Ο Ράφα Μπενίτεθ είναι από εκείνες τις μορφές του ποδοσφαίρου που δεν χρειάζονται φωνές ή μεγάλα λόγια για να επιβληθούν· το κάνει με το βλέμμα, με τη λεπτομέρεια, με την πειθαρχία που κρύβει ο νους ενός ανθρώπου που μεγάλωσε με τακτικά πλάνα αντί για παραμύθια. Από τις ακαδημίες της Ρεάλ Μαδρίτης μέχρι τις ευρωπαϊκές νύχτες της Λίβερπουλ, ο Ισπανός τεχνικός έχει χτίσει τη φήμη του ως ενός ανθρώπου που ξέρει να σχεδιάζει, να επιμένει και να πιστεύει ότι το ποδόσφαιρο είναι, πάνω απ’ όλα, επιστήμη. Τώρα, στο τιμόνι του Παναθηναϊκού, κουβαλά μαζί του όχι μόνο εμπειρία αλλά και ένα ολόκληρο σύμπαν ιδεών – μια ποδοσφαιρική φιλοσοφία που συνδυάζει την εμμονή στη λεπτομέρεια με την ανθρώπινη διάσταση του παιχνιδιού.
«Πρέπει να συγκεντρώνομαι στη δουλειά μου και να προσπαθώ να κάνω το καλύτερο σε αυτά που ξέρω», είχε πει κάποτε. Δεν είναι φράση εντυπωσιασμού, είναι το απόσταγμα μιας ζωής αφιερωμένης στη μεθοδικότητα. Ο Μπενίτεθ δεν υπόσχεται επαναστάσεις· χτίζει υπομονετικά, στρώμα – στρώμα, ομάδες που ξέρουν τι θέλουν στο γήπεδο, που αναπνέουν ως ένα σώμα. Όταν το 2001 ανέλαβε τη Βαλένθια, πολλοί τον αντιμετώπισαν με καχυποψία. «Έρχεστε από τον τελικό του Champions League κι εγώ από τη Segunda División, αλλά έχω τα εργαλεία για να σας βελτιώσω», είχε πει τότε στους παίκτες του. Μέσα σε τρία χρόνια τους οδήγησε σε δύο πρωταθλήματα Ισπανίας και ένα Κύπελλο UEFA. Ήταν η πρώτη μεγάλη απόδειξη πως ο Ράφα δεν φοβάται να αναμετρηθεί με την προκατάληψη – απλώς δουλεύει μέχρι να τη διαλύσει.
Το 2004 μετακόμισε στο Λίβερπουλ. Εκεί, στις ευρωπαϊκές νύχτες του Άνφιλντ, η Ιστορία του θα γραφόταν με κεφαλαία γράμματα. Το θαύμα της Κωνσταντινούπολης, η ανατροπή από 0-3 σε 3-3 και η κατάκτηση του Champions League στα πέναλτι, δεν ήταν απλώς μια ποδοσφαιρική τρέλα· ήταν το απόλυτο παράδειγμα της πίστης του Μπενίτεθ στη δύναμη της ομαδικότητας. «Όλοι πρέπει να έχουμε τους ίδιους στόχους», έλεγε. «Οι φίλαθλοι είναι πολύ σημαντικοί για κάθε ομάδα· δίνουν το κίνητρο στους παίκτες». Στην πιο μαγική εκείνη βραδιά, η ταπεινότητα και η πίστη του ενώθηκαν σε μια από τις πιο εμβληματικές εικόνες του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου: τον Ράφα να παραμένει ψύχραιμος, σχεδόν ατάραχος, μπροστά στο χάος και να κρατά την ομάδα του ενωμένη με το βλέμμα και το σχέδιο.
Από τότε κύλησαν πολλά χρόνια, με επιτυχίες, απογοητεύσεις και διαρκή μάχη για έλεγχο και εξέλιξη. Στην Ίντερ, παρά το Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων, έφυγε νωρίς επειδή δεν δέχτηκε να δουλέψει χωρίς τα μέσα που ζητούσε· στη Νάπολι και τη Ρεάλ Μαδρίτης πάλεψε με συστήματα, φιλοσοφίες και εγωισμούς, αλλά ποτέ δεν άλλαξε το βασικό του αξίωμα: «Οι πρωταθλητές είναι αυτοί που έχουν τους περισσότερους βαθμούς· τίποτα άλλο». Στην Τσέλσι κέρδισε το Europa League, στη Νιούκαστλ αγαπήθηκε για την αφοσίωσή του σε έναν δύσκολο σύλλογο, στη Θέλτα και την Εβερτον συνέχισε να διδάσκει πειθαρχία και επαγγελματισμό ακόμη κι όταν ο κόσμος γύρω του είχε κουραστεί από τη λέξη «σύστημα».
