Τρία σύγχρονα, ψηφιακά εργαλεία που «κουμπώνουν» με τον πρόσφατα ψηφισθέντα νόμο για την προστασία των ανηλίκων από προϊόντα καπνού και αλκοόλ τίθενται σε εφαρμογή στη χώρα μας, επιχειρώντας με τον τρόπο αυτόν τη δημιουργία ενός σφιχτού πλαισίου ελέγχου και επιβολής ποινών, όπου προκύπτει παρανομία. Μάλιστα, ένα εξ αυτών των εργαλείων (επαλήθευση ηλικίας) θα αποτελέσει σε δεύτερο χρόνο και το «κλειδί» που θα κλειδώνει την είσοδο των ανηλίκων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – μέτρο που δρομολογεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη χώρα μας να πρωτοστατεί.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, τα όσα ανακοίνωσαν χθες οι υπουργοί Υγείας, Άδωνις Γεωργιάδης, και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου, ο υφυπουργός Υγείας, Δημήτρης Βαρτζόπουλος, και ο γενικός γραμματέας Δημόσιας Τάξης, Παναγιώτης Στάθης, αποτελούν ένα σημαντικό κυβερνητικό αλλά και κοινωνικό στοίχημα.
Και αυτό διότι πρόσφατες μελέτες αποκαλύπτουν ότι έως και εννέα στους δέκα εφήβους έχουν με περίσσια ευκολία πρόσβαση σε αλκοόλ και τσιγάρα, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τα περιστατικά νοσηλείας ανηλίκων έπειτα από μέθη. Υπενθυμίζεται, δε, ότι μόλις τον περασμένο μήνα μια 16χρονη κοπέλα έχασε τη ζωή της ενόσω διασκέδαζε υπό την επήρεια αλκοόλ, αποδεικνύοντας ότι έως και σήμερα ο νόμος δεν εφαρμόζεται.
Επιδιώκοντας συνεπώς την ανατροπή της προβληματικής αυτής εικόνας και σύμφωνα με τα όσα ανακοινώθηκαν, οι ψηφιακές εφαρμογές που βρίσκονται εφεξής σε πλήρη λειτουργία είναι οι εξής:
1. Ψηφιακό Μητρώο Ελέγχου Προϊόντων – «alto.gov.gr»
Εκεί καλούνται να εγγραφούν έως τις 31 Ιανουαρίου 2026 όλες οι επιχειρήσεις που πουλάνε Προϊόντα Καπνού, Αλκοόλ και λοιπά Μη Καπνικά Προϊόντα, όπως για παράδειγμα προϊόντα άτμισης. Με τον τρόπο αυτόν διευκολύνονται οι έλεγχοι νομιμότητας που διενεργούν οι αρμόδιες ελεγκτικές αρχές. Σε περίπτωση, δε, πώλησης ή διάθεσης από μη εγγεγραμμένα πρόσωπα, ανακαλείται η χορηγηθείσα άδεια πώλησης ή ο σχετικός Κωδικός Αριθμός Δραστηριότητας (ΚΑΔ).
2. Αναγγελία Ιδιωτικής Εκδήλωσης μέσω gov.gr – «events.gov.gr».
Η πλατφόρμα λειτουργεί ως ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό Μητρώο για την καταχώριση και παρακολούθηση εκδηλώσεων με συμμετοχή ανηλίκων. Ετσι εφεξής οι ιδιοκτήτες νυχτερινών κέντρων, στα οποία σε κανονική λειτουργία η είσοδος ανηλίκων δεν επιτρέπεται, εισέρχονται στο events.gov.gr όπου και δηλώνουν την εκδήλωση. Στη συνέχεια οι διοργανωτές, για παράδειγμα ένα φροντιστήριο ή μια σχολή χορού, αποδέχονται μέσω της πλατφόρμας την εκδήλωση και παράγεται ένα ιδιωτικό συμφωνητικό το οποίο φέρει QR code και αποθηκεύεται στις «Θυρίδες Πολίτη» του επιχειρηματία και του διοργανωτή.
