Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μία από τις πιο σοβαρές οικονομικές απειλές των τελευταίων δεκαετιών· μια απειλή αθέατη στους επίσημους δείκτες, αλλά τεράστια στις δημοσιονομικές της συνέπειες. Σύμφωνα με μελέτη των Luis Garicano, Bengt Holmström και Nicolas Petit, η «πραγματική» ευρωπαϊκή χρέωση εκτοξεύεται σε ύψη που δεν αποτυπώνονται στους επίσημους λογαριασμούς: τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα των πολιτών, δηλαδή οι μελλοντικές συντάξεις που έχουν ήδη κατοχυρωθεί, λειτουργούν σαν μια δεύτερη – και ακόμη πιο δύσκαμπτη – μορφή χρέους.
Η Ισπανία αποτελεί την πιο χαρακτηριστική περίπτωση. Σύμφωνα με την έρευνα που παρουσιάστηκε στο άρθρο του Vicente Nieves (20/11/2025), όταν συνυπολογιστούν οι συνταξιοδοτικές δεσμεύσεις, το συνολικό «χρέος» της χώρας μπορεί να αγγίξει το 600% του ΑΕΠ, ενώ άλλες εκτιμήσεις, όπως του οικονομολόγου Juan Ramón Rallo, το ανεβάζουν έως και το 700%. Πρόκειται για μια πραγματικότητα που δεν αφορά μόνο τους μελλοντικούς συνταξιούχους, αλλά την ίδια τη βιωσιμότητα του κοινωνικού κράτους και του ευρωπαϊκού αναπτυξιακού μοντέλου.
Το ισπανικό σύστημα – όπως και το ελληνικό – βασίζεται στο μοντέλο pay-as-you-go: οι σημερινοί εργαζόμενοι πληρώνουν τις συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων. Ομως, η δημογραφική γήρανση, η πτώση της γονιμότητας και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής έχουν δημιουργήσει μια εκρηκτική εξίσωση. Στην Ισπανία, οι μεταρρυθμίσεις Escrivá, που κατήργησαν τον παράγοντα βιωσιμότητας και συνέδεσαν τις συντάξεις με τον πληθωρισμό, έχουν αυξήσει τις μελλοντικές υποχρεώσεις σε βαθμό που θεωρείται πλέον ανεξέλεγκτος.
Η χώρα εμφανίζει ποσοστό αναπλήρωσης άνω του 80% – ένα από τα υψηλότερα διεθνώς –, γεγονός που σημαίνει ότι ο μέσος Ισπανός λαμβάνει στη σύνταξη ποσά σχεδόν αντίστοιχα με τον τελευταίο του μισθό. Αυτό καθιστά το σύστημα εξαιρετικά δαπανηρό. Το ισπανικό κράτος ήδη μεταφέρει πάνω από 20 δισ. ευρώ ετησίως μόνο για να κλείσει την «τρύπα» του συστήματος, παρότι η απασχόληση βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.
Τα συμπεράσματα είναι εξίσου ανησυχητικά για την Ελλάδα. Η χώρα μας βρίσκεται στη δεύτερη χειρότερη ευρωπαϊκή θέση όσον αφορά το συνολικό βάρος μελλοντικών συνταξιοδοτικών δεσμεύσεων ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Η δημογραφική εικόνα είναι ακόμη πιο επιβαρυντική από την ισπανική· η Ελλάδα είναι από τις πιο γερασμένες κοινωνίες της ΕΕ, ενώ το εργατικό της δυναμικό συρρικνώνεται σταθερά. Αυτό σημαίνει ότι, παρότι η επίσημη δημόσια χρέωση κινείται γύρω στο 160%-170% του ΑΕΠ, το «κρυφό» συνταξιοδοτικό φορτίο ωθεί το πραγματικό χρέος της χώρας σε επίπεδα ανάλογα με εκείνα που περιγράφει η μελέτη για την Ισπανία.
Η εμπειρία των Μνημονίων απέδειξε ότι οι περικοπές στις συντάξεις είναι πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά εξαιρετικά επώδυνες.