Η μετάβαση σε μια νέα εποχή στη διάθεση περιουσίας σηματοδοτείται από το νομοσχέδιο για το κληρονομικό δίκαιο, που παρουσιάζεται στις 2 Δεκεμβρίου στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Το σχέδιο νόμου, το οποίο φέρει την επιστημονική υπογραφή του επίτιμου καθηγητή του ΕΚΠΑ, ακαδημαϊκού και προέδρου της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής Αποστόλου Γεωργιάδη, εισάγει για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο τον θεσμό των κληρονομικών συμβάσεων, δίνοντας τη δυνατότητα διάθεσης περιουσίας όχι μόνο μέσω διαθήκης ή γονικής παροχής, αλλά και με συμβατική συμφωνία μεταξύ των μελλοντικών κληρονόμων.
Οι αλλαγές που επιφέρει το νέο πλαίσιο είναι εκτεταμένες, σχεδόν οκτώ δεκαετίες μετά την τελευταία μεγάλη αναμόρφωση του κληρονομικού δικαίου. Περιλαμβάνουν ρυθμίσεις για τις ιδιόγραφες διαθήκες, τροποποιήσεις στα ποσοστά κληρονομιάς της συζύγου, μετατροπή της νόμιμης μοίρας σε αξίωση αποζημίωσης, αναγνώριση κληρονομικού δικαιώματος στους συντρόφους εκτός γάμου και – κυρίως – την εισαγωγή του νέου θεσμού των κληρονομικών συμβάσεων.
Λίγο πριν από την επίσημη παρουσίαση των μεταρρυθμίσεων, «ΤΑ ΝΕΑ» αποκαλύπτουν τις βασικές διατάξεις για τις κληρονομικές συμβάσεις, έναν θεσμό που εφαρμόζεται ήδη με επιτυχία σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η νέα ρύθμιση φιλοδοξεί να βάλει τάξη στα κληρονομικά ζητήματα, ανατρέποντας όσα ίσχυαν μέχρι σήμερα στη διευθέτηση της περιουσίας μετά θάνατον.
Με τη σύναψη κληρονομικής σύμβασης, ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί, όσο βρίσκεται εν ζωή, να διαπραγματευτεί με τους μελλοντικούς του κληρονόμους το μερίδιο της περιουσίας που θα λάβει ο καθένας. Η διαδικασία θα πραγματοποιείται παρουσία συμβολαιογράφου και με τη συναίνεση όλων των μερών.
Καινοτομίες του θεσμού
Ο νέος θεσμός, που διέπεται από σαφείς κανόνες, εισάγει τέσσερις βασικές καινοτομίες, όπως παρουσιάζουν «ΤΑ ΝΕΑ» μαζί με παραδείγματα εφαρμογής και τις διατάξεις που θα ενταχθούν σύντομα στο ελληνικό δίκαιο.
Συγκεκριμένα:
- Ο κληρονομούμενος θα μπορεί να επιλέγει το εφαρμοστέο δίκαιο που θα διέπει τη σύμβαση, ακόμη και αν πρόκειται για δίκαιο άλλης χώρας.
- Περισσότερα από ένα άτομα θα μπορούν να διαθέτουν από κοινού την περιουσία τους μέσω της ίδιας κληρονομικής σύμβασης, σε αντίθεση με τη διαθήκη που είναι αυστηρά προσωπική πράξη.
- Η κληρονομική σύμβαση θα είναι δεσμευτική και δεν θα μπορεί να ανακληθεί μονομερώς, εκτός εάν κάποιος κληρονόμος διαπράξει σοβαρό παράπτωμα, όπως κακούργημα.
- Θα δίνεται η δυνατότητα ορισμού κληρονόμου έναντι ανταλλάγματος. Αν ο κληρονόμος δεν τηρήσει τη συμφωνία, ο κληρονομούμενος θα μπορεί να υπαναχωρήσει. Σύμφωνα με νομικούς, ο θεσμός αυτός αναμένεται να συμβάλει και στη διαδοχή οικογενειακών επιχειρήσεων, επιτρέποντας στους γονείς να ορίζουν εκ των προτέρων ποιο παιδί θα αναλάβει την επιχείρηση και ποιο θα λάβει ακίνητα ή χρηματικά ποσά.
Το νομοσχέδιο για τις κληρονομικές συμβάσεις
Το νομοσχέδιο προβλέπει αναλυτικά τις προϋποθέσεις και τους κανόνες για τις κληρονομικές συμβάσεις αιτία θανάτου:
- Έννοια και κατάρτιση: Ο κληρονομούμενος μπορεί με σύμβαση να εγκαταστήσει κληρονόμο, να συστήσει καταπίστευμα ή κληροδοσία και να επιλέξει το εφαρμοστέο δίκαιο. Με την ίδια σύμβαση μπορούν να διαθέτουν την περιουσία τους περισσότερα άτομα.
- Δεσμευτικότητα: Οι διατάξεις της σύμβασης δεν ανακαλούνται μονομερώς. Ο τιμώμενος έχει δικαίωμα αποδοχής ή αποποίησης της κληρονομιάς μετά την επαγωγή.
- Επίδραση σε άλλες διαθήκες: Νεότερη σύμβαση μπορεί να τροποποιήσει ή να καταργήσει προγενέστερη. Διαθήκη που αντίκειται σε κληρονομική σύμβαση δεν ισχύει στο αντικρουόμενο μέρος.
- Ελευθερία διάθεσης εν ζωή: Ο κληρονομούμενος διατηρεί το δικαίωμα να διαθέτει την περιουσία του όσο ζει, εκτός αν έχει συμφωνηθεί διαφορετικά. Αν η διάθεση γίνεται προς βλάβη του τιμωμένου, προβλέπεται δικαίωμα αγωγής διάρρηξης εντός συγκεκριμένων προθεσμιών.
- Ακύρωση: Η σύμβαση μπορεί να ακυρωθεί λόγω πλάνης, απάτης ή απειλής, εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών. Αν συμμετέχουν περισσότεροι συμβαλλόμενοι, η ακύρωση μίας διάταξης μπορεί να επιφέρει ακυρότητα ολόκληρης της σύμβασης.
- Ανάκληση λόγω παραπτώματος: Ο κληρονομούμενος μπορεί να ανακαλέσει διάταξη αν ο τιμώμενος υποπέσει σε σοβαρό παράπτωμα, όπως εκείνα που δικαιολογούν στέρηση νόμιμης μοίρας.
- Σύμβαση έναντι ανταλλάγματος: Αν ο κληρονόμος δεν εκπληρώνει την υποχρέωση που έχει αναλάβει, ο κληρονομούμενος μπορεί να υπαναχωρήσει. Το ίδιο δικαίωμα έχει και ο αντισυμβαλλόμενος αν υπάρχει σπουδαίος λόγος.
- Δημοσίευση: Οι διαδικασίες δημοσίευσης της διαθήκης εφαρμόζονται αναλόγως και για την κληρονομική σύμβαση αιτία θανάτου.
- Ακυρότητα υποσχετικών συμβάσεων: Οποιαδήποτε συμφωνία που περιορίζει την ελευθερία του κληρονομούμενου να διαθέτει την περιουσία του είναι άκυρη, εκτός αν πληροί τις προϋποθέσεις για να θεωρηθεί κληρονομική σύμβαση αιτία θανάτου.
Διαβάστε ακόμα:
Κληρονομιές: Δικαιούμαι ποσοστό από την περιουσία του συγγενή μου χωρίς διαθήκη;
Κληρονομιές με διαθήκη ή χωρίς: Όσα πρέπει να ξέρετε για όλα τα σενάρια