Από την παλιά σχολική πραγματικότητα όπου ο εκπαιδευτικός χτύπαγε τα παιδιά με τη βέργα, τραβούσε το αφτί, επέβαλλε εξευτελιστικές τιμωρίες και έριχνε κανένα «παιδαγωγικό χαστούκι» τα πράγματα έχουν αλλάξει. Κάποτε συνέβαιναν με την ανοχή, αν όχι και με την παρότρυνση, των γονιών. Είναι χαρακτηριστικό το απόσπασμα στον «Καπετάν Μιχάλη» του Νίκου Καζαντζάκη, με τον πατέρα να παραδίδει τον μαθητή στον δάσκαλο την πρώτη μέρα του σχολείου λέγοντάς του: «Το κρέας δικό σου, τα κόκαλα δικά μου· μην τον λυπάσαι, δέρνε τον, κάμε τον άνθρωπο».
Σήμερα οι γονείς καλώς δεν είναι ανεκτικοί σε τέτοιες συμπεριφορές, αλλά μοιάζει να πηγαίνει η κατάσταση στο άλλο άκρο. Εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν απειλές και κατηγορίες για τον τρόπο που μίλησαν στα παιδιά ή για το πώς επέλεξαν να κάνουν το μάθημά τους, με διαρκείς παρεμβάσεις στο έργο τους από θυμωμένους, υπερευαίσθητους ή ακόμα και τραμπούκους γονείς.
Πολλοί καθηγητές, ακόμα και στην προσπάθειά τους να προστατέψουν άλλα παιδιά από άσχημες συμπεριφορές, έχουν βρεθεί υπόλογοι. Πέρα από το bullying των μαθητών, για το οποίο γίνεται συχνά λόγος, έχουμε και το bullying προς τους εκπαιδευτικούς, που δεν τίθεται συχνά στον διάλογο, πέρα από τους σχολικούς κύκλους. Το φαινόμενο όμως φαίνεται να έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και λίγο έως πολύ σχεδόν όλοι οι εκπαιδευτικοί έχουν έρθει αντιμέτωποι με τέτοια περιστατικά.
Πριν από λίγους μήνες είχε δει το φως της δημοσιότητας η επιστολή καθηγητή σε ΕΠΑΛ στα νότια προάστια, ο οποίος παραιτήθηκε φτάνοντας στα όριά του έπειτα από διαρκή εκφοβισμό. Πιο πρόσφατα, σε γενικό λύκειο στα βόρεια προάστια της Αττικής εκπαιδευτικός απειλήθηκε με μήνυση για άσκηση σωματικής βίας από τη μητέρα του μαθητή, γιατί προσπάθησε να κατεβάσει τον γιο της από τα κάγκελα για να μη χτυπήσει. Σε ένα άλλο λύκειο καθηγητής που πήγε να μπει στο σχολείο το οποίο τελούσε υπό κατάληψη δέχτηκε επίθεση από μαθητή και η μητέρα ζήτησε τον λόγο, με αποτέλεσμα να γίνεται τελικά ΕΔΕ για τον καθηγητή, με τη μητέρα να απειλεί επίσης με μηνύσεις. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις καθηγητές πέφτουν μέχρι και θύματα ξυλοδαρμού από γονείς, βρίσκουν τα αυτοκίνητά τους βανδαλισμένα, δέχονται απειλητικά μηνύματα κ.λπ.
Μπορεί τις περισσότερες φορές οι απειλές να μην οδηγούν σε Αυτόφωρο ή να μη φτάνουν τελικά στο δικαστήριο, αλλά έχουν λειτουργήσει εκφοβιστικά οδηγώντας τους εκπαιδευτικούς είτε σε αυτολογοκρισία είτε σε αδιαφορία, οπότε τελικά δημιουργούνται προβλήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Επίσης, πολλές από τις υποθέσεις που τελικά θα πάρουν τον δρόμο της Δικαιοσύνης καταλήγουν ύστερα από μήνες ή και χρόνια με αποφάσεις υπέρ των εκπαιδευτικών, ωστόσο έχει στιγματιστεί για πάντα η επαγγελματική τους υπόσταση, έχει αποτυπωθεί στον προσωπικό τους φάκελο και έχουν οδηγηθεί σε ψυχολογική εξάντληση, αλλά και νομικά έξοδα.