3. Μηχανισμός Επαλήθευσης Ηλικίας μέσω του Gov.gr Wallet και του Kids Wallet τόσο για το φυσικό όσο και για το ψηφιακό περιβάλλον
Πρόκειται για την ένταξη της ευρωπαϊκής τεχνικής προσέγγισης για το «age verification» στο Gov.gr Wallet και στο Kids Wallet. Με τον τρόπο αυτόν εφαρμόζεται ένας σύγχρονος και ασφαλής μηχανισμός επαλήθευσης ηλικίας (με τη χρήση QR Code), με την απαραίτητη προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Εν τούτοις και όπως υπογραμμίστηκε κατά τη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, τα μέτρα που λαμβάνονται δεν επενδύουν στην τιμωρία αλλά στην επίλυση ενός προβλήματος με σημαντικές κοινωνικές διαστάσεις. «Αξιοποιούμε την τεχνολογία με έναν ξεκάθαρο στόχο. Δεν υποκαθιστούμε την ευθύνη κανενός· αντίθετα, ερχόμαστε να υποστηρίξουμε την κοινωνία, τις επιχειρήσεις, τους γονείς. Η επιτυχία αυτών των πρωτοβουλιών περνά μέσα από την υπεύθυνη στάση όλων μας και κυρίως των γονέων, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της καθημερινής φροντίδας των παιδιών» ήταν η χαρακτηριστική τοποθέτηση του κ. Παπαστεργίου.
Η αποφασιστικότητα πάντως που επιδεικνύει η ελληνική πολιτεία ώστε να βάλει φρένο σε επικίνδυνες συμπεριφορές που οδηγούν μοιραία σε εθισμούς, προστατεύοντας τους ανηλίκους, προκύπτει και από το γεγονός πως η χώρα μας «είναι η πρώτη που εφαρμόζει την ευρωπαϊκή λύση age verification στο Gov.gr Wallet και στο Kids Wallet».
Εν τω μεταξύ, οι τεχνοκράτες επιμένουν ότι το κριτήριο που θα αξιολογήσει την επιτυχία των μέτρων που εφαρμόζονται από σήμερα είναι η επίτευξη ή μη της σταδιακής αλλαγής στη συνολικότερη κουλτούρα των νέων. Και αναφέρουν ενδεικτικά την τήρηση του αντικαπνιστικού νόμου στους δημόσιους χώρους, παρότι πριν από μία δεκαετία φαινόταν αδιανόητη η αποσύνδεση της νυχτερινής διασκέδασης από το τσιγάρο. «Στόχος του υπουργείου Υγείας δεν είναι η τιμωρία, αλλά η καλλιέργεια συνειδητοποίησης για τις σοβαρές επιπτώσεις που έχει η κατανάλωση αλκοόλ και νικοτίνης από ανηλίκους, τόσο στην προσωπική όσο και στη δημόσια υγεία. Η αλλαγή νοοτροπίας πρέπει να ξεκινήσει από τον κλάδο της εστίασης, τις οικογένειες και τελικά τη νέα γενιά, ώστε οι ίδιοι οι νέοι να αποτρέπουν τέτοιες συμπεριφορές μέχρι την ενηλικίωσή τους» συμπλήρωσε με νόημα ο Δημήτρης Βαρτζόπουλος.
Τι έδειξε η έρευνα για την Ελλάδα
Ο νόμος αλλά και τα ψηφιακά εργαλεία που επιχειρούν να βάλουν φρένο στην πρόσβαση των ανηλίκων σε αλκοόλ και καπνό έρχονται σε μία κρίσιμη χρονικά εποχή, όπως τουλάχιστον αποτυπώνεται από έγκυρες μελέτες. Η πλέον πρόσφατη είναι η ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs), που αποτελεί τη μεγαλύτερη διακρατική έρευνα διεθνώς καθώς διενεργείται ανά τετραετία σε περισσότερες από 35 χώρες της Ευρώπης, σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για Ναρκωτικά (EUDA).
