Η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας βιώνει μια στιγμή σχεδόν ιστορική. Μετά από τρία χρόνια έντονης αναταραχής που ακολούθησαν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση του 2022, ο δείκτης TTF κατέγραψε τον Νοέμβριο τιμές κάτω από τα 30 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Πρόκειται για επίπεδα που είχαν να εμφανιστούν από τον χειμώνα της πανδημίας, το 2020.
Η εικόνα αυτή αποτελεί το ακριβώς αντίθετο των 146 €/MWh του Νοεμβρίου 2022, όταν η Ευρώπη προσπαθούσε αγωνιωδώς να γεμίσει τις αποθήκες της με φυσικό αέριο. Μέσα σε έναν χρόνο, οι τιμές έχουν μειωθεί κατά 38% σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2024, επαναφέροντας μια αίσθηση «κανονικότητας» που θυμίζει την περίοδο 2018–2019.
Υπερπροσφορά και ήπιος καιρός ρίχνουν τις τιμές
Παρά τη σχετική αποκλιμάκωση της γεωπολιτικής έντασης, η πτώση των τιμών δεν αποδίδεται στις διπλωματικές εξελίξεις γύρω από την Ουκρανία. Όπως επισημαίνουν οι οικονομολόγοι της Julius Baer, η ειρήνη λειτουργεί απλώς ως ένα «ήπιο αεράκι» που συμβάλλει οριακά στη μείωση των τιμών. Ο πραγματικός καταλύτης είναι ο υπερκορεσμός της αγοράς σε υγροποιημένο φυσικό αέριο (GNL), ο ήπιος φθινοπωρινός καιρός και οι ισχυροί άνεμοι που ενισχύουν την αιολική παραγωγή.
Την ίδια ώρα, η ζήτηση στην Ασία, που παραδοσιακά απορροφά μεγάλο μέρος του GNL, παραμένει στάσιμη. Ο ζεστός καιρός, αλλά και η ασθενής οικονομική δραστηριότητα στην Κίνα και την Ιαπωνία, έχουν περιορίσει τις ανάγκες για εισαγωγές, αφήνοντας την Ευρώπη ως βασικό αποδέκτη του παγκόσμιου πλεονάσματος.
Η υπεραφθονία και οι νέες ισορροπίες
Παρότι οι ευρωπαϊκές αποθήκες φυσικού αερίου είναι γεμάτες κατά 78,7% –λιγότερο από το 87% του περσινού Νοεμβρίου– οι τιμές είναι αισθητά χαμηλότερες. Η διαφορά οφείλεται στο γεγονός ότι το 2024 η ήπειρος αντιμετώπισε το φαινόμενο dunkelflaute, δηλαδή άπνοια και ψύχος, που αύξησαν τη χρήση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή. Φέτος, επικρατούν αντίθετες συνθήκες: σταθεροί άνεμοι, υψηλές θερμοκρασίες και υπερπροσφορά GNL από τη Βόρεια Αμερική.
Σύμφωνα με την European Gas Hub, η παγκόσμια παραγωγή GNL αυξήθηκε κατά 9% από τον Ιούλιο, με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά να πρωταγωνιστούν. Η δεκαετής επενδυτική προσπάθεια σε τερματικούς σταθμούς υγροποίησης αποδίδει πλέον καρπούς. Μέχρι το 2030, η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (IEA) εκτιμά ότι οι ΗΠΑ θα εξάγουν το ένα τρίτο του παγκόσμιου GNL, μετατρέποντας την αγορά από ελλειμματική σε πλεονασματική.
Παράλληλα, η Ιαπωνία μειώνει τις εισαγωγές της λόγω επανεκκίνησης του μεγαλύτερου πυρηνικού της σταθμού, ενώ στη Γαλλία η νέα πυρηνική μονάδα λειτουργεί σταθερά, περιορίζοντας περαιτέρω τη ζήτηση για αέριο. Έτσι, δημιουργείται ένα μόνιμο «μαξιλάρι προσφοράς» που πιέζει τις τιμές σε επίπεδα του 2020.
Η Ευρώπη αλλάζει ενεργειακό μοντέλο
Ακόμη κι αν ο πόλεμος στην Ουκρανία τερματιστεί, οι ειδικοί θεωρούν ότι η επιστροφή του ρωσικού αερίου είναι απίθανη. Οι υποδομές, η στρατηγική και η εμπιστοσύνη έχουν αλλάξει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει στραφεί σε μακροπρόθεσμες συμφωνίες με αμερικανικές εταιρείες, επιδιώκοντας σταθερότητα και προβλεψιμότητα – το ακριβώς αντίθετο της εποχής εξάρτησης από το ρωσικό δίκτυο αγωγών.
Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι οι χαμηλές τιμές κάτω των 30 €/MWh δεν αποτελούν μια πρόσκαιρη «ανάσα», αλλά ένδειξη μιας βαθύτερης δομικής αλλαγής που θα καθορίσει την επόμενη δεκαετία:
- Αναβίωση της πυρηνικής ενέργειας σε Ιαπωνία και Ευρώπη.
- Μόνιμη ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών.
- Οριστική αποσύνδεση από το ρωσικό αέριο.
- Μετάβαση σε μακροπρόθεσμες συμβάσεις αντί για το ευμετάβλητο spot.
Μια νέα εποχή αφθονίας
Η Ευρώπη, μετά το σοκ του 2022, προσαρμόστηκε με εντυπωσιακή ταχύτητα. Από την εξάρτηση στο φθηνό ρωσικό καύσιμο, πέρασε σε έναν νέο ενεργειακό χάρτη που, όπως όλα δείχνουν, ήρθε για να μείνει.
Ακόμη κι αν υπάρξει συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, η επιστροφή στο παλιό μοντέλο μοιάζει αδύνατη. Οι υποδομές, οι επενδύσεις και οι στρατηγικές συνεργασίες έχουν ήδη αλλάξει. Ο «κόσμος του 2019» δεν υπάρχει πλέον.
Η Ευρώπη, αντί να ζει υπό τον φόβο της επόμενης κρίσης, φαίνεται να αποκτά έναν νέο σύμμαχο: την υπεραφθονία. Μια υπεραφθονία που διαμορφώνει μια διαφορετική πραγματικότητα, όπου το φυσικό αέριο παύει να είναι εργαλείο γεωπολιτικής πίεσης και καθίσταται μια παγκόσμια πρώτη ύλη με άφθονη προσφορά.