Μια μυσταγωγική συναυλία με τίτλο «Πέντε Χιλιετίες Ελληνικού Ήχου» στο ακατοίκητο νησί της Κέρου φάνηκε να αντλεί ενέργεια από τα βάθη χιλιετιών και να ξυπνά τη γη στην παλιά της δόξα.
Τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια του «Αρπιστή» και του «Αυλητή» που βρέθηκαν στην Κέρο, δημιουργήθηκαν κατά την πρώιμη εποχή του Χαλκού, όταν άνθρωποι από όλες τις Κυκλάδες συρρέαν εδώ — ένας ζωντανός πολιτιστικός κόμβος και πιθανότατα το αρχαιότερο θαλάσσιο ιερό του κόσμου.
Οι λίγοι θεατές που, την τελευταία στιγμή, είχαν το προνόμιο να παρακολουθήσουν αυτή την ιστορική συναυλία, μαγεύτηκαν όχι μόνο από τις μοναδικές ερμηνείες Ελλήνων και διεθνών μουσικών, αλλά και από την αύρα αυτού του τόπου, που αποτελεί αντικείμενο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος εδώ και δεκαετίες, από τότε που το μυστήριο των σπασμένων κυκλαδικών ειδωλίων αιχμαλώτισε τη φαντασία του κόσμου.
Σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού, η συναυλία της Κέρου τον Σεπτέμβριο αποτέλεσε την κορύφωση του επετειακού 10ου Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής Κουφονησίων, καθώς και το όραμα του διακεκριμένου μαέστρου και πιανίστα Κορνήλιου Μιχαηλίδη, ιδρυτή και καλλιτεχνικού διευθυντή του φεστιβάλ.
«Για μένα, ήταν μία από τις πιο συγκλονιστικές, σημαντικές εμπειρίες που είχα ποτέ — ως μουσικός και ως διοργανωτής — σε όλα αυτά τα χρόνια. Ήταν σίγουρα ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που έχω κάνει και, ταυτόχρονα, ένα από τα πιο όμορφα», δήλωσε ο Κορνήλιος Μιχαηλίδης στον «Νέο Κόσμο».
Η Κέρος βρίσκεται μόνο δύο ναυτικά μίλια από το Άνω Κουφονήσι, αλλά η πρόσβαση σε αυτήν κάθε άλλο παρά εύκολη είναι. Ο μόνος τρόπος είναι με καΐκι και όταν το επιτρέπει ο βοριάς. Ακατοίκητη από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος και «ανοίγει» μόνο κατόπιν ειδικής άδειας από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.
«Αισθανόμουν δέος για το ότι τα καταφέραμε και είμαστε εκεί, παρά τις δυσκολίες. Μου φαινόταν απίστευτο ότι τα καταφέραμε. Μου έφυγε ένα τεράστιο βάρος με το που είδα το κοινό να πλησιάζει. Ήταν το βάρος της ευθύνης δύο χρόνων δουλειάς για τη συγκεκριμένη συναυλία, που παραλίγο να εξανεμιστεί λόγω των καιρικών συνθηκών, αλλά τελικά έπιασε τόπο με τον πιο αξέχαστο τρόπο».
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΗΧΟ ΜΕΣΑ ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΧΙΛΙΕΤΙΕΣ
Για την 10η επέτειό του, οι διοργανωτές του φεστιβάλ εστίασαν στη διαδρομή του ελληνικού ήχου μέσα στους αιώνες, αναδεικνύοντας ορισμένες από τις πιο σημαντικές εκφάνσεις της ελληνικής — ή εμπνευσμένης από την Ελλάδα — δημιουργίας, μέσα από επτά ξεχωριστές συναυλίες, που κορυφώθηκαν με την εκδήλωση στην Κέρο.
Ο Κορνήλιος Μιχαηλίδης επιμελήθηκε ένα μουσικό ταξίδι από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα: από αρχαίες ψαλμωδίες, βυζαντινούς ύμνους και παραδοσιακά μοιρολόγια, μέχρι τη σύγχρονη εποχή, με συνθέσεις των Ιάννη Ξενάκη και Γιώργου Κουμεντάκη.