Κι όμως, πίσω από την ψυχρή του εικόνα, κρύβεται μια πιο ανθρώπινη φιγούρα. Ένας προπονητής που στις διακοπές του στη Σαρδηνία υπέγραφε τηλεφωνικά μεταγραφές ενώ ταυτόχρονα πρόσεχε τα παιδιά του στην παραλία, όπως αποκάλυψε με χιούμορ ο παρουσιαστής Τζόνι Βόγκαν. Ενας άνθρωπος που στις προπονήσεις μπορεί να μοιάζει με στρατηγό, αλλά εκτός γηπέδου δεν ξεχνά πως το ποδόσφαιρο είναι, τελικά, υπόθεση συναισθημάτων. «Δεν χρειάζεται να δίνουμε σημαίες στους φιλάθλους για να τις κουνάνε», είχε πει κάποτε. «Οι υποστηρικτές μας είναι πάντα εκεί με την καρδιά τους, και αυτό είναι ό,τι χρειαζόμαστε». Είναι η πιο τρυφερή, σχεδόν ποιητική πλευρά ενός τεχνικού που ξέρει πως τα μεγάλα έργα χτίζονται με πάθος, όχι μόνο με πλάνο.
Ο Παναθηναϊκός του ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο
Μια ομάδα με ιστορία, με φανατικούς φιλάθλους, με ανάγκη για σταθερότητα και ταυτότητα. Ο Μπενίτεθ αναλαμβάνει να εμφυσήσει στο Τριφύλλι τη δική του φιλοσοφία: πειθαρχία, οργάνωση, πίστη στο πλάνο. Είναι ο τύπος του προπονητή που βλέπει τα πάντα – από το πώς κινείται ένας αμυντικός δύο μέτρα πιο πίσω, μέχρι το πώς αντιδρά η ομάδα του στη χαμένη ευκαιρία. Δεν έχει ανάγκη να μιλήσει για «μεγάλες υποσχέσεις»· του αρκεί να βάλει το σύνολο σε τάξη. Ο στόχος του δεν είναι απλώς να κερδίσει, αλλά να δημιουργήσει μια ομάδα που θα ξέρει γιατί κερδίζει. Το λέει παντού, όπου κι αν έχει προπονήσει.
Πειθαρχία, σχέδιο, πίστη: το τρίπτυχο καριέρας του Ισπανού
Οι οπαδοί του Παναθηναϊκού θα χρειαστεί να μάθουν σιγά – σιγά τον Μπενίτεθ, να καταλάβουν πως πίσω από τη σοβαρή έκφραση κρύβεται ένας άνθρωπος που ζει το παιχνίδι με πάθος, που ξέρει να διαχειρίζεται το βάρος της ιστορίας και που πιστεύει ακράδαντα στη δύναμη της συνέπειας. «Για μένα είναι μια μεγάλη πρόκληση να βρίσκομαι σε έναν από τους πιο σημαντικούς συλλόγους του κόσμου και θα προσπαθήσω να κερδίσω ό,τι μπορώ να κερδίσω», είχε πει όταν ανέλαβε τη Λίβερπουλ. Είναι μια φράση που θα μπορούσε να πει και τώρα, κοιτώντας από τον πάγκο του ΟΑΚΑ, με το βλέμμα στραμμένο στα ευρωπαϊκά φώτα.
Ο Ράφα Μπενίτεθ δεν είναι άνθρωπος των εντυπώσεων. Είναι άνθρωπος της διαδικασίας, της επιμονής, της σιωπηλής επανάστασης. Ο Παναθηναϊκός βρίσκει στο πρόσωπό του έναν προπονητή που δεν φοβάται την πίεση, αλλά τη χρησιμοποιεί για να φτιάξει χαρακτήρα. Και αν κάτι τον καθορίζει σε όλη του την πορεία, είναι η πίστη ότι το ποδόσφαιρο, όπως και η ζωή, δεν είναι θέμα τύχης αλλά οργάνωσης και πάθους. «Κόουτσαρε την ομάδα, κράτα νοοτροπία νικητή», είχε πει κάποτε. Αυτή η φράση θα μπορούσε να γίνει το νέο σύνθημα στα αποδυτήρια του Παναθηναϊκού – μια υπόσχεση ότι η δουλειά, η πειθαρχία και η πίστη θα οδηγήσουν ξανά το Τριφύλλι εκεί που το θέλει ο κόσμος του.