Μέλη της ΟΛΜΕ και της ΔΟΕ αναφέρουν ότι παρατηρείται εκρηκτική αύξηση αναφορών για νομικές ενέργειες γονέων όπως και καταγγελίες στις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Μπορεί πολλές από τις καταγγελίες να είναι ανυπόστατες ή να μαρτυρούν γρήγορα την προβληματική αντιμετώπιση από τη μεριά του γονιού και να κρίνονται από τις Διευθύνσεις ως μη σημαντικές, αλλά ανάλογα με το πόσο θα το «τραβήξει» ο γονιός υπάρχουν προβλεπόμενες διαδικασίες.
Η Ματίνα Κανελλοπούλου, έχοντας κλείσει 25 χρόνια στην εκπαίδευση, μας λέει πως υπάρχουν περιπτώσεις που έχουν τραβήξει στα δικαστήρια ως και 4 χρόνια μέχρι να βγει η τελεσίδικη απόφαση και συμπληρώνει:
«Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ένα φαινόμενο που δεν το συναντούσαμε με τέτοια ένταση στο παρελθόν: ο εκπαιδευτικός γίνεται στόχος όχι μόνο κριτικής, αλλά και επιθετικότητας από γονείς. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με φωνές στους διαδρόμους και στην αυλή του σχολείου, με απειλές για μηνύσεις, με συκοφαντικά σχόλια σε ομάδες στο Διαδίκτυο, που αφορούν ακόμα και την προσωπική μας ζωή. Οι περισσότερες από αυτές τις καταγγελίες είναι χωρίς βάση. Εχουμε να αντιμετωπίσουμε γονείς – κυρίως μικρότερων ηλικιών – που θεωρούν ότι οι εκπαιδευτικοί είναι υποχρεωμένοι να επιβεβαιώσουν τις δικές τους προσδοκίες και είναι πάντα βέβαιοι ότι το παιδί τους δεν έχει κάνει ποτέ και πουθενά λάθος! Το αποτέλεσμα είναι ότι πολλοί συνάδελφοι αρχίζουν να λειτουργούν με φόβο που αποτυπώνεται άμεσα με πολλούς τρόπους. Φοβούνται να κάνουν παρατήρηση ή να επιβάλουν τιμωρίες για την προστασία και των άλλων μαθητών, να βάλουν χαμηλό βαθμό, να επιμείνουν σε κανόνες. Το βλέπουμε πλέον καθημερινά. Οταν όμως ένας εκπαιδευτικός εργάζεται με κριτήριο “μη βρεθώ μπλεγμένος”, τότε χαμένο είναι και το σχολείο και οι μαθητές. Η εκπαίδευση υποβαθμίζεται, χάνει τον ρόλο της, τη δομή και πολλές φορές τη συνέπεια που πρέπει να έχει αντιμετωπίζοντας όλους τους μαθητές ισότιμα».
Η Μαρία Γεωργιάδου εργάζεται την τελευταία πενταετία ως δασκάλα. Ξεκίνησε να διδάσκει σε σχολεία εν μέσω πανδημίας.