Ο Δελφικός Ύμνος στον Απόλλωνα, ο Ύμνος στη Μούσα και στην Καλλιόπη, ο Επιτάφιος του Σείκιλου αποδόθηκαν με πιστά αντίγραφα αρχαίων οργάνων, όπως ο αυλός, η άρπα και η λύρα, ενώ η απαγγελία αποσπασμάτων από ορφικούς ύμνους έδωσε επιπλέον βαρύτητα στο μυσταγωγικό αυτό δρώμενο.
Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ COLIN RENFREW
Η συναυλία στην Κέρο, εμπνευσμένη από τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια του «Αρπιστή» και του «Αυλητή» που βρέθηκαν εκεί, ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του αείμνηστου αρχαιολόγου και φιλέλληνα λόρδου Colin Renfrew. Ο Renfrew πάτησε για πρώτη φορά το πόδι του σε αυτό το απομονωμένο νησί το 1963 για να διεξάγει τη μεταπτυχιακή διατριβή του. Από τότε επέστρεψε πολλές φορές, ενώ αφιέρωσε το τελευταίο κεφάλαιο της ζωής του στη μελέτη της περιοχής και στην επίλυση του μυστηρίου μιας αινιγματικής αρχαίας τελετουργίας που λάμβανε χώρα στην Κέρο.
Ήταν ένας πρωτοποριακός αρχαιολόγος και από τους σημαντικότερους καθηγητές Προϊστορικής Αρχαιολογίας, ο οποίος τιμήθηκε με τον τίτλο του Λόρδου για το τεράστιο επιστημονικό του έργο.
Ο Renfrew όχι μόνο έδωσε την πιο πειστική ερμηνεία για τα χίλια και πλέον θραύσματα κυκλαδικών μαρμάρινων ειδωλίων, αλλά, μαζί με τον Michael Boyd και την ομάδα τους, αποκάλυψαν επίσης εξαιρετικά ευρήματα ενός καλοδιατηρημένου οικισμού — ίσως και του μοναδικού των Κυκλάδων — που τοποθετείται στην πρώιμη εποχή του Χαλκού (περίπου 2800 π.Χ. έως 2200 π.Χ.).
«Βρισκόμαστε σε μια περιοχή που στην αρχαιότητα υπήρξε κοιτίδα του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού για ολόκληρο το Αιγαίο», είπε ο Μιχαηλίδης.
«Το νησί της Κέρου, απέναντι από το Κουφονήσι, παραμένει επίκεντρο ανασκαφών και έρευνας. Το έργο που προσέφερε ο Colin Renfrew στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της ζωής του είναι ανεκτίμητο, και ακόμα δεν έχουμε δει τίποτα. Αυτά που θα έρθουν στο φως σύντομα και τα επόμενα χρόνια θα είναι συγκλονιστικά!»
Η πιο πρόσφατη ανασκαφή, που ολοκληρώθηκε το 2018, αποκάλυψε την ύπαρξη τεράστιων εισόδων, λίθινων κλιμάκων και ενός πολύπλοκου συστήματος αποστραγγιστικών αγωγών — στοιχεία μιας εξελιγμένης αστικής αρχιτεκτονικής, χωρίς προηγούμενο για την εποχή.
Ο αρχαίος αυτός οικισμός βρίσκεται στη γειτονική νησίδα, το Δασκαλιό, που πριν από 4.500 χρόνια ενωνόταν μέσω μιας στενής λωρίδας στεριάς με τη δυτική πλευρά της Κέρου, όπου και είχαν βρεθεί τα σπασμένα μαρμάρινα ειδώλια και αγγεία.
Ο Renfrew πίστευε ότι η Κέρος λειτουργούσε ως πανκυκλαδικό ιερό, όπου τα σπασμένα ειδώλια και αγγεία εναποθέτονταν τελετουργικά σε διάστημα περίπου 500 ετών. Κατάφερε να αποδείξει ότι τα αντικείμενα αυτά είχαν σπάσει εσκεμμένα αλλού και μεταφέρθηκαν στην Κέρο, γεγονός που καταδεικνύει τον ιδιαίτερο συμβολικό ρόλο του νησιού στον κυκλαδικό τότε κόσμο.
ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΙΣ ΜΙΚΡΕΣ ΚΥΚΛΑΔΕΣ
Καθώς οι αρχαιολόγοι φέρνουν στο «φως» το ένδοξο παρελθόν της Κέρου, μια νέα εποχή πολιτισμού έχει ριζώσει στο γειτονικό νησί με την ίδρυση του Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής Κουφονησίων πριν από δέκα χρόνια.
Ο Μιχαηλίδης και η οικογένειά του — όλοι μουσικοί — περνούν τα καλοκαίρια τους στα Κουφονήσια εδώ και τριάντα και πλέον χρόνια.
«Με τα χρόνια διοργανώναμε κατά καιρούς συναυλίες στο νησί. Το 2016 αποφασίσαμε να το θεσμοθετήσουμε ως φεστιβάλ».
Σήμερα, το φεστιβάλ προσελκύει επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Παράλληλα με τις συναυλίες, λειτουργεί εκπαιδευτικό πρόγραμμα που προσφέρει στα παιδιά του νησιού επιδοτούμενα μαθήματα πιάνου και κιθάρας, με δασκάλους που ταξιδεύουν κάθε εβδομάδα από την Αθήνα και τη Νάξο. Τα παιδιά μεταβαίνουν, μάλιστα, και στην Αθήνα για πολιτιστικές εκδρομές, που χρηματοδοτούνται από το φεστιβάλ.
Η φετινή επετειακή διοργάνωση — και ιδιαίτερα η ξεχωριστή συναυλία στην Κέρο — έτυχε ευρείας δημοσιότητας και προσέλκυσε διακεκριμένους προσκεκλημένους από κοντά και μακριά.
Αν και αρχικά είχε προγραμματιστεί να μεταδοθεί ζωντανά χωρίς κοινό, τελικά επετράπη ένα μικρό ακροατήριο, το οποίο αποτελούνταν από ανθρώπους της περιοχής, θεσμικούς παράγοντες και υποστηρικτές του φεστιβάλ.
«Ο καιρός εμπόδισε τη ζωντανή μετάδοση, όμως ολόκληρη η συναυλία έχει βιντεοσκοπηθεί και θα προβληθεί σύντομα».
Η συναυλία παρουσιάστηκε επίσης στο Κουφονήσι, ανοιχτή σε όλους.
«Η διοργάνωση του φεστιβάλ είναι για εμάς πάρα πολύ δουλειά, και είναι κάτι που κάνουμε εθελοντικά, οικογενειακώς, μέσα από έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό. Όμως είναι μια εμπειρία που μας κάνει πιο πλούσιους. Από την άποψη της ηθικής ικανοποίησης, μας γεμίζει πάρα πολύ».
«Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ»
Ανάμεσα στις πολλές στιγμές που έχουν χαραχθεί στη μνήμη του, μία ξεχωρίζει ιδιαίτερα. Πριν το φεστιβάλ ιδρυθεί επίσημα, ο Μιχαηλίδης είχε δώσει στο νησί μια συναυλία κατά την οποία έπαιξε τις τρεις τελευταίες σονάτες του Μπετόβεν.
«Είναι δύσκολες και απαιτούν κάποια εξοικείωση με το είδος. Πίστευα ότι θα είναι δύσκολη για το κοινό, αλλά παρ’ όλα αυτά την έκανα. Και εξεπλάγην, γιατί ήταν από τις καλύτερες συναυλίες που έχω κάνει στη ζωή μου, από την άποψη της ανταπόκρισης του κοινού. Το κοινό δεν ανέπνεε ουσιαστικά. Ήταν προσηλωμένοι, και όχι μόνο έμειναν ως το τέλος, αλλά για χρόνια μετά περπατούσα στους δρόμους του νησιού και με σταματούσαν για να μου θυμίσουν εκείνη τη βραδιά. Αρκετοί δεν είχαν ακούσει πιάνο στη ζωή τους, δεν είχαν καμία εξοικείωση».
