Στο μέσον του εκλογικού κύκλου, η θεματολογία του κοινοβουλευτικού ελέγχου μετατοπίζεται από τα διαχρονικά, δομικά προβλήματα της λειτουργίας του κράτους προς τα άμεσα και πιεστικά προβλήματα της καθημερινότητας, όπως η ακρίβεια και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. Η ΚΒ’ Σύνοδος (7 Οκτωβρίου 2024 – 3 Οκτωβρίου 2025) της τρέχουσας κοινοβουλευτικής περιόδου ήταν από τις πιο έντονες της τελευταίας δεκαετίας.
Η τραγωδία των Τεμπών και το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ μονοπώλησαν σχεδόν το σύνολο των ειδικών διαδικασιών κοινοβουλευτικού ελέγχου: από την πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης Μητσοτάκη έως τις προτάσεις για σύσταση εξεταστικής επιτροπής και επιτροπών προκαταρκτικής εξέτασης. Ο τετραπλασιασμός του χρόνου που αφιερώθηκε στις διαδικασίες για την ποινική ευθύνη υπουργών συνιστά σαφή ένδειξη της κοινοβουλευτικής έντασης που σημάδεψε τη χρονιά και δοκίμασε την αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος.
Αν και η τηλεοπτική εικόνα έδωσε την εντύπωση μιας Βουλής με υψηλή ένταση και έντονη αντιπαράθεση, η πραγματικότητα του τακτικού κοινοβουλευτικού ελέγχου είναι διαφορετική. Πίσω από τους υψηλούς τόνους και τα αποσπασματικά στιγμιότυπα των πολιτικών συγκρούσεων καταγράφεται μια περίοδος με αυξημένη κοινοβουλευτική δραστηριότητα, αλλά ηπιότερη αντιπαράθεση, με σαφείς και στοχευμένες στρατηγικές επιλογέςαπό όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος.
Τα μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου (ΜΚΕ) είναι αυξημένα κατά 17,7% σε σχέση με την προηγούμενη Α’ Σύνοδο (3 Ιουλίου 2023 – 6 Οκτωβρίου 2024), φτάνοντας τις 13.948. Η αύξηση όμως προήλθε, κυρίως, από τα γραπτά μέσα [ερωτήσεις, αναφορές και αιτήσεις κατάθεσης εγγράφων (ΑΚΕ)]. Δηλαδή, από ήπιας έντασης μέσα και όχι από τα υψηλότερης έντασης προφορικά που παραμένουν σταθερά. Και η αύξηση αυτή συμβαδίζει με τη γενικότερη μετατόπιση των προτεραιοτήτωνπρος τα προβλήματα της καθημερινότητας – και ιδιαίτερα την ακρίβεια, την οικονομία και το ενεργειακό κόστος.
Συνεπώς, ταξινομώντας ποσοτικά και θεματικά τις χιλιάδες ερωτήσεις, αναφορές, αιτήσεις για κατάθεση εγγράφων (ΑΚΕ), επίκαιρες ερωτήσεις και επερωτήσεις, διακρίνουμε τις κοινωνικές προτεραιότητες, τις στρατηγικές αναπροσαρμογές, τις νέες πολιτικές στοχεύσεις και τις μεταβολές του πολιτικού αφηγήματος που επήλθαν μετά τις εθνικές εκλογές του Ιουνίου του 2023 μέχρι τον Οκτώβριο του 2025. Γιατί πίσω από το επιφανειακό κοινοβουλευτικό χάος των διάσπαρτων μέσων κοινοβουλευτικού ελέγχου υπάρχει μια τάξη που περιμένει να αποκωδικοποιηθεί.
Οι κοινοβουλευτικές προτεραιότητες στην ΚΒ’ Σύνοδο (2024-2025) μετατοπίζονται, από την υγεία, την παιδεία, τις εργασιακές σχέσεις και τις υποδομές, προς την ακρίβεια, την οικονομία, το περιβάλλον, την ενέργεια, τη στήριξη του πρωτογενούς τομέα, την περιφερειακή ανάπτυξη και τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ). Το κέντρο βάρους του ενδιαφέροντος περνά πλέον στο «πορτοφόλι των πολιτών», στις περιφερειακές ανισότητες, στην απουσία ορθολογικής χωροθέτησης των ΑΠΕ, στη λειψυδρία, στο ενεργειακό κόστος και στην ενίσχυση των αγροτών και κτηνοτρόφων. Ειδικότερα:
Η οικονομία παραμένει στην πρώτη θέση για δεύτερη συνεχή χρονιά. Στα γραπτά ΜΚΕ εμφανίζει αύξηση κατά 30,7%,ενώ εκτοξεύεται στα προφορικά κατά 75,8%. Η εκτίναξη των προφορικών μέσων σηματοδοτεί ότι τόσο οι ανεξάρτητοι βουλευτές όσο και οι κοινοβουλευτικές ομάδες, με εξαίρεση το ΚΚΕ και την Πλεύση Ελευθερίας, θέτουν την προστασία της «τσέπης του πολίτη» ως πρωταρχικό θέμα στην ατζέντα. Επικεντρώθηκαν στην αντιμετώπιση της ακρίβειας, στην οικονομική στήριξη νοικοκυριών και ευάλωτων ομάδων, στη μείωση ΦΠΑ σε νησιά και απομακρυσμένες περιοχές, στις επιπτώσεις από το κλείσιμο περιφερειακών ΔΟΥ, στη στεγαστική πολιτική και στα μισθολογικά αιτήματα δημοσίων υπαλλήλων, ενστόλων και συνταξιούχων, ανέργων 55+, στην προστασία μικρομεσαίων, λιανικού εμπορίου και στη φορολόγηση ασιατικών εμπορικών πλατφορμών. Παράλληλα, υπήρξε έντονο ενδιαφέρον για τη ρύθμιση του ιδιωτικού χρέους, τις τραπεζικές προμήθειες και χρεώσεις, τις ρυθμίσεις για δανειολήπτες σε ελβετικό φράγκο, την προστασία απόfunds, την αναστολή πλειστηριασμών σε πληγείσες περιοχές και τα αγροτικά δάνεια.
