Αύγουστος 2018: Ο πρόεδρος της ΝΔ Κ. Μητσοτάκης δεσμεύθηκε πως «θα προχωρήσει άμεσα στην κατάργηση του ασφαλιστικού νόμου Κατρούγκαλου» (συνέντευξη στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»). Ο νόμος Κατρούγκαλου είναι ακόμη εδώ.
Δέκα περίπου χρόνια μετά την επιβολή του (2016), που επέφερε συνολικά 22 μειώσεις σε συντάξεις και επιδόματα, με επιβάρυνση περίπου 10 δισ. ευρώ, συνεχίζει να εφαρμόζεται (παρά τις αντίθετες εξαγγελίες της ΝΔ) και να μειώνει δραματικά το εισόδημα των συνταξιούχων. Μεταξύ άλλων, οδήγησε τις κύριες συντάξεις σε μείωση έως 30% (λόγω αλλαγής στον τρόπο υπολογισμού), μείωσε δραματικά τα εφάπαξ και τις επικουρικές, αλλά και τις συντάξεις χηρείας.
1. Μείωση κύριων συντάξεων: Η «ωρίμανση» του νόμου Κατρούγκαλου, σε συνδυασμό με την υποχώρηση των μισθών κατά τη δεκαετή οικονομική κρίση, δημιούργησαν συνθήκες δραματικής συρρίκνωσης των συντάξεων. Η σύνταξη, με βάση τον μέσο μισθό ολόκληρου του εργασιακού βίου και όχι της τελευταίας διετίας ή πενταετίας, οδηγεί σε μεγάλη μείωση για τους νέους συνταξιούχους.
Ηδη στα 783 ευρώ μεικτά διαμορφώθηκαν οι κύριες συντάξεις, ενώ σημαντική μείωση παρουσίασαν και οι επικουρικές, σύμφωνα με τα στοιχεία του συστήματος «Ηλιος». Μελέτη της ΕΝΥΠΕΚΚ καταλήγει ότι μετά το 2028 ο μέσος όρος των νέων κύριων συντάξεων (κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα) θα κυμαίνεται στα 700-800 ευρώ.
Καταλυτικά θα επηρεαστούν οι μελλοντικές συντάξεις λόγω των χαμηλών μισθών, κυρίως για το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού που σήμερα εργάζεται σε μορφές ευέλικτης απασχόλησης.
2. Μειωμένα εφάπαξ: «Ψαλιδισμένα» και με καθυστέρηση καταβάλλονται τα εφάπαξ. Μείωση έως 22,3% έχουν όλοι οι ασφαλισμένοι λόγω του νόμου Κατρούγκαλου (2016). Παράλληλα, μεγάλες καθυστερήσεις παρατηρούνται στην απονομή, με χιλιάδες συνταξιούχους – κυρίως του Δημοσίου – να περιμένουν πάνω από δύο χρόνια.
Σύμφωνα με τον ΕΦΚΑ, για το 2025 προβλέπεται η πληρωμή 37.500 εφάπαξ με προϋπολογισμό 745 εκατ. ευρώ.
Ο κανόνας που εισήγαγε ο νόμος 4387/2016 είναι ότι το εφάπαξ για τα ίδια έτη ασφάλισης βαίνει μειούμενο κάθε χρόνο για όσους συνταξιοδοτούνται από 1/1/2014 και μετά. Για να «ισοφαρίσουν» οι ασφαλισμένοι τις απώλειες πρέπει να παραμείνουν περισσότερα χρόνια. Με το ισχύον σύστημα, το εφάπαξ σε όλα τα Ταμεία (πλην στρατιωτικών) υπολογίζεται ως εξής:
- Για τα έτη ασφάλισης έως το 2013, με το 60% του μέσου όρου των αποδοχών της 5ετίας 2009-2013.
- Για τα έτη ασφάλισης από το 2014 μέχρι τη συνταξιοδότηση, ισοδυναμεί με επιστροφή εισφορών που καταβάλλονται μετά το 2024.
3. Επικουρικές συντάξεις: Στον «πάγο» παραμένουν από το 2016 οι επικουρικές συντάξεις λόγω της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος, που απαγορεύει αυξήσεις αν δεν υπάρχει πλεόνασμα. Σε αντίθεση με τις κύριες συντάξεις που αυξήθηκαν σωρευτικά κατά 13,15% τα τελευταία χρόνια (7,75% το 2023, 3% το 2024 και 2,4% το 2025), οι επικουρικές παραμένουν στάσιμες.
Πλεονάσματα, πάντως, καταγράφονται: ο ΕΦΚΑ εκτιμάται ότι θα έχει για το 2025 πλεόνασμα 708 εκατ. ευρώ, ενώ ο κλάδος επικουρικής ασφάλισης 98,9 εκατ. ευρώ (έσοδα 4,43 δισ., έξοδα 4,32 δισ.).
Από το 2015 εφαρμόζεται διπλός τρόπος υπολογισμού:
- Για τα έτη έως το 2014, η επικουρική προκύπτει με συντελεστή 0,45% ανά έτος.
- Για τα έτη από το 2015 και μετά, μετρούν οι εισφορές και η ηλικία συνταξιοδότησης.
Επιβάλλεται μείωση 6%-30% όταν ο ασφαλισμένος αποχωρεί με μειωμένη σύνταξη.
4. Συντάξεις χηρείας: Από το 2016 ο νόμος 4387 («νόμος Κατρούγκαλου») ορίζει πως η σύνταξη χηρείας καταβάλλεται στο 70% της σύνταξης του θανόντος για τρία χρόνια. Στη συνέχεια, αν ο δικαιούχος εργάζεται ή λαμβάνει δική του σύνταξη, μειώνεται στο 35%. Η περικοπή εφαρμόστηκε μόνο για τους δικαιούχους του Δημοσίου, ενώ δεν εφαρμόστηκε στον ιδιωτικό τομέα λόγω τεχνικών περιορισμών του ΕΦΚΑ.
Τα σενάρια που εξετάζονται προβλέπουν:
- Περικοπή κατά 35% μόνο του τμήματος της εθνικής σύνταξης.
- Επιστροφή των αχρεωστήτως ποσών σε πολλές δόσεις.
- Επιλογή της μικρότερης σύνταξης για μείωση κατά 50%, αν ο δικαιούχος λαμβάνει δύο συντάξεις.