Ήταν, όπως λέει, μια συγκλονιστική εμπειρία και «αποδείχθηκε μέσα μου το γεγονός ότι η κλασική μουσική πραγματικά απευθύνεται σε όλους — αν, βέβαια, την πλασάρει κανείς σωστά. Υπό προϋποθέσεις, μπορεί να αγγίξει πραγματικά όλους, και κυρίως εκείνους με αγνή και ανοιχτή ψυχή και την περιέργεια να ανακαλύψουν κάτι καινούργιο. Αυτή η συναυλία ήταν και η αφορμή να ξεκινήσει το φεστιβάλ».
Αν και η οικογένεια δεν κατάγεται από το νησί, ο Μιχαηλίδης λέει πως αισθάνονται πλέον σαν ντόπιοι.
«Τα τελευταία χρόνια το φεστιβάλ έχει καταλάβει όλο μας τον χρόνο στο Κουφονήσι. Δεν είναι ότι πάμε για διακοπές. Αλλά είναι, ταυτόχρονα, μια εμπειρία που μας ξεκουράζει, μας αναζωογονεί».
Αν και το νησί έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία 30 χρόνια, «παραμένει η εικόνα που είχαμε πριν από 30 χρόνια, όταν το πρωτογνωρίσαμε, με όλη την αγνότητα και την ομορφιά που είχε τότε. Και αυτό κρατάμε, και αυτό προσπαθούμε, μέσω του φεστιβάλ, να υπενθυμίσουμε και να διατηρήσουμε. Γιατί θεωρώ ότι η μουσική εν γένει — αλλά κυρίως η κλασική, με τον φυσικό τρόπο μετάδοσης — ταιριάζει πάρα πολύ με το τοπίο, την ενέργεια του τόπου και τον χαρακτήρα του νησιού. Το φεστιβάλ είναι μία υπενθύμιση όλου αυτού, με έμφαση στο φυσικό κάλλος».
Το φεστιβάλ έχει ήδη υπερκαλύψει κατά πολύ τις προσδοκίες και τα όνειρά τους, ειδικά μετά τη φετινή χρονιά, αφιερωμένη στις «Πέντε Χιλιετίες Ελληνικού Ήχου», και τη συναυλία στην Κέρο. Αλλά οι ιδέες εξακολουθούν να είναι πολλές, με έμφαση στα εκπαιδευτικά προγράμματα και στη βελτιστοποίηση των υποδομών.
«Θέλουμε να φτιάξουμε ένα αμφιθέατρο, για να είναι πιο εύκολη η παραγωγή συναυλιών για το κοινό και για τους μουσικούς».
«Στόχος μας είναι να μη λείπει τίποτα από το νησί — τίποτα από όσα θεωρούμε δεδομένα στην Αθήνα. Θέλουμε ο πολιτισμός να γίνει σημείο αναφοράς για τους κατοίκους του νησιού, όπως ήταν στην αρχαιότητα. Εκείνη η περιοχή ήταν κοιτίδα του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού· έτσι και στις μέρες μας θα θέλαμε, πέρα από τις παραλίες και τις ταβέρνες, να υπάρχει και κάτι προστιθέμενης αξίας σε αυτό το νησί. Αυτή είναι η συμβολή μας».
Στο πλαίσιο της αφιέρωσης της συναυλίας, ο Μιχαηλίδης προσθέτει: «Ο λόρδος Colin Renfrew ανήκει στην Κέρο, λόγω του έργου ζωής του για την Ελλάδα — έργο που συνεχίζεται τώρα υπό τον Michael Boyd. Δεν έχουμε δει ακόμη την πλήρη σημασία αυτής της περιοχής στην προϊστορία. Ο Renfrew ήταν ένας άρχοντας με όλη τη σημασία της λέξης, αλλά σεμνός και ταπεινός. Ένας ουσιαστικός και ποιοτικός άνθρωπος, με μεγάλη αίσθηση του χιούμορ».
The post Μυσταγωγική συναυλία στο αινιγματικό νησί της Κέρου appeared first on ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.