Στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου, οι δραστηριότητες των Ελλήνων μεταναστών που έφτασαν στην Αυστραλία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο βρέθηκαν στο στόχαστρο της Αυστραλιανής Μυστικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (Australian Security Intelligence Organisation ή ASIO, όπως είναι γνωστή).
Για το θέμα αυτό έγραψε πολλές φορές στο παρελθόν ο “Νέος Κόσμος” αφού και πρώην συνεργάτες του είχαν “φακελλωθεί”. Πριν λίγες μέρες η ενημερωτική ιστοσελίδα Τηε Conversation επανήλθε αναδημοσιεύοντας ένα κείμενο τη καθηγήτριας ιστορίας Joy Damousi. Το αρχικό κείμενο είχε δημοσιευτεί στο βιβλίο Fault Lines: Australia’s Unequal Past (edited by Seumas Spark and Christina Twomey /Monash University Publishing).
Γράφει, μεταξύ άλλων η κα DamousiQ
Την ίδια ώρα που η Αυστραλία είχε ανάγκη από νέο εργατικό δυναμικό – πάνω από 160.000 άνθρωποι έφτασαν από την Ελλάδα – οι νεοφερμένοι εξακολουθούσαν να αντιμετωπίζονται με καχυποψία, ιδιαίτερα όσοι προέρχονταν από χώρες της Νότιας Ευρώπης.
Στην εποχή της «αφομοίωσης» (1945–1966), όταν ακόμη ίσχυε η πολιτική της «White Australia», οι μετανάστες αναμένονταν να αποβάλουν κάθε πολιτισμικό χαρακτηριστικό και να υιοθετήσουν τον λεγόμενο «Australian way of life». Έπρεπε να αποστασιοποιηθούν από την πολιτική του τόπου καταγωγής τους και να μη διαμορφώνουν δικές τους πολιτικές ατζέντες στην Αυστραλία.
Όπως παρατήρησε ο ιστορικός John Rickard: «Η Αυστραλία ήθελε μετανάστευση, αλλά όχι μετανάστες.»
Η κουλτούρα της παρακολούθησης
Οι εκθέσεις της ASIO επαναλάμβαναν ότι οι μετανάστες όφειλαν να αποκόψουν κάθε πολιτικό δεσμό με τις πατρίδες τους. Οι Έλληνες κομμουνιστές, προβλέψιμα, ήταν οι πρώτοι που προσέλκυαν το ενδιαφέρον. Όμως η ASIO παρακολουθούσε επίσης φιλοβασιλικές, δεξιές, ακόμη και φιλοβρετανικές οργανώσεις – αλλά και τις εσωτερικές διενέξεις της Ελληνικής Ορθόδοξης εκκλησίας της Αυστραλίας.
Η παρακολούθηση της ελληνικής παροικίας δεν ήταν νέα. Από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Έλληνες καταστηματάρχες, ακτιβιστές και οργανώσεις είχαν βρεθεί στο στόχαστρο, ειδικά όσοι στήριζαν πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα.
Η Ελληνική ΚΟινότητας της Ν.Ν. Ουαλίας θεωρούνταν σχετικά «ασφαλής», αλλά ακόμη και εκεί η ASIO προειδοποιούσε ότι υπήρχαν «ισχυρά αντικομμουνιστικά και υπερ-εθνικιστικά στοιχεία» που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εξτρεμιστικές τάσεις.
Ο “Ατλας” και οι κομμουνιστές
Η ASIO συστηματικά παρακολουθούσε τους Έλληνες κομμουνιστές. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ήταν ο Γιώργος Ζάγκαλης, που έφτασε το 1950 και βρέθηκε υπό συνεχή επιτήρηση για δύο δεκαετίες.
Ο ‘Ατλας, που ιδρύθηκε το 1936, χαρακτηριζόταν «ιδιαίτερα δραστήριο και επιβλαβές». Σύμφωνα με την ASIO, αποτελούσε πυρήνα στρατολόγησης για το Communist Party of Australia. Τα μέλη του υποδέχονταν νεοαφιχθέντες Έλληνες στα λιμάνια και τους μιλούσαν για το κίνημα – ακόμη και μέσω «ελληνικών φαγητών και παιχνιδιών» στο club.
