Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στις 5 Νοεμβρίου ένα φιλόδοξο σχέδιο για τη δημιουργία ενός ενιαίου δικτύου υπερταχέων σιδηροδρόμων, που θα συνδέει τις πρωτεύουσες της ηπείρου με χρόνους και ταχύτητες που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αδιανόητοι. Κεντρικός άξονας του σχεδίου είναι η σύνδεση Μαδρίτης – Παρισιού σε μόλις έξι ώρες και Λισαβόνας – Μαδρίτης σε τρεις ώρες.
Η πρωτοβουλία εντάσσεται στο στρατηγικό όραμα που παρουσίασε ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Ενρίκο Λέττα, για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της Κομισιόν, το πλήρες δίκτυο θα ολοκληρωθεί έως το 2040, προσφέροντας μια βιώσιμη εναλλακτική στα αεροπορικά ταξίδια και μειώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των μεταφορών.
«Η σύνδεση Μαδρίτης–Λισαβόνας θα είναι πραγματικότητα τα επόμενα χρόνια», δήλωσε ο επίτροπος Μεταφορών Απόστολος Τζιτζικώστας, επισημαίνοντας ότι η πρόοδος εξαρτάται από το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (2028–2034). Ο Έλληνας επίτροπος αποκάλυψε πως έχει ήδη επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ Ισπανίας, Πορτογαλίας και Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επιτάχυνση του έργου.
Τα εμπόδια και οι καθυστερήσεις
Ο πιο δύσκολος κρίκος του σχεδίου αφορά τη συνοριακή διασύνδεση Γαλλίας–Ισπανίας μέσω Μπορντό. Το Παρίσι, δίνοντας προτεραιότητα στις συνδέσεις με την Κεντρική Ευρώπη, έχει καθυστερήσει την υλοποίηση του συγκεκριμένου τμήματος, μεταθέτοντας την ολοκλήρωση της γραμμής Παρισιού–Μαδρίτης για το 2042.
Ένα δίκτυο που ενώνει την Ευρώπη
Η νέα ευρωπαϊκή σιδηροδρομική στρατηγική δεν περιορίζεται στη νότια Ευρώπη. Προβλέπει σύνδεση Βερολίνου–Κοπεγχάγης σε τέσσερις ώρες (από επτά σήμερα) και Σόφιας–Αθήνας σε έξι ώρες (από δεκατρείς). Μέχρι το 2030, όλοι οι μεγάλοι αερολιμένες της ΕΕ με πάνω από 12 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως θα πρέπει να διαθέτουν απευθείας σύνδεση με υπερταχεία.
Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, η Κομισιόν θέτει δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα έως το 2027 για την άρση των “στενωπών” στα διασυνοριακά τμήματα. Παράλληλα, προωθεί τεχνολογίες που επιτρέπουν ταχύτητες άνω των 250 χλμ./ώρα και νέο ρυθμιστικό πλαίσιο που θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις και την καινοτομία στον κλάδο.
Η πρόταση περιλαμβάνει καλύτερη διασυνοριακή πώληση εισιτηρίων, αγορά μεταχειρισμένου τροχαίου υλικού, επιτάχυνση ψηφιακών συστημάτων διαχείρισης και ενίσχυση της έρευνας και ανάπτυξης.
Ο σιδηρόδρομος ως ραχοκοκαλιά των μεταφορών
Η Επιτροπή σχεδιάζει επίσης την ενίσχυση της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης στις μεταφορές, απαιτώντας από τους διαχειριστές υποδομών να συντονίζουν τη χωρητικότητα των διεθνών γραμμών και να εναρμονίζουν τα πρότυπα λειτουργίας και ασφάλειας.
Αν και δεν έχει ανακοινωθεί ακόμη συγκεκριμένος προϋπολογισμός, η φιλοδοξία είναι ξεκάθαρη: να γίνει ο σιδηρόδρομος η ραχοκοκαλιά των ευρωπαϊκών μεταφορών, αντικαθιστώντας σταδιακά τις σύντομες αεροπορικές πτήσεις. Για την Ιβηρική χερσόνησο, το σχέδιο αυτό σηματοδοτεί ένα ιστορικό άλμα – από τις πέντε ώρες ταξιδιού σήμερα μεταξύ Μαδρίτης και Λισαβόνας, στις τρεις ώρες έως το 2034, και στη συνέχεια ένα δίκτυο που θα ενώνει το Ατλαντικό με τη Μάγχη.
Η Ευρώπη του 2040, όπως τη φαντάζεται η Κομισιόν, θα είναι μια ήπειρος που ταξιδεύει με ταχύτητα, βιωσιμότητα και κοινό ρυθμό. Το αν θα το επιτύχει, θα εξαρτηθεί όχι μόνο από τις ράγες και τα κονδύλια, αλλά και από τη βούληση των κρατών-μελών να κινηθούν στην ίδια κατεύθυνση. Όπως σημείωσε Ευρωπαίος αξιωματούχος στις Βρυξέλλες, «αν θέλουμε μια ενωμένη Ευρώπη, πρέπει πρώτα να την ενώσουμε… με τρένο».