«Δεν υπάρχει μέρα που να μην ακούσω τους παλιότερους να λένε πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα την τελευταία δεκαετία, και ιδιαίτερα από τον Covid κι έπειτα. Μέσα κι από συζητήσεις με συναδέλφους έχω διαπιστώσει πως σε κάθε τάξη υπάρχουν τουλάχιστον 2-3 γονείς που ξεπερνούν τα όρια και παρεμβαίνουν, άλλοτε λιγότερο κι άλλοτε περισσότερο. Από το πού θα πάμε εκπαιδευτική επίσκεψη – γιατί εκεί και όχι αλλού – μέχρι το γιατί διάλεξα αυτό το κείμενο για το επαναληπτικό (ένα έρμο άρθρο εφημερίδας για τη φιλοζωία ήταν!) ή την απαίτηση να απαντήσω σε e-mail που ρωτά ποια είναι η στόχευση μιας συγκεκριμένης άσκησης δημιουργικής γραφής. Ολα αυτά φυσικά είναι αστεία μπροστά στον μόνιμο κίνδυνο καταγγελίας και την επακόλουθη – ψυχική κυρίως – ταλαιπωρία, το μέγεθος και η διάρκεια της οποίας εξαρτώνται από την υποστήριξη του σχολείου, δηλαδή του διευθυντή/της διευθύντριας και του συλλόγου διδασκόντων. Τις καταστάσεις αυτές καλούμαστε φυσικά να τις αντιμετωπίσουμε μόνοι μας, χωρίς κάποιον στον οποίο να μπορούμε να απευθυνθούμε για συμβουλευτική ή καθοδήγηση».
Οι διευθυντές και η νέα διάταξη
Οι διευθυντές από τη μεριά τους, αν δεν είναι και εκείνοι αποδέκτες κάποιας αγωγής, βρίσκονται σε αμηχανία μπροστά σε τέτοια περιστατικά για το αν και σε ποιο βαθμό θα στηρίξουν τους εκπαιδευτικούς που καλούνται να περάσουν από Ενορκη Διοικητική Εξέταση. Οι ίδιοι ή άλλοι συνάδελφοι του καταγγελλομένου συχνά πηγαίνουν ως μάρτυρες υπεράσπισης. Αυτού του είδους οι αγωγές που φτάνουν στα δικαστήρια αφορούν κυρίως εξύβριση, παράβαση καθήκοντος (για θεωρούμενες τιμωρίες ως άδικες, καταχρηστικές κ.λπ.) και άσκηση σωματικής βίας.
Επειδή το φαινόμενο φαίνεται να παίρνει μεγάλες διαστάσεις, μέσα στο 2024 ψηφίστηκε διάταξη (Αρ. 33, Ν. 5090/2024) που προβλέπει έως και δύο χρόνια φυλάκιση και χρηματική ποινή για όποιον εισέρχεται σε χώρο Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και καταφέρεται με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως με φωνασκίες, θόρυβο, ύβρεις ή απειλές, κατά του εκπαιδευτικού προσωπικού και υπαλλήλων…
Η κατάσταση στα ιδιωτικά σχολεία μοιάζει να πηγαίνει ακόμα πιο πέρα… Οι αναφορές που καταφθάνουν στην ΟΙΕΛΕ από εκπαιδευτικούς έχουν πυκνώσει κάνοντας λόγο για πιέσεις που δέχονται από γονείς για ευνοϊκή μεταχείριση και βαθμολόγηση, διαγραφές απουσιών και παρεμβάσεις στις διαπροσωπικές σχέσεις των μαθητών, με τον εκπαιδευτικό να αντιμετωπίζεται ως υπάλληλος του γονέα και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και να απολύεται!
Είναι ενδεικτικό το προ ολίγων ημερών περιστατικό σε ιδιωτικό σχολείο όταν δασκάλα πάτησε κατά λάθος μαθήτρια στο διάλειμμα και ένιωσε την ανάγκη να το αναφέρει στη μητέρα της, απολογούμενη με τον φόβο μην πει το παιδί κάτι και βρεθεί υπόλογη, ενώ το παιδί δεν αναφέρει καν το περιστατικό. Αυτή η εικόνα φανερώνει έναν τρομοκρατημένο εκπαιδευτικό και καθόλου ελεύθερο να κάνει τη δουλειά του.