Η υπόθεση Mitsopoulos
Χαρακτηριστικό παράδειγμα θεωρήθηκε ο James Mitsos (Demetrious Mitsopoulos), που έφτασε παιδί στην Αυστραλία και δραστηριοποιήθηκε έντονα σε αριστερές οργανώσεις. Η ASIO τον περιέγραφε ως «ουσιαστικά τον ηγέτη της ελληνικής κομμουνιστικής κοινότητας».
Το 1941 συνελήφθη ως «ύποπτος κομμουνιστής», αλλά αφέθηκε ελεύθερος λίγους μήνες αργότερα. Έγραψε επιστολές, έδωσε ομιλίες, βοήθησε νεοφερμένους, και πρωτοστάτησε σε καμπάνιες υπέρ των αριστερών δυνάμεων στον Ελληνικό Εμφύλιο.
Ο Δημόκριτος και άλλες οργανώσεις
Ο Δημοκρίτος (Democritus League), ιδρύθηκε το 1935, ήταν η πιο δραστήρια κομμουνιστική ομάδα στην ελληνική παροικία της Μελβούρνης. Η ASIO παρακολουθούσε στενά πρόσωπα όπως οι Panayotis Gerondakis, Denis Skiotis, George Zangalis, Peter Couvalis και Basil Steffanou.
Παράλληλα, η Confederation of Greek Organisations in Australia και η League for Democracy in Greece θεωρούνταν φορείς διάδοσης «προπαγάνδας» υπέρ της αριστεράς στην Ελλάδα.
Οι Έλληνες και τα κινήματα στην Αυστραλία
Κατά τη δεκαετία του 1960, οι Έλληνες αριστεροί συμμετείχαν ενεργά στα κινήματα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ και της στρατολόγησης. Η ASIO σημείωνε διεξοδικά ποιοι ελληνικοί σύλλογοι συμμετείχαν στις διαδηλώσεις και τι συζητήσεις γίνονταν στις συνελεύσεις τους.
Ομιλίες προσώπων όπως ο George Filopoulos καταγράφονταν λέξη προς λέξη, ιδιαίτερα όταν ασκούσαν κριτική στον ρόλο της αμερικανικής κυβέρνησης ή στις παρεμβάσεις της ελληνικής διπλωματικής υπηρεσίας.
Η δύσκολη μετάβαση στη μεταπολεμική Αυστραλία
Οι πολιτικές διαφορές που έφεραν μαζί τους οι Έλληνες μετανάστες – πολλές φορές από τον ίδιο τον Εμφύλιο – αναβίωσαν εντός της παροικίας. Η προσπάθεια δημιουργίας ομπρέλας μέσω της Federation of Greek Associations in Australia δεν κατάφερε να γεφυρώσει το χάσμα.
Αντίθετα, συχνά ενέτεινε τις εντάσεις, προκαλώντας ανησυχία στην ASIO, που φοβόταν ότι η ομογένεια παρεκκλίνει από το μοντέλο «πολιτικής αφομοίωσης».
Το τέλος της αφομοίωσης
Μόνο στις δεκαετίες του 1970 και 1980 – με τη σταδιακή κατάργηση της White Australia και την είσοδο της πολιτικής του πολυπολιτισμού – άλλαξε το τοπίο.
Η ελληνική κοινότητα, από τις πιο οργανωμένες και δραστήριες στην Αυστραλία, μπορούσε πλέον να εκφραστεί πολιτικά χωρίς τον φόβο παρακολούθησης. Ωστόσο, οι μνήμες της εποχής της επιτήρησης άφησαν βαθύ αποτύπωμα.
* Η Joy Damous είναι καθηγήτρια Ιστορίας (Professor, History, Dean of Arts, Australian Catholic University).
The post Πώς η ASIO παρακολουθούσε τους Έλληνες μετανάστες στην Αυστραλία appeared first on ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.