα, όπως έκανε η Ιταλία.
Παράλληλα, υπήρξαν καταγγελίες για παρακολούθηση από drones και διενέργεια ηλεκτρονικών παρεμβολών στα συστήματα των πλοίων. Οι διοργανωτές το παρουσίασαν ως απόδειξη της συνεργασίας ευρωπαϊκών κρατών με το Ισραήλ και προσπάθεια αποτροπής τους να βοηθήσουν τους κατοίκους της Γάζας. Ωστόσο, για όσους παρακολουθούν διαχρονικά τις εξελίξεις, σε αυτή την υπόθεση, ήταν απλώς το προοίμιο του αναπόφευκτου άδοξου τέλους του ταξιδιού, το οποίο γνώριζαν και όσοι λάμβαναν μέρος.
Οι επιβάτες και το επικοινωνιακό σενάριο
Η αποστολή συγκέντρωσε περίπου 500 άτομα από 40 χώρες. Ανάμεσά τους γνωστά πρόσωπα, όπως η Γκρέτα Τούνμπεργκ και ο Μάντλα Μαντέλα, εγγονός του Νέλσον Μαντέλα. Η παρουσία τους δεν είναι τυχαία, καθώς εξασφαλίζει προβολή και διεθνές ενδιαφέρον. Μαζί τους άνθρωποι με το κινητό τηλέφωνο στο χέρι καταγράφουν κάθε κίνηση, κάθε σύνθημα, κάθε δάκρυ συγκίνησης. Όλα αυτά ανεβαίνουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μέσω των followers κάνουν τον γύρο του κόσμου.
Οι ακτιβιστές αυτοσυστήνονται ως εκπρόσωποι ενός «παγκόσμιου κινήματος αλληλεγγύης», όμως η εικόνα δεν δικαιολογεί πάντα τον τίτλο. Για πολλούς, πρόκειται για γνήσια πολιτική διαμαρτυρία, ενώ για άλλους απλώς για «τουρισμό αλληλεγγύης» που αφήνει τους Παλαιστινίους στην ίδια δεινή θέση. Μέχρι στιγμής δεν έχουν δοθεί σαφείς εξηγήσεις, για την ιδιότητα αυτών των ανθρώπων που δεν έχουν την έγνοια της καθημερινής εργασίας, ενώ έχουν την δυνατότητα να ξοδεύουν τεράστια ποσά που απαιτούνται για τέτοιες δράσεις.
Χρήματα, ΜΚΟ και σκοτεινά ερωτήματα
Οι διοργανωτές μιλούν για συγκέντρωση χρημάτων από μικρές δωρεές και εκδηλώσεις στήριξης, κανείς όμως δεν γνωρίζει με ακρίβεια ποιοι βάζουν βαθύτερα το χέρι στην τσέπη. Η αδιαφάνεια τροφοδοτεί δικαιολογημένες υποψίες, αφού τέτοιες δράσεις απαιτούν πλοία, καύσιμα, προσωπικό, μισθούς, τροφοδοσία, τεχνική υποστήριξη, επικοινωνιακές ομάδες… Το Ισραήλ καταγγέλλει ότι πίσω από κάποιες πρωτοβουλίες κρύβονται δίκτυα που σχετίζονται με τη Χαμάς ή τουρκικές οργανώσεις που είχαν πρωταγωνιστήσει στην τραγωδία του «Mavi Marmara» το 2010. Οι ίδιοι οι διοργανωτές αρνούνται κάθε τέτοια σύνδεση, ωστόσο το ερώτημα μένει να αιωρείται. Ποιος τελικά κερδίζει από αυτό το πανάκριβο σόου για να διαθέτει τόσο χρήμα; Πως βιοπορίζονται οι ακτιβιστές που βρίσκονται συνεχώς σε πλοία και αεροπλάνα, διαμένουν σε ξενοδοχεία, τρώνε, πίνουν και χρηματοδοτούν τις ανάγκες που έχουν όλοι ι άνθρωποι;
Νόμιμη η αναχαίτιση;
Το Ισραήλ επικαλείται το διεθνές δίκαιο, το οποίο όντως προβλέπει ότι μια εμπόλεμη δύναμη μπορεί να επιβάλει ναυτικό αποκλεισμό. Αυτό είχε αναγνωριστεί και από την έκθεση του ΟΗΕ το 2011 για το Mavi Marmara, παρότι τότε ασκήθηκε έντονη κριτική στη βίαιη εφαρμογή του. Από την άλλη, πολλές διεθνείς οργανώσεις θεωρούν τον αποκλεισμό συλλογική τιμωρία και άρα παράνομο.