Το ελληνικό σκέλος της έρευνας, στο οποίο το 2024 συμμετείχαν 6.810 μαθητές (υλοποιείται από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής, με την υποστήριξη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά, το Αλκοόλ και άλλες Εξαρτητικές Συμπεριφορές, έδειξε ότι κακές συνήθειες υιοθετούν ολοένα και περισσότεροι έφηβοι στη χώρα μας, υπονομεύοντας την υγεία τους.
Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα πάντα με τα ίδια δεδομένα, αυτό που μπορούν να προμηθευτούν ανεμπόδιστα οι έφηβοι στη χώρα μας είναι το αλκοόλ (αυτό δήλωσε το 92% των συμμετεχόντων), την ώρα που μόνο στην Αθήνα εκτιμάται πως κάθε χρόνο 200 περιστατικά μέθης καταγράφονται στις εφημερίες των Νοσοκομείων Παίδων.
Σημαντικά αυξημένο όμως εμφανίζεται το 2024 και το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που αναφέρουν ότι έχουν καπνίσει συμβατικό ή/και ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο, συγκριτικά με το 2019 (από 43% σε 54%). Η αύξηση αυτή αφορά το συμβατικό (από 33% το 2019 σε 35% το 2024) αλλά κυρίως το ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο (από 35% σε 52%, αντίστοιχα).
Φυλάκιση έως και 3 χρόνια για όσους πωλούν παράνομα
Το ψηφιακό «μπλόκο» των ανηλίκων σε αλκοόλ και καπνικά προϊόντα είναι η συνέχεια του νόμου που ψηφίστηκε το περασμένο καλοκαίρι, με τον νομοθέτη να προβλέπει αυστηρές ποινές σε περίπτωση παράβασης. Αναλυτικότερα, ο νόμος προβλέπει την καθολική απαγόρευση της πώλησης προϊόντων καπνού και αλκοολούχων ποτών σε ανήλικους καθώς επίσης την απαγόρευση εισόδου και παραμονή ανηλίκων σε κέντρα διασκέδασης. Στο ίδιο πλαίσιο ορίζεται ρητά και η απαγόρευση πώλησης, διάθεσης και προσφοράς σε ανηλίκους εναλλακτικών προϊόντων καπνού (π.χ. ηλεκτρονικά θερμαινόμενα προϊόντα χωρίς καπνό η συσκευές ατμίσματος), ενώ καθίσταται υποχρεωτικός ο έλεγχος της ηλικίας του αγοραστή σε κάθε σημείο πώλησης. Είναι αξιοσημείωτο, δε, ότι ο νομοθέτης συμπεριλαμβάνει στη ίδια λίστα και τους αυτόματους πωλητές, σε μία προσπάθεια να… κλείσει τα παράθυρα του νόμου.
Αναφορικά πάλι με τις κυρώσεις, προβλέπεται ποινή φυλάκισης έως τρία έτη, χρηματικές ποινές ύψους έως και 10.000 ευρώ, ανάκληση άδειας λειτουργίας αλλά και οριστική αφαίρεση εφόσον προκύψει επαναλαμβανόμενη παράνομη συμπεριφορά.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως ο συγκεκριμένος νόμος έχει ήδη αφήσει το αποτύπωμά του, καθώς σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία από τις αρχές Ιουλίου (όταν δηλαδή, ο σχετικός νόμος έλαβε το «πράσινο φως» από τη Βουλή) μέχρι 31 Οκτωβρίου διενεργήθηκαν από υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας 35.018 έλεγχοι, που κατέληξαν σε 205 δικογραφίες, εκ των οποίων οι 101 υποθέσεις αφορούσαν σε περιπτώσεις πώλησης αλκοόλ και καπνού σε ανηλίκους. Επίσης βεβαιώθηκαν 1.500 παραβάσεις παραμέλησης εποπτείας ανηλίκου, οι οποίες εμφάνισαν αύξηση 50% από το 2024.