Ο Χρήστος Παπαστεφάνου και η Life After Gravity καταγράφουν το κτίριο του Κονοφάγου, στο Λαύριο, η αποκατάσταση του οποίου θύμισε τον Θόλο του Τσερνόμπιλ…
Στο Λαύριο, εκεί όπου κάποτε η ελληνική βιομηχανία άφησε το πιο βαθύ της αποτύπωμα, ολοκληρώνεται ένα από τα σημαντικότερα έργα περιβαλλοντικής αποκατάστασης των τελευταίων ετών.
Το Κτίριο Κονοφάγου, ένα ιστορικό βιομηχανικό υπόλειμμα που για δεκαετίες κρατούσε μέσα του ίχνη μόλυβδου, ψευδαργύρου και αρσενικού, καθαρίζεται και αποκτά ξανά ρόλο μέσα στο σύγχρονο Λαύριο.
Το κτίριο, που βρίσκεται στον πυρήνα του Τεχνολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου, υπήρξε παλαιότερα το τελικό φίλτρο των καπναερίων των μεταλλουργικών εγκαταστάσεων. Η λειτουργία του είχε ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση μεγάλων ποσοτήτων τοξικών σωματιδίων, καθιστώντας το, μετά την παύση της παραγωγής, μία από τις πιο ρυπασμένες δομές της περιοχής.
Επιστήμη, μηχανική και περιβαλλοντική ευθύνη
Η μελέτη και η απορρύπανση του χώρου αποτέλεσαν αντικείμενο πολυετούς ερευνητικής προσπάθειας από ομάδες του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Οι επιστήμονες κατέγραψαν τη ρύπανση, αξιολόγησαν τη στατική επάρκεια του κτιρίου και πρότειναν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο καθαρισμού και ενίσχυσης. Η πρώτη φάση του έργου περιλάμβανε στατική θωράκιση του κτιρίου, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης κατά τη διάρκεια των εργασιών. Ένας μεταλλικός εξωσκελετός «αγκάλιασε» το κτίριο, σχηματίζοντας ένα προστατευτικό πλαίσιο γύρω από τα επιβαρυμένα τοιχώματα — μια εικόνα που θυμίζει τις μεγάλες επιχειρήσεις περιβαλλοντικής ασφάλειας της Ευρώπης.
Ακολούθησε η φάση της απορρύπανσης: όλα τα μολυσμένα υλικά συλλέχθηκαν, καταγράφηκαν και σφραγίστηκαν με αυστηρές προδιαγραφές ιχνηλασιμότητας.
Οι ποσότητες αρσενικού και άλλων βαρέων μετάλλων μεταφέρθηκαν σε ειδικό υπόγειο χώρο αποθήκευσης, διαμορφωμένο μέσα στο Πάρκο, όπου αδρανοποιήθηκαν πλήρως και απομονώθηκαν από το περιβάλλον.
Από την εγκατάλειψη στη νέα ζωή
Με την ολοκλήρωση των εργασιών, το Κτίριο Κονοφάγου παραδόθηκε καθαρό και στατικά ενισχυμένο. Δεν αποτελεί πλέον πηγή ρύπανσης, αλλά ένα διατηρημένο τεκμήριο βιομηχανικής κληρονομιάς που μπορεί να φιλοξενήσει στο μέλλον πολιτιστικές και εκπαιδευτικές χρήσεις. Το έργο θεωρείται παράδειγμα επιτυχούς απορρύπανσης βιομηχανικού μνημείου στην Ελλάδα, καθώς αντιμετώπισε ένα πρόβλημα που για δεκαετίες έμοιαζε άλυτο: την ασφαλή απομόνωση του αρσενικού που είχε ενσωματωθεί στους τοίχους και στα φίλτρα της μεταλλουργίας.
Ένα νέο κεφάλαιο για το Λαύριο
Για την πόλη του Λαυρίου, το έργο αυτό έχει βαθύτερη σημασία. Δεν αφορά μόνο την προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, αλλά και τη συμβολική εξυγίανση ενός τόπου που ταυτίστηκε με τη βιομηχανική ανάπτυξη και τη ρύπανση. Το Τεχνολογικό Πάρκο, χτισμένο επάνω στα ίχνη των παλαιών μεταλλείων, συνεχίζει σήμερα να αναδεικνύει την ιστορία, επενδύοντας στη γνώση και την καινοτομία. Το Κτίριο Κονοφάγου αποτελεί πλέον παράδειγμα για το πώς η επιστήμη, η τεχνολογία και η περιβαλλοντική ευαισθησία μπορούν να συνεργαστούν.
Ένα κτίριο που από πηγή κινδύνου μετατράπηκε σε φορέα μνήμης και ελπίδας — και ένα Λαύριο που δείχνει πως η αποκατάσταση του παρελθόντος μπορεί να γίνει το θεμέλιο για ένα πιο καθαρό μέλλον.