Η αντίφαση είναι ξεκάθαρη. Το Ισραήλ προβάλλει νομικά επιχειρήματα για να δικαιολογήσει τα θέματα ασφάλειας που προβάλλει, αλλά ταυτόχρονα εμφανίζεται αδιάφορο για τον λιμό και την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, κάτι που δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς. Οι ΜΚΟ καταγγέλλουν τον αποκλεισμό, αλλά στήνουν καραβάνια που ξέρουν εκ των προτέρων ότι δεν θα φτάσουν ποτέ στον προορισμό τους, ξοδεύοντας τεράστια ποσά τα οποία θα μπορούσαν να γίνουν πραγματική βοήθεια για τους πολίτες της Γάζας.
Ανθρωπιστική βοήθεια ή επικοινωνιακό σόου;
Η ουσία βρίσκεται εδώ. Τα πλοία μετέφεραν μερικές παλέτες τροφίμων και φαρμάκων. Σε μια Γάζα με δύο εκατομμύρια κατοίκους, τα φορτία αυτά δεν αλλάζουν απολύτως τίποτα. Το πραγματικό αποτέλεσμα όμως είναι η εικόνα. Βίντεο στα social media, δηλώσεις πολιτικών, πανό σε διαδηλώσεις σε μεγάλες πρωτεύουσες, τραγούδια και αδιαφορία για τους ομήρους που κρατάει ακόμα η Χαμάς ή για άλλες ανθρωπιστικές κρίσεις όπως αυτή στην Ουκρανία.
Για τους διοργανωτές, η αξία είναι «συμβολική», λέγοντας πως θέλουν να δείξουν ότι ο κόσμος δεν σιωπά. Για τους επικριτές τέτοιων δράσεων, πρόκειται για καθαρό θέατρο που χαρίζει followers και αναγνωρισιμότητα σε ακτιβιστές, αλλά αφήνει άθικτη την καθημερινή δυστυχία των Παλαιστινίων. Οι ίδιοι που μιλούν για «σπάσιμο του αποκλεισμού» γνωρίζουν πως στην πράξη απλώς θα βρεθούν στο επίκεντρο των δελτίων ειδήσεων για λίγες ημέρες.
Μετατόπιση του ενδιαφέροντος
Οι εικόνες από την Γάζα και το δράμα των Παλαιστινίων, προκαλεί παγκόσμια συγκίνηση και οργή για τις μεθόδους του Ισραήλ. Ακόμα και σύμμαχοι του Ισραήλ, αναγκάστηκαν να πάρουν αποστάσεις ή να βρεθούν απέναντι στο Τελ Αβίβ. Και ενώ το παγκόσμιο ενδιαφέρον ήταν στραμμένο στους παλαιστίνιους, ήρθαν οι influencer να τραβήξουν τα φώτα της δημοσιότητας επάνω τους με μια δράση η οποία δεν είχε πραγματική ουσία.
Ο στολίσκος για τη Γάζα αποτυπώνει την απόλυτη αντίφαση της εποχής. Από τη μια η τραγική ανθρωπιστική πραγματικότητα ενός λαού που λιμοκτονεί, κι από την άλλη το επικοινωνιακό σόου μιας διεθνούς ομάδας «αλληλεγγύης», που αναπαράγει εικόνες χωρίς αντίκρισμα.
Το Ισραήλ, με νομικό μανδύα, επιβάλλει τον αποκλεισμό που εξοντώνει τους αμάχους αλλά θεωρείται αναγκαίος για την ασφάλειά του. Οι ΜΚΟ, με πανό και συνθήματα, φτιάχνουν ένα θέαμα που συγκινεί τηλεθεατές αλλά δεν αλλάζει ούτε κατ’ ελάχιστο τις συνθήκες στη Γάζα.
Αν υπάρχει μια σκληρή αλήθεια, είναι ότι στο κέντρο αυτού του θεάτρου δεν βρίσκονται ούτε τα κράτη ούτε οι ακτιβιστές, αλλά βρίσκονται οι ίδιοι οι κάτοικοι της Γάζας, που εξακολουθούν να πληρώνουν το τίμημα του εγκλήματος που διέπραξε η Χαμάς πριν δύο χρόνια. Όσο οι μεν και οι δε επενδύουν στο «συμβολικό» και στο «επικοινωνιακό», τόσο η πραγματικότητα θα παραμένει αμετάβλητη. Μια ανθρωπιστική κρίση που δεν λύνεται με σκάφη και συνθήματα, αλλά με πολιτική βούληση που σήμερα λείπει παντελώς.
Το άρθρο Ανθρωπιστική αποστολή ή story για το TikTok; εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.