Η πρωτιά του υπουργείου Εσωτερικών στα γραπτά μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου είναι πλασματική παρά τη θεαματική αύξησή τους (κατά 100,6% στα γραπτά και 24,6% στα προφορικά μέσα). Οφείλεται στις 1.119 επανακαταθέσεις ερωτήσεων της Ελληνικής Λύσης, με το ίδιο θεματικό περιεχόμενο, οι οποίες επαναλαμβάνονται για κάθε δήμο της χώρας. Οι ερωτήσεις αυτές αναδεικνύουν ζητήματα διαφάνειας και διαχείρισης: τον δημοσιονομικό έλεγχο των «σπιτιών ανακύκλωσης», τον έλεγχο μελετών δημόσιων έργων σε περιφέρειες και δήμους, καθώς και τις συμβάσεις συμβουλευτικών εταιρειώνμε τους ΟΤΑ.
Αντίθετα, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας δέχεται έντονη κοινοβουλευτική πίεση και κατατάσσεται πρώτο στα προφορικά ΜΚΕ. Καθοριστικός είναι ο ρόλος του ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ, το οποίο επενδύει επικοινωνιακά και πρωταγωνιστεί στον τομέα αυτό (448 ΜΚΕ). Ακολουθούν η Νέα Αριστερά (αύξηση 44%), η Νέα Δημοκρατία και η Πλεύση Ελευθερίας, ο ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ (μόνο στα προφορικά), ενώ η Ελληνική Λύση μειώνει το ενδιαφέρον της. Η θεματολογία των προφορικών ΜΚΕ περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την ενεργειακή μετάβαση, συνέπειες απολιγνιτοποίησης, τα έργα υποδομής για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, τη στήριξη αγροτών, κτηνοτρόφων, αλιέων και μελισσοκόμων από φυσικές καταστροφές, τη διαχείριση αποβλήτων και την προστασία του περιβάλλοντος, όπως και αντιδράσεις από την ανορθολογική χωροθέτηση των ανεμογεννητριών και από το π.δ. για τους όρους δόμησης οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων.
Η επανεμφάνιση του αγροτικού ζητήματος
Παρά τις διαφορετικές αρμοδιότητές τους, τα υπουργεία Εσωτερικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων εμφανίζουν κοινές και επαναλαμβανόμενες θεματικές, όπως αποζημιώσεις αγροτών από φυσικές καταστροφές, αντιπλημμυρικά έργα και διαχείριση λειψυδρίας, που αναδεικνύουν τον διατομεακό χαρακτήρα και την ένταση των προβλημάτων του πρωτογενούς τομέα.
Η σημαντική αύξηση κατά 36,4% στα προφορικά μέσα και κατά 8,8% στα γραπτά μέσα για τα αγροτικά ζητήματα αντικατοπτρίζει την ανησυχία για την ελληνική περιφέρεια και τη βιωσιμότητα του πρωτογενούς τομέα. Την έλλειψη υποδομών και ευκαιριών που επιδεινώνουν οι περιφερειακές ανισότητες. Η δυσοίωνη πραγματικότητα της υπαίθρου είναι η μεγαλύτερη εσωτερική απειλή για τη χώρα. Η ισχυρή στροφή του συνόλου του πολιτικού φάσματος προς την περιφέρεια και τον πρωτογενή τομέα επιβεβαιώνει την επανεμφάνιση του αγροτικού ζητήματος στην Ελλάδα.Η Νέα Δημοκρατία, η Νέα Αριστερά (αύξηση 115%), η Ελληνική Λύση και η Πλεύση Ελευθερίας ενισχύουν τη ρητορική τους προς τα αγροτικά ζητήματα, ενδεχομένως, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας επαναπροσέγγισης του αγροτικού κόσμου.
Μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ, τα ζητήματα της διασφάλισης των ενισχύσεων προς τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους βρέθηκαν στην κορυφή των κοινοβουλευτικών παρεμβάσεων. Υψηλό κοινοβουλευτικό ενδιαφέρον απέσπασαν, επίσης, η αντιμετώπιση της ευλογιάς των αιγοπροβάτων, η έλλειψη μέτρων για την ανομβρία στην ελαιοκαλλιέργεια, ο αποκλεισμός από το Μέτρο 23, δηλαδή από την έκτακτη, προσωρινή στήριξη ρευστότητας στους γεωργούς που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές μετά την 1-1-2024, η δυσλειτουργία στο ελαιοκομικό μητρώο, καθώς και οι καθυστερήσεις στην καταγραφή και αποζημίωση ζημιών.
Η Ελένη Κιούση είναι νομικός, προϊσταμένη Διεύθυνσης Κοινοβουλευτικού Ελέγχου της Βουλής